İçeriğe atla

B12 vitamini: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.117.533 değişiklik
k Kaynaklar ve referanslarda düzenleme
Gogolplex (mesaj | katkılar)
Devriyeler
7.783 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır: 1. satır:
{{DISPLAYTITLE:B<sub>12</sub> vitamini}}
{{DISPLAYTITLE:B<sub>12</sub> vitamini}}
[[Dosya:Vitamin B12.png|küçükresim|Kimyasal yapı]]
⚫
'''Siyanokobalamin''', '''B<sub>12</sub> vitamini''' olarak bilinen vitaminin diğer adıdır. Özellikle hayvansal [[doku]]larda bulunur. Birkaç özel [[sebze]]de bulunduğu iddia edilse de (Örn: [[Soya]], [[Spirulina]]) bu, tıp litteratürünce kabul edilmemiş tartışmalı bir konudur.<ref name="watanabe-review">{{Dergi kaynağı |soyadı= Watanabe |ad=F |başlık= Vitamin B12 sources and bioavailability. |yıl= 2007 |journal= Exp. Biol. Med. (Maywood) |cilt= 232 |sayı= 10 |sayfalar= 1266–74 |doi= 10.3181/0703-MR-67 |pmid= 17959839 |alıntı= "Most of the edible blue-green algae (cyanobacteria) used for human supplements predominantly contain pseudovitamin B(12), which is inactive in humans. The edible cyanobacteria are not suitable for use as vitamin B(12) sources, especially in vegans". Anlamı: Yenilebilir cyanobakteriler özellikle veganlar için B12 kaynağı olarak kullanılamaz. }}</ref><ref>{{Dergi kaynağı |soyadı1= Watanabe |ad1=F |soyadı2=Katsura |ad2=H |soyadı3=Takenaka |ad3=S |soyadı4=Fujita |ad4=T |soyadı5=Abe |ad5=K |soyadı6=Tamura |ad6=Y |soyadı7=Nakatsuka |ad7=T |soyadı8=Nakano |ad8=Y |yazarları-göster=3 |başlık= Pseudovitamin B(12) is the predominant cobamide of an algal health food, spirulina tablets. |yıl= 1999 |journal= Journal of Agricultural and Food Chemistry |cilt= 47 |sayı= 11 |sayfalar= 4736–41 |pmid= 10552882 |doi= 10.1021/jf990541b |alıntı= "The results presented here strongly suggest that spirulina tablet algal health food is not suitable for use as a B12 source, especially in vegetarians". Anlamı: spirulina tabletleri özellikle vejetaryanlar için B12 kaynağı olarak uygun değillerdir.|dil=İngilizce}}</ref> Bu yüzden vegan (tamamen bitkisel) beslenen kişilerde zaman zaman B<sub>12</sub> [[vitamin]]i içeren kompleks haplar kullanmaları gerekebilir. Bknz: [[Spirulina|Spirulina Hapı]]
'''B<sub>12</sub> vitamini''' veya '''kobalamin''', suda çözünen ve metabolik süreçlerde kullanılan bir vitamindir.<ref name="Ods">{{cite web|title=Vitamin B12: Fact Sheet for Health Professionals|publisher=Office of Dietary Supplements, US National Institutes of Health|date=9 July 2019|accessdate=1 November 2019|url=https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-HealthProfessional/}}</ref> Vitamin, bir hidrojen alıcısı olarak [[koenzim]] görevi yapar ve çeşitli metabolizma faaliyetleri yürütür. En önemli işlevlerinden biri [[DNA replikasyonu|gen kopyalanmasında]] [[koenzim]] olarak görev almasıdır.<ref>{{cite book|first1=Kazuhiro|last1=Yamada|editor1-first=Astrid|editor1-last=Sigel|editor2-first=Helmut|editor2-last=Sigel|editor3-first=Roland K. O.|editor3-last=Sigel|name-list-format=vanc|title=Interrelations between Essential Metal Ions and Human Diseases|series=Metal Ions in Life Sciences|volume=13|year=2013|publisher=Springer|pages=295–320|chapter=Chapter 9. Cobalt: Its Role in Health and Disease|doi=10.1007/978-94-007-7500-8_9|pmid=24470095|isbn=978-94-007-7499-5}}</ref> Ayrıca protein sentezi, [[Kansızlık|aneminin]] önlenmesi, karbonhidrat ve yağ metabolizması için de gereklidir. En büyük ve kompleks yapıya sahip vitaminlerden biri olan B<sub>12</sub>, 8 [[B vitaminleri|B vitamininden]] birini oluşturur.<ref name="lpi">{{cite web|url=http://lpi.oregonstate.edu/mic/vitamins/vitamin-B12|title=Vitamin B<sub>12</sub>|publisher=Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, OR|date=4 June 2015|access-date=5 April 2019}}</ref>


