Özbekistan'ın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesi
UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir.[1] "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır.[2] Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir.[3] Özbekistan anlaşmayı 18 Ocak 2006 yılında imzalamıştır.
Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları[değiştir | kaynağı değiştir]
| İsim | Kayıt tarihi | no. | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Nevruz[1] | 2016 | 01161 | Nevruz Bayramı ya da kısaca Nevruz dünya çapında çeşitli halklar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın uyanışı ve bahar bayramı. |
| İpek böcekçiliği ve dokuma amaçlı geleneksel ipek üretimi[2] | 2022 | 01890 | İpekböcekçiliği veya ipekçilik, ipek üretmek için ipek böceklerinin yetiştirilmesidir. Birkaç ticari ipek böceği türü olmasına rağmen, evcil ipek böceğinin tırtılı en yaygın kullanılan ve üzerinde en yoğun şekilde çalışılan ipek böceğidir. |
| Tezhip sanatı[3] | 2023 | 01981 | Tezhip (Osmanlıca: Tezhib) kelimesi, Arapça zeheb (altın) kökünden türemiş olup, ‘altınlamak’ anlamına gelir. Çoğulu olan “tezhibat” “altınlama süslemeler” demektir. Tezhip günümüzde daha çok İslam kökenli kitap bezeme sanatlarına verilen addır. Tezhip sanatını icra eden erkeklere müzehhip kadınlara müzehhibe adı verilir. |
| Minyatür sanatı[4] | 2020 | 01598 | Minyatür, kendine has bir biçimi olan resim çeşididir.
Yaygın olarak, el yazması kitaplardaki metni görselleştiren, metinde yer alan bilgileri daha açık hale getiren kitap resimleri minyatür olarak bilinir. İşlenen temanın barındırdığı olayları görselleştirmek için olayı resme figürler halinde aktarmak ve figürler birbirini kapamayacak şekilde yerleştirme esastır. |
| İftar ve iftarın sosyo-kültürel gelenekleri[5] | 2017 | 01984 | İftar Ramazan ayında Müslümanların oruçlu geçirdikleri günün sonunda akşam ezanı okunduktan sonra (güneşin batmasında) yenilen yemektir. |
| Nasreddin Hoca[6] | 2022 | 01705 | Nasreddin Hoca (Osmanlıca: نصر الدین خوجه; 1208, Hortu - 1284, Akşehir), Anadolu Selçuklu Devleti döneminde, Hortu ile Akşehir çevresinde yaşamış olan efsanevi kişi ve mizah kahramanıdır. |
| Özbekistan'da seramik sanatları | 2023 | 01989 | Özbekistan'da çanak çömlek kili bulunan bölgelerde seramik sanatı, uygulamalı sanatın en eski biçimlerinden biridir. Bu sanat, özellikle kırsal nüfusun günlük yaşamında kullanılan büyükçe ev eşyalarının yapımında kullanılır.[4] |
| Baksı sanatı | 2021 | 01706 | Baksılar (Farsça: بخشی,) geleneksel Türkmen müzisyenleridir.[5] Tarih boyunca gezici şarkıcı ve şaman olarak görev yapmışlar, aynı zamanda düğün, doğum gibi önemli yaşam olaylarının kutlamalarında müzik sağlamışlar ve şifacı ve manevi figürler olarak hareket etmişlerdir. |
| Harezm dansı, Lazgi | 2019 | 01364 | Lazgi Özbekistan'ın Harezm bölgesine özgü, hızlı ve hareketli bir danstır. |
| geleneksel atlas ve adras yapım tekniklerini koruma altına almaya odaklanan Margilan El Sanatları Geliştirme Merkezi | 2017 | 01254 | Bugünkü Özbekistan topraklarında ikat atlas ve adras yapım tekniklerinin tarihi Geç Antik Çağ'a kadar uzanmaktadır. Tarihsel olarak Margilan, canlı ve ince işçilikli geleneksel kumaşlar olan atlas ve adrasın yapım merkezi olmuştur.[6] |
