Puslu Kıtalar Atlası
 Kitabın 50. baskısına ait kapak resmi | |
| Yazar | İhsan Oktay Anar |
|---|---|
Kapak sanatçısı | Suat Aysu |
| Ülke |  Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Konular | Rüya Hayal Kıyamet Zaman |
| Tür | Fantastik tarihi kurgu |
| Yayım | Ocak 1995 |
| Yayımcı | İletişim Yayınları |
| Medya türü | Baskı |
| Sayfa | 238 |
| ISBN | 9789754704723 |
Puslu Kıtalar Atlası, İhsan Oktay Anar'ın yayımlanmış ilk romanıdır.[1] Mayıs 2014'te 50. baskısı yapılan kitap, ilk kez Ocak 1995 tarihinde İletişim Yayınları tarafından basıldı. Yayımlandığı andan itibaren hem içerik hem biçim olarak ilgi gördü. Birçok yeni baskısı yapıldı ve eleştirmenler tarafından olumlu değerlendirmelere tabi tutuldu.
Kitap hakkında bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Roman, başta Fransızca, Almanca ve Macarca olmak üzere yirmiden fazla[kaynak belirtilmeli] dile tercüme edildi.[2] Fantastik kurgu türünde yazılan bu kitap, ayrıca felsefe, tarih, metafizik gibi konuları aynı anda işlemektedir.
1995 yılında çıkan bu eser, eleştirmenlerden tam not almış; Türk edebiyatında denenmemiş birçok şey denenmiştir. Ayrıca yazarı İhsan Oktay Anar'a birçok ödül de kazandırmıştır. Roman Osmanlı İmparatorluğu'na farklı bir bakış açısıyla bakar: Osmanlı tarihinin sadece savaşlardan, fetihlerden ibaret olmadığını, topraklarında birçok milletten, kültürden ve dinden kocaman bir halkın yaşadığını anlatır. Romanın kurgusu, bazı eleştirmenler tarafından Dünya edebiyatında bile görülmemiş olan kurgu olarak nitelendirilir.[3]
Romanın içerisinde konuları birbirinden tamamen farklı olan küçük küçük hikâyecikler bulunur; bu hikâyeler zamanla tek bir noktada birleşir ve büyük resmi ortaya çıkarır. Romanın kara mizah yönü de bulunmaktadır. Dili oldukça akıcı olmakla birlikte, içerisinde eski dönemlerden kalma çok sayıda Türkçe sözcük yer almaktadır.[4]
Ünlü Türk şair ve yazar Hulki Aktunç, İhsan Oktay Anar'ın bu eserinin tarihi bir roman olmadığını, aksine başlı başına bir roman olduğunu belirtir. Çünkü romanda tarih ön planda değildir. Satır aralarında felsefe, din, bilim, tıp ve askerlik gibi birçok farklı alana hitap eder.[5]
Konu[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitap, 18. yüzyılın Osmanlı İstanbul'unda (Kostantiniyye) geçmektedir. Uzun İhsan Efendi adlı bir adam, tüm dünyayı dolaşıp bir atlas hazırlamak isteğine sahiptir. Ancak gel gör ki bu adam, sabahtan akşama kadar evinde oturur, günün çoğunluğunu ölü gibi uyuyarak geçirir, nadiren dışarı çıkar. Böylelikle düşlerine sığınır.