== Üretim ==
B<sub>12</sub> vitamini megaloblastik anemiyi önlemek için gereklidir, [[alyuvar]] üretiminde folik asitin(B<sub>9</sub>) düzenlenmesine yardım eder ve demir kullanımına yardımcı olur. Doğru sindirim, besinlerin alınması, protein sentezi, karbonhidrat ve yağ metabolizması için gereklidir.
Hiç bir [[Ökaryot|ökaryotik canlı]] bu maddeyi kendi üretemez. Bu yüzden günümüzde B<sub>12</sub>'nin endüstriyel üretimi çeşitli bakteriler kullanarak gerçekleştirilir.<ref>{{cite journal|vauthors=Martens JH, Barg H, Warren MJ, Jahn D|title=Microbial production of vitamin B12|journal=Applied Microbiology and Biotechnology|volume=58|issue=3|pages=275–285|date=March 2002|pmid=11935176|doi=10.1007/s00253-001-0902-7}}</ref>


=== Yapay üretim ===
B<sub>12</sub> vitamini [[sinir]] tahribatını önler, doğurganlığı sağlar, hücre oluşumunu ve uzun yaşamasını sağlar, sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştırır, [[hafıza]]nın güçlenmesine ve öğrenmeye yardım eder.
1972 yılında 11 yıllık bir çalışmanın sonucunda [[Harvard Üniversitesi|Harvard]]'dan [[Robert Burns Woodward|R. B. Woodward]] ve [[ETH Zürih|İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü]]'nden [[Albert Eschenmoser|A. Eschenmoser]] tarafından laboratuvarda sentezlendiği ilan edilen vitaminin sentezi doksandan fazla basamakla olur ve yaklaşık yüz kişilik bir çalışmanın ürünüdür.<ref>{{cite journal|doi=10.1007/BF02837864|title=Woodward's synthesis of vitamin B<sub>12</sub>|year=2003|last1=Khan|first1=Adil Ghani|last2=Eswaran|first2=S. V.|name-list-format=vanc|journal=Resonance|volume=8|pages=8–16|issue=6}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Eschenmoser A, Wintner CE|title=Natural product synthesis and vitamin B12|journal=Science|volume=196|issue=4297|pages=1410–20|date=June 1977|pmid=867037|doi=10.1126/science.867037|bibcode=1977Sci...196.1410E}}</ref> Verimsizlik ve üretmenin zorluğu gibi nedenler ile endüstriyel olarak üretimde kullanılmayan bir metodtur.


== Kaynaklar ==
⚫
Yetersizliği genellikle eksik alımından değil, mide parietal hücrelerinin "intrinsik faktör" adı verilen glikoproteini sentezleyememesindendir. İntrensek faktör, B<sub>12</sub> vitaminine bağlanarak barsaktan emilimini sağlar.
[[Bakteri|Bakteriler]] ve [[Arkea|arkealar]] bu vitamini üretirler. İnsanların [[Bağırsak florası|bağırsak florasında]] bulunan bazı bakteriler de bunu gerçekleştirir, ancak bu işlem [[Kalın bağırsak|kalın bağırsakta]], bu vitaminin emildiği [[İnce bağırsak|ince bağırsaktan]] uzak bir bölgede yapılır. Bu yüzden insanlar bu vitamini dışardan almak zorundadır. İnek gibi [[Gevişgetirenler|gevişgetiren]] hayvanlar ile diğer hayvanlarda ise emilim gerçekleştirilebilir.


