Tahtakıran, Göle
| Tahtakıran | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Tahtakıran Tahtakıran'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 291 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Tahtakıran, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Köyün bilinen en eski adı Tahtakran veya Tahtakıran'dır. Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasında "Tachtakran" (Tahtakran) olarak geçer.[3] 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde de Tahtakran (Тахтакран), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise Tahtakıran Tahtakıran (تاخته قيران) olarak kaydedilmiştir.[4][5]
Tahtakıran köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bununla birlikte yayımlanmış eski Osmanlı kayıtlarında köyün adı geçmemektedir. Ancak 10. yüzyıla, Gürcü Krallığı dönemine tarihlenen kilisenin varlığının bilinmesi, buranın çok eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[6]
Türkçe Göle olarak bilinen Kola bölgesi ve köy, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlıydı. Bu dönemde köyde Rumlar yaşıyordu ve köyün nüfusu 248 kişiden oluşuyordu.[4] Tahtakran'ın nüfusu 1896 yılında 382 kişi, 1906 yılında 492 kişi olarak tespit edilmiştir.[7]
Nüfusun hızlı artmış olması, bu tarihlerde köye yeni nüfus yerleştirildiğini göstermektedir. Nitekim 1907 yılında Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Göle bölgesinde göç nedeniyle boşalmış köylere yeni nüfus yerleştirildiğini yazmıştır. Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, Tahtakıran köyü 1907 yılında Rus ordusunun karargâhıydı. Köyün yakınında, Ardahan-Oltu yolu kıyısında küçük bir kilise bulunuyordu. 10. yüzyıla tarihlenen bu köy kilise kaba yontulmuş taşlardan inşa edilmişti. Yaklaşık olarak 11 x 2,5 metre ebatlarında tek nefli bir yapının kesme taşlarının bir kısmı sökülmüştü. Kuzey kısmından kiliseye bitişik küçük bir şapel bulunuyordu ve bu tarihte bu yapı yamaçtan kayan toprağın altında kalmıştı. Bu kiliseden geriye bir şey kalmamıştır.[8][9]
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli’nin (Odişaria) verdiği bilgiye göre 1917 yılında köyün sınırları içinde dört kilise daha bulunuyordu. Bu kiliselerin bazısı tamamen yıkılmıştı; bazısı sağlamken, bazısının sadece duvarları duruyordu. Burada yaşayan Rumlar sağlam kiliselerden birini Aya Sofya Kilisesi olarak adlandırıyordu.[10]
Tahtakıran köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Tahtakıran köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 640 kişiden oluşuyordu.[12] 1965 genel nüfus sayımında Tahtakıran köyünün nüfusu 1.071 kişiye yükselmişti ve bu nüfus içinde sadece 352 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 34 km, Göle ilçe merkezine ise 14 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 291[2] |
| 2021 | 295[2] |
| 2020 | 308[2] |
| 2019 | 310[2] |
| 2018 | 316[2] |
| 2017 | 296[2] |
| 2016 | 307[2] |
| 2015 | 315[2] |
| 2014 | 336[2] |
| 2013 | 351[2] |
| 2012 | 361[2] |
| 2011 | 374[2] |
| 2010 | 390[2] |
| 2009 | 383[2] |
| 2008 | 388[2] |
| 2007 | 348[2] |
| 2000 | 422[14] |
| 1990 | 652[15] |
| 1985 | 925[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Tahtakiran, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Tahtakıran Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ a b ""Göle Kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 14". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10, 14". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 184, ISBN 9789941478178.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı. 222". 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ a b "Tahtakıran Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
