Sürügüden, Göle
| Sürügüden | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Sürügüden Sürügüden'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 277 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Sürügüden, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Sürügüden köyünün eski adı Heva'dır. Gürcüce bir yer adı olan Heva (ხევა), "vadi" ya da "dere" anlamına gelen "hevi" (ხევი) kelimesinden türemiştir.[3] Bu yer adı, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine de Heva (خوا) olarak geçer. Posof ilçesindeki Aşıküzeyir ile Ardahan'ın merkez ilçesindeki Derindere köylerinin eski adı da Heva'dır.[4]
Heva köyü, Gürcü Hristiyanlığın merkezlerinden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Tek nefli küçük bir yapı olan Heva Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır. Bugünkü köyün sınırların içinde bulunan megalit kalıntılar da buranın çok eski yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[5]
Heva köyü, 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyde 12 Hristiyan hane yaşıyordu. Her hane, Osmanlı Devleti'nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınmıştı. Hane reislerinin çoğu Vardzel, Maharebel, Gaguça, Elisa, Şota, Bidzina, Goça gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[6][7]
Heva köyü, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya İmparatorluğu’na bırakıldı. Rus idaresi tarafından da Heva (Хева) olarak kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Arpaşeni nahiyesinin 12 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 107'si erkek ve 86'sı kadın olmak üzere, 24 hanede yaşayan 193 kişiden oluşuyordu. Üç hane hariç nüfusun tamamı Kürt olarak kaydedilmiştir. Üç hanede ise, 15'i erkek ve 12'si kadın olmak üzere 27 Türk yaşıyordu.[8] Rus idaresinde Heva köyünün nüfusu, 1896’da 242 kişiye, 1906’da da 331 kişi olarak tespit edilmiştir.[9]
Heva köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Hive" (خیوە) adıyla, Kars vilayetinin Göle kazasının Okami nahiyesine bağlıydı.[10] 1935 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 445 kişiden oluşuyordu.[11] Türkçe kaynaklarda farklı biçimlerde yazılmış olan Heva "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Sürügüden olarak değiştirilmiştir.[12] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 1.184 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 316 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Sürügüden köyü, Ardahan il merkezine 34 km, Göle ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 277[2] |
| 2021 | 287[2] |
| 2020 | 306[2] |
| 2019 | 300[2] |
| 2018 | 317[2] |
| 2017 | 309[2] |
| 2016 | 327[2] |
| 2015 | 329[2] |
| 2014 | 332[2] |
| 2013 | 347[2] |
| 2012 | 358[2] |
| 2011 | 364[2] |
| 2010 | 397[2] |
| 2009 | 387[2] |
| 2008 | 388[2] |
| 2007 | 337[2] |
| 2000 | 397[15] |
| 1990 | 506[16] |
| 1985 | 949[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Suruguden, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Sürügüden Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "ხევი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 462, 516, 555". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 143, 148, 150. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 501". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 555". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 451". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, ISBN 9786052100271.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 772.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 175.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 677". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ "Sürügüden Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 25 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.