=== Hayvansal ===
⚫
Bu vitaminin eksikliğinde yürüme bozukluğu, kronik yorgunluk, [[depresyon]], sindirim bozuklukları, bayılmalar, mide bulantısı, kusma, fazla gaz çıkarma, baş dönmesi, uyku hali, karaciğer büyümesi, göz bozuklukları, halüsinasyonlar, baş ağrıları, [[dil (organ)|dil]] [[enfeksiyon]]u, huzursuzluk, zor nefes alma, hafıza kaybı, sinirsel bozulmalar, [[kalp]] [[çarpıntı]]sı, [[kansızlık]], [[kulak]]larda çınlama, [[omurilik]] yıpranması gibi rahatsızlıklar görülebilir. B<sub>12</sub> vitamini eksikliği çoğu kez kalın sinir [[lif]]lerinin miyelin kaybıdır. Bunun bir sonucu olarak birçok insanda dış duyu kaybı fazladır ve şiddetli vakalarda felç olması bile olasıdır.{{Kaynak belirt}} B12 alımı sigara içenlerde akciğer kanseri riskini artırır.(ref. Prof. Dr. Mustafa Çetiner youtu.be/7h4zLc5sy9k)
[[Hayvanlar]] B<sub>12</sub>'yi [[kas]] ve [[karaciğer]] dokularında depolarlar ve bazıları bu vitamini yumurtalarına ve sütlerine de geçirir.<ref name="nd">{{cite web|url=http://nutritiondata.self.com/foods-000116000000000000000-w.html|title=Foods highest in Vitamin B<sub>12</sub> (based on levels per 100-gram serving)|work=Nutrition Data|publisher=Condé Nast, USDA National Nutrient Database, release SR-21|date=2014|access-date=February 16, 2017}}</ref><ref name="BPE">{{cite news|last1=Rooke|first1=Jennifer|name-list-format=vanc|title=Do carnivores need Vitamin B<sub>12</sub> supplements?|url=http://baltimorepostexaminer.com/carnivores-need-vitamin-b12-supplements/2013/10/30|work=Baltimore Post Examiner|date=October 30, 2013}}</ref> Bu yüzden et, sakatat, yumurta ve süt genellikle insanlar ve diğer hayvanlar için en temel B<sub>12</sub> kaynaklarından biri olarak görülür.<ref name="nih">{{cite web|url=http://ods.od.nih.gov/factsheets/vitaminb12|title=Dietary Supplement Fact Sheet: Vitamin B<sub>12</sub>|publisher=Office of Dietary Supplements, National Institutes of Health|access-date=September 28, 2011}}</ref> Böcek tüketimi de B<sub>12</sub> ihtiyacını karşılayabilir.<ref>{{cite news|last1=Dossey|first1=Aaron T.|name-list-format=vanc|title=Why Insects Should Be in Your Diet|url=http://www.the-scientist.com/?articles.view/articleNo/34172/title/Why-Insects-Should-Be-in-Your-Diet/|work=The Scientist|date=February 1, 2013}}</ref> Karaciğer, midye, dana, kuzu, tavuk ve hindi eti, balık ve yengeçler, en yüksek oranda B<sub>12</sub> ihtiva eden besin kaynaklarıdır.<ref name="nd" />


=== Bitkisel ===
B<sub>12</sub> vitamini, bir hidrojen alıcısı olarak [[koenzim]] görevi yapar ve çeşitli metabolizma faaliyetleri yürütür. En önemli işlevi belki de gen kopyalanmasında koenzim olarak fonksiyon göstermesidir. Bu sayede B<sub>12</sub> vitaminini iki önemli görevi olduğu söylenebilir: Büyümeyi ve [[Alyuvar|eritrosit]]lerin oluşumunu hızlandırma.
[[File:Hydroxocobalamin_Injection.jpg|bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Hydroxocobalamin_Injection.jpg|küçükresim|Enjeksiyon formunda B12 ]]
⚫
[[Bitki|Bitkiler]] ve [[Su yosunları|algler]] de B<sub>12</sub> içerebilir. [[Tempeh]] gibi [[Fermantasyon|fermente]] bitkisel ürünlerin<ref>{{cite journal|vauthors=Liem IT, Steinkraus KH, Cronk TC|title=Production of vitamin B-12 in tempeh, a fermented soybean food|journal=Applied and Environmental Microbiology|volume=34|issue=6|pages=773–6|date=December 1977|pmid=563702|pmc=242746}}</ref> ve [[Nori (yiyecek)|nori]] gibi deniz yosunlarınin B<sub>12</sub> içerdiği bulunmuştur.<ref name="watanabe">{{cite journal|vauthors=Watanabe F, Yabuta Y, Bito T, Teng F|title=Vitamin B₁₂-containing plant food sources for vegetarians|journal=Nutrients|volume=6|issue=5|pages=1861–73|date=May 2014|pmid=24803097|pmc=4042564|doi=10.3390/nu6051861}}</ref> Buna rağmen tıp literatürünce B<sub>12</sub> takviyesi olarak pazarlanan [[Spirulina]] gibi ürünlerin ve bazı bitkilerin insanlarda bu vitamin ihtiyacını karşılamak için kullanılamayacağı düşünülmektedir. Bunun en büyük nedeni bu maddelerin ya B<sub>12</sub> vitaminin aktif olmayan bir formunu içermesi,<ref name="watanabe-review">{{Dergi kaynağı|soyadı=Watanabe|ad=F|başlık=Vitamin B12 sources and bioavailability.|yıl=2007|journal=Exp. Biol. Med. (Maywood)|cilt=232|sayı=10|sayfalar=1266–74|doi=10.3181/0703-MR-67|pmid=17959839|alıntı="Most of the edible blue-green algae (cyanobacteria) used for human supplements predominantly contain pseudovitamin B(12), which is inactive in humans. The edible cyanobacteria are not suitable for use as vitamin B(12) sources, especially in vegans". Anlamı: Yenilebilir cyanobakteriler özellikle veganlar için B12 kaynağı olarak kullanılamaz.}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|soyadı1=Watanabe|ad1=F|soyadı2=Katsura|ad2=H|soyadı3=Takenaka|ad3=S|soyadı4=Fujita|ad4=T|soyadı5=Abe|ad5=K|soyadı6=Tamura|ad6=Y|soyadı7=Nakatsuka|ad7=T|soyadı8=Nakano|ad8=Y|yazarları-göster=3|başlık=Pseudovitamin B(12) is the predominant cobamide of an algal health food, spirulina tablets.|yıl=1999|journal=Journal of Agricultural and Food Chemistry|cilt=47|sayı=11|sayfalar=4736–41|pmid=10552882|doi=10.1021/jf990541b|alıntı="The results presented here strongly suggest that spirulina tablet algal health food is not suitable for use as a B12 source, especially in vegetarians". Anlamı: spirulina tabletleri özellikle vejetaryanlar için B12 kaynağı olarak uygun değillerdir.|dil=İngilizce}}</ref> ya da işleme sürecinde vitaminin kaybolmasıdır.<ref name="BitoTeng2017">{{cite journal|vauthors=Bito T, Teng F, Watanabe F|title=Bioactive Compounds of Edible Purple Laver Porphyra sp. (Nori)|journal=J Agric Food Chem|year=2017|volume=65|issue=49|pages=10685–10692|pmid=29161815|doi=10.1021/acs.jafc.7b04688|type=Review}}</ref> [[Chlorella|''Chlorella vulgaris'']] insanlar tarafından kullanılabilen metilkobalamin içeren sayılı bitkisel kaynaktan biridir.<ref>{{cite journal|vauthors=Kumudha A, Selvakumar S, Dilshad P, Vaidyanathan G, Thakur MS, Sarada R|title=Methylcobalamin--a form of vitamin B12 identified and characterised in Chlorella vulgaris|journal=Food Chemistry|volume=170|pages=316–20|date=March 2015|pmid=25306351|doi=10.1016/j.foodchem.2014.08.035}}</ref>


