Demokratik Toplum Partisinin kapatılma davası

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Demokratik Toplum Partisinin kapatılma davası
Esas no: 2007/1 (Siyasî Parti Kapatma)
MahkemeTürkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi
DavacıKamu adına Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı
DavalıDemokratik Toplum Partisi
İstemDemokratik Toplum Partisinin temelli kapatılması
Uygulanan kanunAnayasa md. 68/4, 69/6
Siyasî Partiler Kanunu md. 101/1-b, 103/2
Mahkeme başkanıHaşim Kılıç
BaşkanvekiliOsman Alifeyyaz Paksüt
Üyeler
AYM Üyeleri
Karar tarihi11 Aralık 2009
KararOn bir oyla ve oybirliğiyle partinin kapatılmasına karar verilmiştir.

Demokratik Toplum Partisi (DTP) hakkında 2007-2009 yılları arasında açılan kapatma davası, ülkenin bütünlüğüne karşı çıkmak ve PKK ile bağlantılı olmakla suçlanan Türkiye'deki Kürt yanlısı bir siyasi partiye karşı açılmıştır. Dava Eylül 2007'de açılmış ve Aralık 2009'da partinin kapatılmasıyla sonuçlanmıştır. DTP, 1962 yılından bu yana Türkiye Cumhuriyeti'nde yasaklanan 25. siyasi partidir.[1]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Cumhuriyeti'nin bir dizi Kürt yanlısı partiyi kapatma geçmişi vardır.[2] Demokrasi Partisi (DEP), Halkın Emek Partisi (HEP) ve Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) daha önce kapatılmıştır.[2] DTP kapatma davası ile aynı dönemde Recep Tayyip Erdoğan'ın Adalet ve Kalkınma Partisi de kapatılma davası ile karşı karşıyaydı.[3]

Gereksinimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir partinin kapatılması için Anayasa Mahkemesinin nitelikli çoğunluk kararı alması gerekmektedir ki bu Demokratik Toplum Partisinin (DTP) kapatılması davasında 11 yargıçtan 7'si anlamına gelmektedir.[4]

Duruşma[değiştir | kaynağı değiştir]

İddianame[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Eylül 2007 tarihinde, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, DTP'nin kapatılması talebiyle Anayasa Mahkemesine bir iddianame sunmuştur.[1] İddianamede savcı, partinin söylem ve eylemlerinin devletin bütünlüğüne karşı olduğunu,[5] bunun da Türkiye Anayasası ve Siyasi Partiler Kanunu'na aykırı olduğunu belirtmiştir.[6] DTP'nin anadilde eğitim ve federal bir yönetim talep etmesi, partinin PKK'nın hapisteki lideri Abdullah Öcalan'dan emir aldığının kanıtı olarak görülmüştür.[7] Savcılık ayrıca DTP'nin 221 parti üyesi için siyasi yasak talep etti.[2][8] Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, Haziran 2008'de partinin kapatılması talebini yinelemiştir.[4]

Savunma[değiştir | kaynağı değiştir]

DTP yazılı savunmasını Haziran 2008'de sunmuş ve savcılık tarafından sunulan 141 delilin 129'unun ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur.[6] DTP'nin sözlü savunma için ek süre talep etmesi üzerine mahkeme, sözlü savunmanın 16 Eylül 2008 tarihine ertelenmesine karar verdi.[9] Sözlü savunmada DTP Genel Başkanı Ahmet Türk, mahkemenin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Venedik Komisyonunun değerlerini dikkate alması gerektiğini savunmuş ve ülke sorunlarının silahla çözülmesine karşı çıkarak demokratik çözüm çağrısında bulunmuştur.[10]

Gelişmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

DTP'nin sözlü savunmasının ardından mahkeme heyeti sunulan delil ve savunmaları incelemeye başladı. Mahkeme Başkanı Haşim Kılıç, DTP'li siyasetçilerle ilgili incelenmesi gereken yaklaşık 150 dava olduğunu belirterek, kararın 2009'daki yerel seçimlerden sonra verilebileceğini açıkladı.[11] Milliyetçi Hareket Partisinden (MHP) Lideri Devlet Bahçeli 2008 yılında partinin yargılanmasını desteklemiş,[3] Türkiye'nin üye olmak istediği Avrupa Birliği ise davaya karşı çıkmış ve Türkiye'deki Kürt nüfusu için daha fazla hak talep etmişti.[12] DTP'nin PKK-Türkiye çatışmasına çözüm bulmak amacıyla Güneydoğu Anadolu'da özerklik önerisi getirmesinin ardından, savcı Kasım 2009 başında partinin kapatılması için mahkemeye baskı yapmıştır.[13] Karardan birkaç gün önce Türkiye İnsan Hakları Derneği, Türkiye Büyük Millet Meclisinde Kürt Sorunu'na demokratik bir çözüm bulunmasını talep etti.[14]

