Çin-Estonya ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çin-Estonya ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde China ve Estonia

Çin
Estonya

Çin-Estonya ilişkileri,[a] Çin ile Estonya arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve Estonya Cumhuriyeti devletleri oluşturmaktadır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Estonyalı bilgin Alexander von Staël-Holstein [en] (1877-1937; Çince ismi 钢和泰 Gāng Hétài), Çince dilbilimi ve Tibetoloji [en] alanlarında araştırmalar yürütmüş[1][2] ve Çin ve yabancı ülkeler arasındaki kültürel ve akademik alışverişlerde son derece önemli bir rol oynamış[3] ünlü bir sinolog ve Doğu araştırmaları uzmanı.[4] 20. yüzyılın başında von Staël-Holstein, Çing Hanedanı sarayının gizli tuttuğu ikonolojik çalışması olan "Budaların ve Bodhisattvaların Kutsal İmgelerine Övgüler"'i (Çince: 诸佛菩萨圣像赞; pinyin: Zhū fú púsà shèng xiàng zàn) keşfetti;[5] üstelik Pekin ve Yenching [en] üniversitelerinde öğretim görevlisi olarak çalıştı, Hu Shih [en] ile bir arkadaşlık sürdürdü[6] ve Chen Yinke [en] ile görüş alışverişinde bulundu.[7]

1940 yılında Estonya, Sovyetler Birliği işgâline girdi [en] ve Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.[8] 20 Ağustos 1991 tarihinde Estonya, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilân etti.[8] Sovyetler Birliği Devlet Konseyi Baltık devletlerinin bağımsızlığını tanıdıktan sonra ÇHC Hükûmeti de Estonya'yı egemen bir devlet olarak tanıdı ve bununla diplomatik ilişkiler kurdu.[9] 1992 yılında ÇHC Estonya'da bir büyükelçilik kurdu ve ertesi yıl Estonya'ya büyükelçi gönderdi. Estonya ise 1997 yılında Çin'deki büyükelçiliğini kurdu ve 2002'de Çin'e ilk büyükelçisini gönderdi.[10]

1991 yılında 14. Dalay Lama Tenzin Gyatso Estonya'ya ziyarete geldi.[11] Ağustos 2011'de tekrar Estonya ziyaretine geldi, bu sefer de Estonya devlet başkanı Toomas Hendrik Ilves ile gayriresmî bir görüşmede bulundu.[12] Çin Dışişleri Bakanlığı, Estonya'nın Çin büyükelçisini çağırdı ve ondan Dalay Lama'nın Estonya ziyareti konusunda açıklama istedi.[11] ÇHC Hükûmeti ayrıca bu ziyareti Çin'in içişlerine bir müdahale olarak nitelendirdi ve bunun Çin-Estonya ilişkilerine zarar verdiğini belirtti. Bunun ardından ÇHC, Dalay Lama'ya ev sahipliği yapmış Estonyalı akademisyenler ve yetkililere vize verilmesini yasakladı.[13]

Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Wang Chao [zh], Eylül 2014'te Estonya'nın Çin Büyükelçisi Toomas Lukk [et] ile görüştü.[14] Görüşme sırasında Lukk, son yıllarda Çin-Estonya ilişkilerinde bir aksaklığın yaşanmasına rağmen Estonya'nın Tibet'i Çin'in bir parçası olarak tanıyor olduğunu ve Tibet bağımsızlık hareketine destek göstermeyeceğini belirtti. ÇHC, Estonya'nın Tibet meselesiyle ilgili tutumunu teyit etti ve Çin'in ikili ilişkilerin geliştirilmesine önem verdiğine dikkat çekti.[14]

Temmuz 2019, Ekim 2019 ve Ekim 2020'de Estonya Hükûmeti, Çin Hükûmeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşayan Uygurlar ve diğer Türk Müslüman azınlıklara uyguladığı sistematik baskılar[b] konusunda birçok ülke tarafından duyulan endişeleri açıkça ifade eden ortak bildirilerin imzacısı olmuştur. Ekim 2020 bildirisi Hong Kong ulusal güvenlik kanunu [en]nu da kapsamaktadır.[15][16][17]