Bu vitamini kendi üretebilen tek kaynak bakteriler olduğu için tüm bitkisel kaynaklar aslında bakteri ve bitkinin simbiyotik bir ilişkisi sonucu veya fermantasyon yolu ile B<sub>12</sub>'ye sahiptir.<ref name="pubmeddev AG Al. 2019">{{cite journal|first1=AG|last1=Smith|display-authors=etal|title=Plants need their vitamins too|journal=Current Opinion in Plant Biology|volume=10|issue=3|pages=266–75|date=2019-09-21|pmid=17434786|doi=10.1016/j.pbi.2007.04.009}}</ref>
1972 yılında 11 yıllık bir çalışmanın sonucunda Harvard'dan R. B. Woodward ve İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü'nden A. Eschenmoser tarafından laboratuvarda sentezlendiği ilan edilen vitaminin sentezi doksandan fazla basamakla olur ve yaklaşık yüz kişilik bir çalışmanın ürünüdür.
Dana eti, karaciğer, yumurta, böbrek, süt ve süt ürünlerinde (hayvansal kaynaklı besinlerde) bulunur.{{Kaynak belirt}}


=== Takviyeler ===
⚫
{{Vitamin}}
Günümüzde pek çok ürün çeşitli formlarda B<sub>12</sub> takviyesi olarak pazarlanır. Multivitamin hapları ve bazı özel durumlarda B<sub>12</sub> enjeksiyonları buna bir örnektir.<ref name="Ods2">{{cite web|title=Vitamin B12: Fact Sheet for Health Professionals|publisher=Office of Dietary Supplements, US National Institutes of Health|date=9 July 2019|accessdate=1 November 2019|url=https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-HealthProfessional/}}</ref> Ayrıca [[Enerji içeceği|enerji içecekleri]], [[Kahvaltılık gevrek|kahvaltılık gevrekler]], maya takviyeleri ve [[Soya|soya ürünleri]] genellikle bu vitamin ile zenginleştirilir.<ref name="usda282">{{cite web|title=Vitamin B<sub>12</sub> content, all foods ordered by content in µg per 100{{nbsp}}g|url=https://ndb.nal.usda.gov/ndb/nutrients/report/nutrientsfrm?max=25&offset=0&totCount=0&nutrient1=418&nutrient2=&nutrient3=&subset=0&sort=c&measureby=g|publisher=United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service, National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28|access-date=April 6, 2017|date=May 2016}}</ref> Yüksek oranda B<sub>12</sub> alımının, özellikle sigara içen erkek bireylerde akciğer kanseri riskini arttırdığı bulunmuştur, ancak bunun yüksek alım yerine kanserin B<sub>12</sub> metobolizması üzerindeki etkileri sonucu oluştuğu düşünülmektedir.<ref>https://www.mskcc.org/cancer-care/integrative-medicine/herbs/vitamin-b12</ref>