Karar[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Aralık 2009 tarihinde Haşim Kılıç başkanlığındaki Anayasa Mahkemesi, on bir oyla ve oybirliğiyle partinin kapatılmasına karar vermiştir.[15] Kılıç, PKK ile DTP arasında bir fark olmadığını ve dünyanın hiçbir yerinde bir terör örgütünün kendini özgürce ifade etme hakkı olmadığını belirtti.[1] Kapatma kararına ek olarak otuz yedi siyasetçiye beş yıl süreyle siyasi faaliyet yasağı getirildi.[15] Siyasi yasağın hedefindeki önemli siyasetçiler arasında partinin eş başkanları Ahmet Türk ve Aysel Tuğluk[1] ile Nurettin Demirtaş, Hüseyin Kalkan, Leyla Zana, Musa Farisoğulları ve Selim Sadak bulunuyordu.[16]

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Aralık 2009 Türkiye'deki Kürt protestoları

Kararın bir sonucu olarak, partilerin malları Türkiye hazinesine devredilmiştir.[17][18] Parti kapatma, siyasi çözümü destekleyen Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmetinin amaçlarına aykırıydı.[19] Türkiye'nin üye olmak istediği Avrupa Birliği geçmişte davaya karşı çıkmıştı.[12] DTP'nin kalan siyasetçileri Türkiye Büyük Millet Meclisinden çekildiklerini açıkladılar, ancak PKK lideri Abdullah Öcalan'ın isteği üzerine siyasetçiler meclise geri döndüler.[20]

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nezdinde temyiz[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak 2010'da eski bir DTP üyesi olan Hasip Kaplan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurmuştur.[17] 2016 yılında AİHM, DTP eş başkanlarının PKK'yı terör örgütü olarak nitelendirmeyi reddetmelerine rağmen,[21] DTP'li siyasetçilerin konuşma ve eylemlerinin Abdullah Öcalan'a veya PKK'ya destek olarak görülmediğine hükmetti ve Türkiye'nin iki eş başkanın her birine 30.000 Euro maddi tazminat ödemesine karar verdi.[21]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d "Turkey: Kurdish Party Banned". Human Rights Watch (İngilizce). 11 Aralık 2009. 5 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  2. ^ a b c Idil, Nese (18 Mart 2021). "History repeats itself: Turkey seeks closure of a pro-Kurdish party - yet again". Gazete Duvar. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  3. ^ a b Kürkçü, Nilüfer Zengin (19 Mart 2008). "AKP was Silent in DTP Closure Trial". Bianet. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  4. ^ a b "The Prosecutor Says Close The Democratic Society Party". Bianet. 24 Haziran 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008. 
  5. ^ "Call to ban pro-Kurdish party in Turkey". European Parliament (İngilizce). 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  6. ^ a b "DTP Submits Its Defense". Bianet. 13 Haziran 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  7. ^ Steinvorth, Daniel (11 Aralık 2009). "DTP-Verbot in der Türkei: Gefahr für Erdogans Kurdeninitiative". Der Spiegel (Almanca). ISSN 2195-1349. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021. 
  8. ^ "Türkei: Gericht verbietet Kurden-Partei DTP". Frankfurter Allgemeine Zeitung (Almanca). 11 Aralık 2009. ISSN 0174-4909. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021. 
  9. ^ "The Court Postpones DTP's Closure Defense". Bianet. 24 Haziran 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023. 
  10. ^ "DTP Submits Its Oral Defense". Bianet. 16 Eylül 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  11. ^ "Closing Of The Democratic Society Party May Be Decided After The Elections". Bianet. 18 Aralık 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021. 
  12. ^ a b "Polizei nimmt Kurden fest". Süddeutsche Zeitung (Almanca). 17 Mayıs 2010. 5 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2021. 
  13. ^ "Turkish Prosecutor Moves to Ban Pro-Kurd Political Party". Voice of America. 1 Kasım 2009. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  14. ^ "İHD: Democratic Society Party Essential for Democratic Initiative". Bianet. 9 Aralık 2009. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2021. 
  15. ^ a b Strittmatter, Kai (17 Mayıs 2010). "Verfassungsgericht verbietet Kurdenpartei". Süddeutsche Zeitung (Almanca). 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  16. ^ "Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News". Hürriyet. 11 Aralık 2007. 7 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  17. ^ a b Üstündağ, Erhan (22 Ocak 2010). "DTP Closure Case at ECHR". Bianet. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023. 
  18. ^ "Top court bans main Kurdish political party". France 24 (İngilizce). 11 Aralık 2009. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  19. ^ Korkut, Tolga (18 Aralık 2009). "Interior Minister Atalay: We Are against the DTP Closure". Bianet. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  20. ^ Yeğen, Mesut (2015). "The Kurdish Peace Process in Turkey: Genesis, Evolution and Prospects" (PDF). www.files.ethz.ch. s. 7. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. 
  21. ^ a b "Party for a Democratic Society (DTP) and Others v. Turkey - 3840/10, 3870/10, 3878/10 et al" (PDF). European Court of Human Rights. 1 Aralık 2016. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Demokratik_Toplum_Partisinin_kapatılma_davası&oldid=32622560" sayfasından alınmıştır