Ağustos 2022'de Estonya ile Letonya, "Çin ile Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri Arasında İşbirliği" platformundan ayrıldı.[18]

Kültürel ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin Komünist Partisi Politbüro Yürütme Komitesi üyesi Li Changchun [en], Estonya'ya yaptığı ziyaret sırasında kültürel alışverişin Çin-Estonya ilişkileri için büyük önem taşıdığına dikkat çekti.[19] 1993 yılında Çin Halk Cumhuriyeti ile Estonya Cumhuriyeti arasında imzalanan UNESCO işbirliği anlaşması yürürlüğe girdi; bu zamandan beri iki ülkeden çok sayıda sanatçı birbirlerinin ülkelerini ziyaret etti ve birbirlerinin ülkelerinde sergiler açtı. Eylül 2010'da Tallinn Üniversitesi'ndeki Konfüçyüş Enstitüsü [en] halka kapılarını açtı; Baltık devletlerinde kurulmuş ilk Konfüçyüs Enstitüsü'dür.[19] Avrupa Birliği, ABD ve Rusya'dan sonra Çin, Estonya'daki uluslararası öğrencilerin en büyük dördüncü kaynak ülkesidir; Estonya'nın üniversitelerinde okuyan birçok Çinli öğrenci ve Çin'de okuyan Estonyalı öğrenciler vardır.[20] 1994 yılından beri Çin Hükûmeti, Estonyalı öğrencilere Çin'de Çince okumak için burslar sağlamıştır. Pekin Yabancı Diller Üniversitesi 2010 yılında ilk kez Estonca dersini veren bir hocayı işe aldı.[20]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Relations of China and Estonia ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Dipnot[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Basitleştirilmiş Çince: 中国－爱沙尼亚关系; Geleneksel Çince: 中國－愛沙尼亞關係; pinyin: Zhōngguó Aìshāníyà guānxì; Estonca: Hiina-Eesti suhted
  2. ^ Bakınız: Sincan yeniden eğitim kampları; Uygur Soykırımı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "钢和泰对中国语言学的贡献" [Gang Hetai'nın Çince dilbilimine sağladığı katkılar]. 西藏大学学报(社会科学版) (Çince). Tibet Üniversitesi Dergisi Yayın Bölümü (西藏大学学报编辑部) (1). 2009. 
  2. ^ "钢和泰对中国藏学的贡献" [Gang Hetai'nin Çin Tibetolojisi'ne sağladığı katkılar]. 中国藏学 (Çince), 3. 2009. 
  3. ^ Wáng Qǐlóng (王启龙); Dèng Xiǎoyǒng (邓小咏) (2007). "佛学大师钢和泰男爵生平考(一)" [Budizmin Efendisi Baron Gang Hetai'nin Yaşamı Üzerine Metinsel Bir Araştırma (1)]. 西南民族大学学报(人文社科版) (Çince) (10). 
  4. ^ Yīn Hǎiyàn (阴海燕) (2012). "一部发掘和认识学术大师的发力之作——读《钢和泰学术评传》" [Akademik Ustaları Keşfetmek ve Tanımak İçin Güçlü Bir Çalışma: "Gang Hetai Akademik Eleştirmen Biyografisi"]. 西藏民族学院学报(哲学社会科学版) (Çince), 1. Tibet Sosyal Bilimler Akademisi Etnoloji Enstitüsü (西藏社会科学院民族研究所). 
  5. ^ Luō Wénhuá (罗文华). 《诸佛菩萨圣像赞》新证 ["Budaların ve Bodhisattvaların Kutsal İmgelerine Övgüler"' yeni kanıtı] (Çince). Pekin Saray Müzesi (故宫博物院). 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  6. ^ Jiāng Yǒngzhèn (江勇振) (2013). 日正當中 1917-1927. 舍我其誰: 胡適. 聯經出版事業公司. s. 539. ISBN 978-957-08-4278-4. 
  7. ^ 人物. 生活·讀書·新知三聯書店. 1991. s. 107. 