== B<sub>12</sub> eksikliği ==
{{biyokimya-taslak}}

=== Nedenler ===
[[Dosya:CRIM2010-691563.001.jpg|küçükresim|[[Manyetik rezonans görüntüleme|MRI]] ile B<sub>12</sub> eksikliğine sahip bir kişinin beyninin kontrastlama öncesi FLAIR resmi. Dair içine alınmış [[lezyonlar]] olası bir [[beyaz madde]] hastalığına işaret eder. ]]
[[Diyet]], bu vitaminin eksikliğine neden olan başlıca nedenlerden biridir.<ref name="lpi3">{{cite web|url=http://lpi.oregonstate.edu/mic/vitamins/vitamin-B12|title=Vitamin B<sub>12</sub>|publisher=Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, OR|date=4 June 2015|access-date=5 April 2019}}</ref> [[Gelişmiş ülke|Gelişmiş ülkelerde]] yaşayan [[hepçil]] bireylerde B12 eksikliği sık görülmeyen bir durumdur. Buna rağmen B<sub>12</sub> takviyesi kullanmayan [[Vejetaryenlik|vejetaryenlerin]] %40 ila %80'inde B12 eksikliği yaşadığı bulunmuştur.<ref>{{cite journal|vauthors=Pawlak R, Parrott SJ, Raj S, Cullum-Dugan D, Lucus D|title=How prevalent is vitamin B(12) deficiency among vegetarians?|journal=Nutrition Reviews|volume=71|issue=2|pages=110–7|date=February 2013|pmid=23356638|doi=10.1111/nure.12001}}</ref> Bu yüzden çoğunlukla bitkisel kaynaklarla beslenen [[Veganlık|vegan]] veya vejetaryen kişilerin B<sub>12</sub> [[vitamin]]i içeren takviyeler kullanmaları gerekebilir ve önerilir.<ref>{{cite journal|vauthors=Woo KS, Kwok TC, Celermajer DS|title=Vegan diet, subnormal vitamin B-12 status and cardiovascular health|journal=Nutrients|volume=6|issue=8|pages=3259–73|date=August 2014|pmid=25195560|pmc=4145307|doi=10.3390/nu6083259}}</ref>

⚫
B12 eksikliğinde mide parietal hücrelerinin "intrinsik faktör" adı verilen [[Glikoprotein|glikoproteini]] sentezleyememesi de önemli bir neden olabilir. İntrensek faktör, B<sub>12</sub> vitaminine bağlanarak bağırsaktan emilimini sağlar.<ref name="lpi3" />

=== Semptomlar ===
B<sub>12</sub> vitamini megaloblastik anemiyi önlemek için gereklidir, [[alyuvar]] üretiminde folik asitin (B<sub>9</sub>) düzenlenmesine yardım eder ve demir kullanımına yardımcı olur.<ref>{{cite web|url=http://www.nhs.uk/Conditions/Anaemia-vitamin-B12-and-folate-deficiency/Pages/Symptoms.aspx|title=Vitamin B<sub>12</sub> or folate deficiency anaemia – Symptoms|publisher=National Health Service, England|date=May 16, 2016|access-date=February 16, 2017}}</ref> B<sub>12</sub> vitamini [[sinir]] tahribatını önler, doğurganlığı sağlar, hücre oluşumunu ve uzun yaşamasını sağlar, sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştırır, [[hafıza]]nın güçlenmesine ve öğrenmeye yardım eder.

⚫
Bu vitaminin eksikliğinde yürüme bozukluğu, kronik yorgunluk, [[depresyon]], sindirim bozuklukları, bayılmalar, mide bulantısı, kusma, fazla gaz çıkarma, baş dönmesi, uyku hali, karaciğer büyümesi, göz bozuklukları, halüsinasyonlar, baş ağrıları, [[dil (organ)|dil]] [[enfeksiyon]]u, huzursuzluk, zor nefes alma, hafıza kaybı, sinirsel bozulmalar, [[kalp]] [[çarpıntı]]sı, [[kansızlık]], [[kulak]]larda çınlama, [[omurilik]] yıpranması gibi rahatsızlıklar görülebilir.<ref>{{Cite web|url=https://www.health.harvard.edu/blog/vitamin-b12-deficiency-can-be-sneaky-harmful-201301105780|title=Vitamin B12 deficiency can be sneaky, harmful|last=Skerrett|first=Patrick J.|date=2013-01-10|website=Harvard Health Blog|access-date=2018-12-14}}</ref> B<sub>12</sub> vitamini eksikliği çoğu kez kalın sinir [[lif]]lerinin miyelin kaybına neden olur. Bunun bir sonucu olarak birçok insanda dış duyu kaybı fazladır ve şiddetli vakalarda felç olması bile olasıdır.