Kitaptaki karakterler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Karakter | Açıklama |
|---|---|
| Uzun İhsan Efendi | İhsan Oktay Anar'ın kendi karakterinin romana yansımasıdır. Yazar, Uzun İhsan Efendi üzerinden Descartes akılcılığını tartışmakta ve geliştirmektedir. |
| Bünyamin | Uzun İhsan Efendi'nin oğludur. İçtiği bir şerbet nedeniyle derin bir uykuya daldığı için öldü sanılarak defnedilmiş ve uyanıp kendine gelince mezardan kendi çabasıyla çıkmıştır. Vardapet adlı birisi tarafından bulunarak lağımcı ocağına yazdırılır. |
| Ebrehe | Önceleri Osmanlı Devleti yararına kullanılan, ancak sonrasında padişahlar tarafından varlığına inanılmayan gizli bir teşkilatın son lideridir. Hınzıryedi'nin önderliğindeki dilencilerin teşkilata karşı çıkardığı isyan sonucu asılarak öldürülmüştür. |
| Zülfiyar | Ebrehe'nin sağ kolu ve teşkilat üyesi olan bir casustur. |
| Vardapet | Galata'da bir kilisenin zangocudur. Çalıştığı kilisenin papazı, kendisine vekalet edecek kişiyi bulmak için bir imtihan yapmak ister ve adayları ayrı hücrelere kapatarak en uzun süre kimin dayanacağını bulmaya karar verir. Vardapet, kapatıldığı hücreden tünel kazıp çıkarak yemek yediği için kiliseden kovulur ve Osmanlı ordusuna lağımcı olarak yazılmaya karar verir. Bünyamin'in mezardan çıkma hikâyesini duyunca da onu yanına çırak olarak alır. |
| Kubelik | Pera'da balyos katipliği yapan bir Venediklidir. İçki müptelası olunca katiplikten kovulmuş ve önce dişçiliğe, sonra da cerrahlığa merak salmıştır. Frenkçe bildiği için Arap İhsan Efendi tarafından, yolculuğu esnasında bulduğu Zagon Üzerine Öttürme kitabını tercüme etmesi istenir. |
| Arap İhsan Efendi | Uzun İhsan Efendi'nin dayısı, Bünyamin'in ise büyük dayısıdır. Çıktığı uzun bir gemi yolculuğundan döndüğünde Kubelik'i bulur. |
| Alibaz (Efrasiyab) | Arap İhsan'ın yolculuğu esnasında bulduğu yedi yaşlarında bir çocuktur. Arap İhsan'ı tüm yolculuk boyunca çileden çıkartmış, başını belaya sokmuştur. Bunu yapmaktan da keyif almaktadır. Uzun İhsan Efendi sürgün edildikten sonra kendine bir çete kurmuştur. |
| Hınzıryedi | Bağdatlı bir dilencidir. Sultan IV. Murad tarafından bazı kimselere dilencilik öğretmesi için İstanbul'a getirilmiş ve kendisinden önceki dilenci kethüdası tarafından kıskanılarak duaları kabul edilmesin diye kendisine domuz eti yedirilmiştir. Domuz etinin tadından bir türlü vazgeçemediği için ceza alıp idam edilmek üzereyken Zülfiyar tarafından kurtarılmış ve dilenci kethüdası yapılmıştır. |
| Gülletopuk | Arap İhsan Efendi ile romanda bahsedilmeyen bir husumeti vardır. |
| Müşteri | Bünyamin tarafından bulunan sakallı bir maymundur. Önceki sahibi tarafından hırsızlık yapması için eğitilmeye çalışılmış, ancak başaramayınca ölüme terk edilmiştir. |
| Rendekar | René Descartes'ın kitaptaki temsilcisidir. İkisinin de düşünce üzerine görüşleri aynıdır. "Düşünüyorum öyleyse varım." felsefesini yansıtır. Kitabın özü düşünme temelli olduğundan karakter aslında bunların okuyucuya sezdirilmesindeki en belirgin ve güçlü alettir. |
Başarıları[değiştir | kaynağı değiştir]
2017 yılında bazı deneyimli yazarların, akademisyenlerin, edebiyatçıların, yayıncıların ve eleştirmenlerin oluşturduğu 100 kişilik bir ekiple "Türk Edebiyatının En İyi 100 Romanı" belirlendi. Yaşar Kemal'in İnce Memed eseri bu listede 1. sırada bulunmaya layık görüldü. İhsan Oktay Anar'ın Puslu Kıtalar Atlası romanı ise bu listede 10. sırada yer alarak ilk 10 kitap arasına girmeyi başardı.[6]
Çizgi romanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitap, ilk basım tarihinden yaklaşık 20 yıl sonra, ünlü karikatürist İlban Ertem'in beş yıllık emeği sonucunda çizdiği çizimleriyle İletişim Yayınları tarafından çizgi roman olarak da yayımlandı.[7][8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2014.
- ^ "Editions of Puslu Kıtalar Atlası by İhsan Oktay Anar" (İngilizce). 19 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2022.
- ^ "Edebiyatımızın İnci Tanesi Puslu Kıtalar Atlası'nı Mutlaka Okumanız İçin 15 Geçerli Neden". Onedio. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021.
- ^ "Puslu Kıtalar Atlası kitabını kim yazmıştır? Puslu Kıtalar Atlası kitabı özeti, konusu ve karakterleri". Hürriyet. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021.
- ^ Hulki Aktunç, İhsan Oktay Anar, Puslu Kıtalar Atlası (önsöz), İletişim Yayınları, 2014.
- ^ ""Türk Edebiyatı'nın En İyi 100 Romanı" Listesi Yenilendi. İşte Yeni Liste!". Onedio. 5 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2015.
- ^ "Çizgilerde Uzun İhsan Efendi'yi hatırlamak". Oksijen. 10 Eylül 2021. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz 'de Puslu Kıtalar Atlası ile ilgili özlü sözler bulunur.- Blog.milliyet.com.tr, "Puslu Kıtalar Atlası (İhsan Oktay Anar) inceleme"