  8. ^ a b "爱沙尼亚概况" [Estonya'ya genel bakış]. news.xinhuanet.com (Çince). Xinhua Tongxunshe. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  9. ^ Zhèng Yǔshuò (鄭宇碩); Shí Zhìfū (石志夫) (1994). 中华人民共和国对外关系史稿 [Çin Halk Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri üzerine taslak geçmişi] (Çince). Cosmos Books Ltd. (天地圖書有限公司). s. 148. ISBN 978-962-993-277-0. 
  10. ^ "爱沙尼亚概况" [Estonya'ya genel bakış] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti'nin Estonya Cumhuriyeti Büyükelçiliği. 5 Mayıs 2004. 17 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  11. ^ a b "中國外交部要求愛沙尼亞解釋達賴喇嘛訪問一事" [Çin Dışişleri Bakanlığı, Dalay Lama'nın Estonya ziyareti hakkında bir açıklama istedi]. Sputnik (Çince). 18 Ağustos 2011. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  12. ^ "愛沙尼亞總統非正式晤達賴" [Estonya Cumhurbaşkanı Dalay Lama ile gayriresmî bir görüşmede bulundu]. Oriental Daily News (東方日報) (Çince). 18 Ağustos 2011. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  13. ^ "中国报复爱沙尼亚接待达赖喇嘛" [Çin, Dalai Lama'ya ev sahipliği yaptığı için Estonya'ya misilleme yaptı]. Amerika'nın Sesi (Çince). 7 Ekim 2011. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  14. ^ a b "華春瑩回應中國與愛沙尼亞關係改善情況" [Hua Chunying, Çin ile Estonya arasındaki ilişkilerin düzelmesi hakkında yanıt verdi]. China Review News Agency (中國評論新聞網) (Çince). 25 Eylül 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  15. ^ "Joint Statement" [Ortak Bildiri] (PDF) (İngilizce). İnsan Hakları İzleme Örgütü. 8 Temmuz 2019. 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2021. 
  16. ^ "Joint Statement, Delivered by UK Rep to UN, on Xinjiang at the Third Committee Dialogue of the Committee for the Elimination of Racial Discrimination" [Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi Üçüncü Komite Diyalogunda İngiltere Temsilcisi tarafından BM'ye iletilen Ortak Açıklama] (İngilizce). ABD'nın BM Temsilcisi (United States Mission to the United Nations). 29 Ekim 2019. 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2021. 
  17. ^ "Joint Statement on the Human Rights Situation in Xinjiang and the Recent Developments in Hong Kong, Delivered by Germany on Behalf of 39 Countries" [Almanya Tarafından 39 Ülke Adına Sunulan Sincan'daki İnsan Hakları Durumu ve Hong Kong'daki Son Gelişmeler Hakkında Ortak Açıklama] (İngilizce). ABD'nın BM Temsilcisi (United States Mission to the United Nations). 6 Ekim 2020. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2021. 
  18. ^ Augustas Stankevicius (11 Ağustos 2022). "Latvia, Estonia withdraw from China cooperation group" (İngilizce). Reuters. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022. 
  19. ^ a b "李长春出席塔林大学孔子学院揭牌仪式" [Li Changchun Tallinn Üniversitesi'ndeki Konfüçyüs Enstitüsü'nün açılış törenine katıldı]. 新华网 (Çince). Xinhua Tongxunshe. 23 Eylül 2010. 25 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  20. ^ a b "China - Relations" [Çin - İlişkiler] (İngilizce). Estonya'nın Çin Büyükelçiliği. 31 Ekim 2014. 19 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin-Estonya_ilişkileri&oldid=29398573" sayfasından alınmıştır