== Kaynakça ==
⚫
{{Kaynakça}}{{Vitamin}}


[[Kategori:B vitaminleri]]
[[Kategori:B vitaminleri]]

Sayfanın 17.24, 16 Kasım 2019 tarihindeki hâli

Kimyasal yapı

B12 vitamini veya kobalamin, suda çözünen ve metabolik süreçlerde kullanılan bir vitamindir.[1] Vitamin, bir hidrojen alıcısı olarak koenzim görevi yapar ve çeşitli metabolizma faaliyetleri yürütür. En önemli işlevlerinden biri gen kopyalanmasında koenzim olarak görev almasıdır.[2] Ayrıca protein sentezi, aneminin önlenmesi, karbonhidrat ve yağ metabolizması için de gereklidir. En büyük ve kompleks yapıya sahip vitaminlerden biri olan B12, 8 B vitamininden birini oluşturur.[3]

Üretim

Hiç bir ökaryotik canlı bu maddeyi kendi üretemez. Bu yüzden günümüzde B12'nin endüstriyel üretimi çeşitli bakteriler kullanarak gerçekleştirilir.[4]

Yapay üretim

1972 yılında 11 yıllık bir çalışmanın sonucunda Harvard'dan R. B. Woodward ve İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü'nden A. Eschenmoser tarafından laboratuvarda sentezlendiği ilan edilen vitaminin sentezi doksandan fazla basamakla olur ve yaklaşık yüz kişilik bir çalışmanın ürünüdür.[5][6] Verimsizlik ve üretmenin zorluğu gibi nedenler ile endüstriyel olarak üretimde kullanılmayan bir metodtur.

Kaynaklar

Bakteriler ve arkealar bu vitamini üretirler. İnsanların bağırsak florasında bulunan bazı bakteriler de bunu gerçekleştirir, ancak bu işlem kalın bağırsakta, bu vitaminin emildiği ince bağırsaktan uzak bir bölgede yapılır. Bu yüzden insanlar bu vitamini dışardan almak zorundadır. İnek gibi gevişgetiren hayvanlar ile diğer hayvanlarda ise emilim gerçekleştirilebilir.

Hayvansal

Hayvanlar B12'yi kas ve karaciğer dokularında depolarlar ve bazıları bu vitamini yumurtalarına ve sütlerine de geçirir.[7][8] Bu yüzden et, sakatat, yumurta ve süt genellikle insanlar ve diğer hayvanlar için en temel B12 kaynaklarından biri olarak görülür.[9] Böcek tüketimi de B12 ihtiyacını karşılayabilir.[10] Karaciğer, midye, dana, kuzu, tavuk ve hindi eti, balık ve yengeçler, en yüksek oranda B12 ihtiva eden besin kaynaklarıdır.[7]

Bitkisel

Enjeksiyon formunda B12

Bitkiler ve algler de B12 içerebilir. Tempeh gibi fermente bitkisel ürünlerin[11] ve nori gibi deniz yosunlarınin B12 içerdiği bulunmuştur.[12] Buna rağmen tıp literatürünce B12 takviyesi olarak pazarlanan Spirulina gibi ürünlerin ve bazı bitkilerin insanlarda bu vitamin ihtiyacını karşılamak için kullanılamayacağı düşünülmektedir. Bunun en büyük nedeni bu maddelerin ya B12 vitaminin aktif olmayan bir formunu içermesi,[13][14] ya da işleme sürecinde vitaminin kaybolmasıdır.[15] Chlorella vulgaris insanlar tarafından kullanılabilen metilkobalamin içeren sayılı bitkisel kaynaktan biridir.[16]

Bu vitamini kendi üretebilen tek kaynak bakteriler olduğu için tüm bitkisel kaynaklar aslında bakteri ve bitkinin simbiyotik bir ilişkisi sonucu veya fermantasyon yolu ile B12'ye sahiptir.[17]