| Pilav kültürü ve geleneği | 2016 | 01166 | Özbekistan'da bir atasözü vardır: "Misafir ev sahibinin sofrasında pilav yemeden gidemez." Özbek pilavı Özbekistan'ın kırsal ve kentsel kesimleri boyunca yapılan ve paylaşılan geleneksel bir yemektir. |
| Askiya, nüktedanlık sanatı | 2014 | 00971 | Askiya, Özbekistan'ın sözlü halk sanatının bir parçası olan ve zeka gösterisi olarak tanımlanabilecek bir geleneksel sanat türüdür. İki veya daha fazla kişinin katılımıyla gerçekleşen bir tür atışma şeklinde ilerler. Katılımcılar, belirli bir tema etrafında nüktedanlıklarını ve nükte dolu konuşmalarıyla birbirlerini alt etmeye çalışırlar. Askiya'da hızlı düşünme, kelime oyunu, nükte ve nüktedanlık önemli bir yere sahiptir. |
| Katta Aşula | 2014 | 00971 | Katta aşula, Özbekistan'ın Fergana Vadisi'nde yaşayan Tacik, Uygur ve Türk halklarına özgü, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan'ın bazı bölgelerinde de söylenen bir geleneksel şarkı türüdür. Uzun nağmeli şarkı anlamına gelen Katta aşula, aşka, evrene ve doğaya ilişkin felsefi ve teolojik kavramlar üzerine kurulu, doğaçlama da içeren bir şarkı söyleme türüdür. |
| Baysun İlçesi'nin kültürel ortamı | 2008 | 00019 | Baysun İlçesi, Özbekistan'ın Surhandarya Bölgesi'nde yer alan bir ilçedir. Bölge, zengin kültürü ve gelenekleriyle bilinir. Baysun'un kültürel ortamı, Tacik, Özbek ve diğer Türk halklarının kültürlerinin bir karışımıdır. |
| Şeşmakam müziği[7] | 2008 | 00089 | Şaşmakom, Tacikistan ve Özbekistan'ın önde gelen klasik müzik türüdür. "Altı makam" anlamına gelen Shashmaqom, Buhara şehrinde gelişmiş olabilecek karmaşık ve mükemmel bir enstrümantal ve vokal kompozisyonları döngüsüdür. |
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kazakistan, Tacikistan, Azerbaycan, Kırgızistan, İran, Irak, Türkiye, Türkmenistan, Pakistan, Afganistan ve Hindistan ile beraber.
- ^Afganistan, Azerbaycan, İran, Tacikistan, Türkmenistan ve Türkiye ile beraber.
- ^Azerbaycan, İran, Tacikistan ve Türkiye ile beraber.
- ^Azerbaycan, İran ve Türkiye ile beraber.
- ^Azerbaycan, İran ve Türkiye ile beraber.
- ^Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Türkiye ile beraber.
- ^Tacikistan ile beraber
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Aslan, Sıracettin (31 Aralık 2019). "Uluslararası Islâm Bilim Tarihi ve Fuat Sezgin Sempozyumu 15-17 Şubat 2019 Diyarbakır". darulfunun ilahiyat. doi:10.26650/di.2019.30.2.0000.
- ^ "Text of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage".
- ^ "Functions of the Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage".
- ^ "eramic arts in Uzbekistan".
- ^ Olayiwola, Johnson; Yusuf, Anthony Olukayode; Akanmu, Abiola Abosede; Murzi, Homero; Gao, Xinghua; Afsari, Kereshmeh (2 Mayıs 2023). "Construction practice knowledge for complementing classroom teaching during site visits". Smart and Sustainable Built Environment. doi:10.1108/sasbe-07-2022-0144. ISSN 2046-6099.
- ^ "Margilan Crafts Development Centre, safeguarding of the atlas and adras making traditional technologies". 10 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.