Avlonyalı Mustafa Nuri Paşa
| Avlonyalı Mustafa Nuri Paşa | |
|---|---|
| Meclis-i Mebûsan 1.ve 2. dönem mebusu | |
| Seçim bölgesi | 1877 (1) – Yanya 1877 (2) – Yanya |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1830/31 Avlonya, Yanya Vilayeti,  Osmanlı İmparatorluğu
|
| Ölüm | 1885/86 |
Avlonyalı Mustafa Nuri Paşa[a] (1830/31-1885/86), Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Avlonyalı Mustafa Nuri, 1246/1830-31'de Arnavutluk'un güneyindeki Yanya Vilayeti'nde ünlü Vlora (Avlonya) bey ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Bekir Bey veya Avlonyalı Hacı Ebubekir Bey, haznedar ve Ergiri mutasarrıfı olan Selim Paşa'nın (d. 1820) kardeşidir. Osmanlı sicillerinde yer alan biyografisine göre, özel bir müderris ile geleneksel bir din eğitimi almıştır. Ancak Türkçe, Arapça ve Farsça'nın yanı sıra Fransızca ve Yunanca da konuşabildiği, okuyabildiği ve yazabildiği için başka dersler de okudu. İtalyanca ve Arnavutça da konuşabiliyordu. Ailesinin merkezi yetkililere karşı başarısız bir isyanından sonra, 1848-1851 yılları arasında kardeşi ve kuzenlerinin yanında kaldığı Konya'ya sürüldü. Ancak birkaç yıl sonra Osmanlı idaresinde bir kariyere başladı. 1854-55'te Yanya Vilayeti'nde Seyyar Komisyonu üyeliğine atandı ve ertesi yıl vilayet meclisine üye oldu. Daha sonra kaymakam olarak çeşitli görevlerinde bulundu: Ergiri (1862-63), Görice (1863-64) ve Narda (1864-65). Ardından Tuna Vilayeti'nin valisi olan Midhat Paşa'nın vekilliğine getirildi (1865-66). 1867-68'de müsteşarlığa yükseltildi ve sırasıyla 1867-1870 Resmo ve Kandiye'de (1870-71) olmak üzere her ikisi de Girit'te olmak üzere görevlerde bulundu. 1873'te Avlonya'da beş ay kaldıktan sonra mutasarrıf olarak Hersek'e gönderildi. 1876'da, Girit valisinin meclis üyesi olarak atanmadan önce yedi ay Avlonya'da kaldı. 1877'de istifa etti ve on dört ay boyunca idari bir pozisyon almadı.[1]
Mustafa Nuri, ilk Osmanlı parlamentosuna milletvekili seçilmeden önce Yunanların herhangi bir müdahale girişimine karşı Osmanlı-Yunan sınırını savunmak için gönüllüleri seferber etti. Muhtemelen bu yüzden 1878-79'da Görice mutasarrıflığına atanmayı reddetmiştir. Sonuç olarak, işten çıkarıldı ve maaşı kesildi. Haziran 1878'de Arnavut Birliği'nin (Arnavutça: Lidhja Shqiptare) Avlonya şubesinin başına seçildi ve Berlin Kongresi'nde Büyük Güçler'e karşı protestoların hazırlıklarına katıldı. Resmi Arnavut ansiklopedisinde Mustafa Nuri ile ilgili girişin yazarı Neil Shehu'ya göre, “Birliğin Avlonya şubesinin başkanı Mustafa Nuri, Avusturya-Macaristan'ın Avlonya'daki konsolos yardımcısı ile yaptığı konuşmada, Balkanlar'ın fethini daha geniş bir alana, özellikle Kosova, Makedonya ve Ege Denizi'ne kadar genişletmeyi amaçlayan bir politika olan Viyana politikası hakkında görüşlerini açıkça dile getirdi. Konsolos yardımcısının Viyana hükümeti adına vadettiği Arnavutluk'a 'yardım' konusundaki sözlerine inanmadı.” Şubat 1879'da, Yunanistan ile Osmanlı Arnavutluk'u arasındaki sınırın belirlenmesi sorununu tartışmak üzere çağrılan Arnavutların Preveze toplantısında (Arnavutça: mbledhj e Prevezës) Avlonya'yı temsil etti.[2]
Yanya'daki Fransa konsolosunun yardımcısı, 9 Kasım 1877'de Paris'teki Hariciye Nezareti'ne yazdığı bir mektupta Mustafa Bey'in Meclis-i Mebûsan 2. dönem Yanya Vilayeti'nden en çok oyu (46 oy) alarak mebus seçildiği bildirmiştir. Arnavut tarihçiliğine göre, İstanbul'a Yanya milletvekili olarak gelen Mustafa Nuri, diğer bazı Arnavut milletvekilleriyle birlikte, İstanbul'da Arnavut elit üyeleri tarafından kurulan Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi'nin (Arnavutça: Komiteti Qendror për Mbrojten e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare) kurucularından birisidir.[2]
Mustafa Nuri, Avlonya'daki Avusturya-Macaristan konsolos yardımcısı kendisine Ticaret Mahkemesi'nin Türkçe yerine Yunanca kullanması gerektiğini önerdiğinde, "bölgenin dili Arnavutçadır ve tüm yazışmalar Arnavutça olmalıdır" diyerek bir tür "kültürel Arnavutluk" peşinde olduğunu göstermiştir.[2]
7 Temmuz 1880'de Mustafa Nuri, Güney'den bir komisyon başkanı olarak, kuzeydeki Arnavutlarla güney ve kuzey Arnavutlar arasındaki mevcut (Osmanlı) Arnavut sınırlarının devir içeren dış planlara karşı korunmasında işbirliği hakkında konuşmak için İşkodra'yı ziyaret etti. 1881'de diğer Arnavut liderlerle birlikte tutuklandı ve bir süre kalacağı Çanakkale'ye sürgüne gönderildi. 1883 yılında Menteşe mutasarrıflığına atanmış, 1884 yılı sonunda bu görevinden ayrılmıştır. Burada bulunduğu süre içerisinde kendi memleketi Avlonya'ya iki çeşme, bir rüşdiye binası, şehir arasında bir sokak ve liman gibi eserler yaptırmıştır. 1885 veya 1886'da Minne'de Mekke'ye hac yapmak için giderken ölmüştür.[3]
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Aslan-paşalı ailesinden Naile Hanım Yanina ile evli olup dört oğlu (Neşet Paşa, Mehmet Ferid Paşa, Süreyya Bey ve Namık Bey) ve iki kızı (Nasip Hanım ve Melek Hanım) olmuştur. Mehmet Ferid Paşa, 1903 yılında sadrazam olmuştur.[3]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b Bilmez & Clayer 2016, s. 168.
- ^ a b c Bilmez & Clayer 2016, s. 169.
- ^ a b Bilmez & Clayer 2016, s. 170.
- Genel
- Bilmez, Bülent; Clayer, Nathalie (2016). "A PROSOPOGRAPHIC STUDY ON SOME 'ALBANIAN' DEPUTIES". Herzog, Christoph; Sharif, Malek (Ed.). The First Ottoman Experiment in Democracy (PDF) (İngilizce). Würzburg: Orient-Institut Istanbul (Max Weber Stiftung). ISBN 978-3-95650-191-3. ISSN 1863-9461. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.