Takviyeler

Günümüzde pek çok ürün çeşitli formlarda B12 takviyesi olarak pazarlanır. Multivitamin hapları ve bazı özel durumlarda B12 enjeksiyonları buna bir örnektir.[18] Ayrıca enerji içecekleri, kahvaltılık gevrekler, maya takviyeleri ve soya ürünleri genellikle bu vitamin ile zenginleştirilir.[19] Yüksek oranda B12 alımının, özellikle sigara içen erkek bireylerde akciğer kanseri riskini arttırdığı bulunmuştur, ancak bunun yüksek alım yerine kanserin B12 metobolizması üzerindeki etkileri sonucu oluştuğu düşünülmektedir.[20]

B12 eksikliği

Nedenler

MRI ile B12 eksikliğine sahip bir kişinin beyninin kontrastlama öncesi FLAIR resmi. Dair içine alınmış lezyonlar olası bir beyaz madde hastalığına işaret eder.

Diyet, bu vitaminin eksikliğine neden olan başlıca nedenlerden biridir.[21] Gelişmiş ülkelerde yaşayan hepçil bireylerde B12 eksikliği sık görülmeyen bir durumdur. Buna rağmen B12 takviyesi kullanmayan vejetaryenlerin %40 ila %80'inde B12 eksikliği yaşadığı bulunmuştur.[22] Bu yüzden çoğunlukla bitkisel kaynaklarla beslenen vegan veya vejetaryen kişilerin B12 vitamini içeren takviyeler kullanmaları gerekebilir ve önerilir.[23]

B12 eksikliğinde mide parietal hücrelerinin "intrinsik faktör" adı verilen glikoproteini sentezleyememesi de önemli bir neden olabilir. İntrensek faktör, B12 vitaminine bağlanarak bağırsaktan emilimini sağlar.[21]

Semptomlar

B12 vitamini megaloblastik anemiyi önlemek için gereklidir, alyuvar üretiminde folik asitin (B9) düzenlenmesine yardım eder ve demir kullanımına yardımcı olur.[24] B12 vitamini sinir tahribatını önler, doğurganlığı sağlar, hücre oluşumunu ve uzun yaşamasını sağlar, sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştırır, hafızanın güçlenmesine ve öğrenmeye yardım eder.

Bu vitaminin eksikliğinde yürüme bozukluğu, kronik yorgunluk, depresyon, sindirim bozuklukları, bayılmalar, mide bulantısı, kusma, fazla gaz çıkarma, baş dönmesi, uyku hali, karaciğer büyümesi, göz bozuklukları, halüsinasyonlar, baş ağrıları, dil enfeksiyonu, huzursuzluk, zor nefes alma, hafıza kaybı, sinirsel bozulmalar, kalp çarpıntısı, kansızlık, kulaklarda çınlama, omurilik yıpranması gibi rahatsızlıklar görülebilir.[25] B12 vitamini eksikliği çoğu kez kalın sinir liflerinin miyelin kaybına neden olur. Bunun bir sonucu olarak birçok insanda dış duyu kaybı fazladır ve şiddetli vakalarda felç olması bile olasıdır.

Kaynakça

  1. ^ "Vitamin B12: Fact Sheet for Health Professionals". Office of Dietary Supplements, US National Institutes of Health. 9 July 2019. Erişim tarihi: 1 November 2019. 
  2. ^ Yamada K (2013). "Chapter 9. Cobalt: Its Role in Health and Disease". Sigel A, Sigel H, Sigel RK (Ed.). Interrelations between Essential Metal Ions and Human Diseases. Metal Ions in Life Sciences. 13. Springer. ss. 295–320. doi:10.1007/978-94-007-7500-8_9. ISBN 978-94-007-7499-5. PMID 24470095. 
  3. ^ "Vitamin B12". Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, OR. 4 June 2015. Erişim tarihi: 5 April 2019. 
  4. ^ Martens JH, Barg H, Warren MJ, Jahn D (March 2002). "Microbial production of vitamin B12". Applied Microbiology and Biotechnology. 58 (3): 275–285. doi:10.1007/s00253-001-0902-7. PMID 11935176. 
  5. ^ Khan AG, Eswaran SV (2003). "Woodward's synthesis of vitamin B12". Resonance. 8 (6): 8–16. doi:10.1007/BF02837864. 
  6. ^ Eschenmoser A, Wintner CE (June 1977). "Natural product synthesis and vitamin B12". Science. 196 (4297): 1410–20. Bibcode:1977Sci...196.1410E. doi:10.1126/science.867037. PMID 867037. 
  7. ^ a b "Foods highest in Vitamin B12 (based on levels per 100-gram serving)". Nutrition Data. Condé Nast, USDA National Nutrient Database, release SR-21. 2014. Erişim tarihi: February 16, 2017. 
  8. ^ Rooke J (October 30, 2013). "Do carnivores need Vitamin B12 supplements?". Baltimore Post Examiner. 
  9. ^ "Dietary Supplement Fact Sheet: Vitamin B12". Office of Dietary Supplements, National Institutes of Health. Erişim tarihi: September 28, 2011. 
  10. ^ Dossey AT (February 1, 2013). "Why Insects Should Be in Your Diet". The Scientist. 
  11. ^ Liem IT, Steinkraus KH, Cronk TC (December 1977). "Production of vitamin B-12 in tempeh, a fermented soybean food". Applied and Environmental Microbiology. 34 (6): 773–6. PMC 242746 $2. PMID 563702. 
  12. ^ Watanabe F, Yabuta Y, Bito T, Teng F (May 2014). "Vitamin B₁₂-containing plant food sources for vegetarians". Nutrients. 6 (5): 1861–73. doi:10.3390/nu6051861. PMC 4042564 $2. PMID 24803097. 
  13. ^ Watanabe, F (2007). "Vitamin B12 sources and bioavailability". Exp. Biol. Med. (Maywood). 232 (10). ss. 1266–74. doi:10.3181/0703-MR-67. PMID 17959839. "Most of the edible blue-green algae (cyanobacteria) used for human supplements predominantly contain pseudovitamin B(12), which is inactive in humans. The edible cyanobacteria are not suitable for use as vitamin B(12) sources, especially in vegans". Anlamı: Yenilebilir cyanobakteriler özellikle veganlar için B12 kaynağı olarak kullanılamaz. 
  14. ^ Watanabe, F; Katsura, H; Takenaka, S; ve diğerleri. (1999). "Pseudovitamin B(12) is the predominant cobamide of an algal health food, spirulina tablets". Journal of Agricultural and Food Chemistry (İngilizce). 47 (11). ss. 4736–41. doi:10.1021/jf990541b. PMID 10552882. "The results presented here strongly suggest that spirulina tablet algal health food is not suitable for use as a B12 source, especially in vegetarians". Anlamı: spirulina tabletleri özellikle vejetaryanlar için B12 kaynağı olarak uygun değillerdir. 
  15. ^ Bito T, Teng F, Watanabe F (2017). "Bioactive Compounds of Edible Purple Laver Porphyra sp. (Nori)". J Agric Food Chem (Review). 65 (49): 10685–10692. doi:10.1021/acs.jafc.7b04688. PMID 29161815. 
  16. ^ Kumudha A, Selvakumar S, Dilshad P, Vaidyanathan G, Thakur MS, Sarada R (March 2015). "Methylcobalamin--a form of vitamin B12 identified and characterised in Chlorella vulgaris". Food Chemistry. 170: 316–20. doi:10.1016/j.foodchem.2014.08.035. PMID 25306351. 
  17. ^ Smith, AG; ve diğerleri. (2019-09-21). "Plants need their vitamins too". Current Opinion in Plant Biology. 10 (3): 266–75. doi:10.1016/j.pbi.2007.04.009. PMID 17434786. 
  18. ^ "Vitamin B12: Fact Sheet for Health Professionals". Office of Dietary Supplements, US National Institutes of Health. 9 July 2019. Erişim tarihi: 1 November 2019. 
  19. ^ "Vitamin B12 content, all foods ordered by content in µg per 100 g". United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service, National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28. May 2016. Erişim tarihi: April 6, 2017. 
  20. ^ https://www.mskcc.org/cancer-care/integrative-medicine/herbs/vitamin-b12
  21. ^ a b "Vitamin B12". Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, OR. 4 June 2015. Erişim tarihi: 5 April 2019. 
  22. ^ Pawlak R, Parrott SJ, Raj S, Cullum-Dugan D, Lucus D (February 2013). "How prevalent is vitamin B(12) deficiency among vegetarians?". Nutrition Reviews. 71 (2): 110–7. doi:10.1111/nure.12001. PMID 23356638. 
  23. ^ Woo KS, Kwok TC, Celermajer DS (August 2014). "Vegan diet, subnormal vitamin B-12 status and cardiovascular health". Nutrients. 6 (8): 3259–73. doi:10.3390/nu6083259. PMC 4145307 $2. PMID 25195560. 
  24. ^ "Vitamin B12 or folate deficiency anaemia – Symptoms". National Health Service, England. May 16, 2016. Erişim tarihi: February 16, 2017. 
  25. ^ Skerrett, Patrick J. (2013-01-10). "Vitamin B12 deficiency can be sneaky, harmful". Harvard Health Blog. Erişim tarihi: 2018-12-14. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=B12_vitamini&oldid=21132095" sayfasından alınmıştır