Kusma: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k Superyetkin, Kusma (sindirim) sayfasını Kusma sayfasına yönlendirme üzerinden taşıdı: Geçmiş birleştirme
MRTFR55 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
49.361 değişiklik
"Vomiting" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu.
Etiketler: Anlam ayrımı bağlantıları İçerik Çevirmeni İçerik Çevirmeni 2
1. satır: 1. satır:
{{Infobox medical condition (new)|name=Kusma|synonyms=Emezis, istifra|image=File:49-aspetti di vita quotidiana, vomito,Taccuino Sanitatis, Ca.jpg|alt=Canlı renklere sahip bir Rönesans çizimi, eğilmiş ve ağzından kahverengimsi kırmızı bir madde çıkaran bir adamın başını tutan bir kadını tasvir ediyor. İkinci bir kadın resmin solunda, odanın girişinde durmakta ve destek veriyor gibi görünmektedir. Kusmanın kaba bir temsili.|caption=''[[Takvim es-sıhha]]'''dan 14. yüzyıla ait kusma illüstrasyonu|field=[[Gastroenteroloji]]|symptoms=[[Mide bulantısı]]|complications=Aspirasyon, elektrolit ve su kaybı, diş minesinde hasar, özofagus mukozasında yırtılma|risks=Migren öyküsü, çocuğun ebeveyninde veya kardeşinde PONV veya hareket hastalığı öyküsü, daha iyi ASA fiziksel durumu, yoğun preoperatif anksiyete, belirli etnik kökenler veya ameliyat tipleri, azaltılmış perioperatif sıvılar, kolloid uygulamasına karşı kristalloid}}'''Kusma''' ('''emezis''' ve '''istifra''' olarak da bilinir),{{efn|informally known as (chiefly [[American English|U.S.]]) '''puking''', '''barfing''', and (chiefly [[British English|Brit.]]) '''being sick''' or '''getting sick'''}} [[mide]] içeriğinin [[Ağız|ağızdan]] ve bazen de [[Burun|burundan]] istemsiz ve güçlü bir şekilde dışarı atılmasıdır.<ref>{{cite book|title=Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli))|page=830|location=New York|publisher=McGraw-Hill Companies|year=2010|author=Tintinalli, Judith E.|isbn=978-0-07-148480-0}}</ref>
{{Kaynaksız|tarih=Aralık 2023}}
'''Kusma''', [[Karın|karnın]] etrafında bulunan kasların tersine kuvvetli [[kasılma]]sından dolayı [[mide]]nin boşalmasıdır. Nedeni genellikle [[viral gastroenterit]] de denilen sindirim sistemi iltihaplanmasıdır.


Kusma [[gıda zehirlenmesi]], [[gastroenterit]], [[hamilelik]], araç tutması veya akşamdan kalma gibi rahatsızlıkların sonucu olabileceği gibi [[beyin tümörü]], [[Kafa içi basıncı|kafa içi basınç]] artışı veya [[İyonlaştırıcı radyasyon|iyonlaştırıcı radyasyona]] aşırı maruz kalma gibi durumların bir sonucu da olabilir.<ref name="hauser">{{cite web|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532303/|title=Antiemetic Medications|access-date=2023-07-12|date=2022-09-26|publisher=StatPearls Publishing|first2=Joseph S.|first3=Anup|last2=Azzam|last3=Kasi|pmid=30335336|first1=Joshua M.|last1=Hauser}}</ref> Kişinin kusmak üzere olduğu hissine [[bulantı]] denir; genellikle kusmadan önce gelir, ancak her zaman kusmaya yol açmaz. [[Alkol]] veya [[Anestezi|anesteziye]] bağlı bozulma kusmuğun solunmasına neden olabilir. [[Dehidratasyon|Dehidrasyonun]] geliştiği ciddi vakalarda [[İntravenöz tedavi|intravenöz]] sıvı gerekebilir. Bulantı ve kusmayı bastırmak için bazen [[Antiemetik|antiemetikler]] gereklidir. Kendi kendine kusma, [[Bulimia nervoza|bulimia]] gibi bir yeme bozukluğunun bir bileşeni olabilir.
[[Gıda zehirlenmesi|Gıda zehirlenmeleri]] de ikinci nedenidir. Yenen bir [[besin]]e önceden [[bakteri]] [[bulaş]]mış olabilir. Böyle zamanlarda da birkaç kusma nöbeti geçirilebilir.


== Komplikasyonlar ==
Psikolojik nedenlere ([[anoreksiya]], [[bulimiya]], vb.) bağlı mide bulantıları ve gastroentrolojik rahatsızlıklara bağlı mide bulantıları için gerekli ilaçlar uzman [[psikiyatri]]st ve [[gastroentroloji]] uzmanları tarafından verilir.
[[Dosya:Symptoms-vomiting.jpg|küçükresim| Kusma]]

=== Aspirasyon ===
Mide içeriği [[Solunum yolu|solunum yoluna]] girerse kusma tehlikelidir. Normal şartlar altında [[Faringeal refleks|öğürme refleksi]] ve [[Öksürük|öksürme]] bu durumu önler; ancak bazı maddelerin (alkol dahil) etkisi altında olan veya hafif anestezi uygulanan kişilerde bu koruyucu refleksler zayıflar. Kişi boğulabilir ve [[Asfiksi|asfikse]] olabilir<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=fFgA5NzT-BwC&pg=PA49|title=Forbidden Drugs|access-date=August 9, 2021|date=1999|page=49|location=New York|publisher=Oxford University Press|edition=2nd|isbn=0-19-262955-7|first1=Philip|last1=Robson}}</ref> veya [[aspirasyon pnömonisi]] gelişebilir.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=5ma8BQAAQBAJ&dq=vomit+alcohol+%22aspiration+pneumonia%22+inpublisher:university+inpublisher:press&pg=PA277|title=Basic Physiology for Anaesthetists|access-date=August 9, 2021|date=January 15, 2015|page=277|location=Cambridge, United Kingdom|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-63782-5|first2=Christopher|first3=Gareth|last2=Huang|last3=Matthews|first1=David|last1=Chambers}}</ref>

=== Dehidrasyon ve elektrolit dengesizliği ===
Uzun süreli ve aşırı kusma vücuttaki [[Su|suyu]] tüketir ([[Dehidratasyon|dehidrasyon]]) ve [[elektrolit]] durumunu değiştirebilir. Gastrik kusma doğrudan [[asit]] (proton) ve [[klorür]] kaybına yol açar. Ortaya çıkan [[alkalin gelgit]] ile birlikte bu durum [[Hipokloremi|hipokloremik]] metabolik alkaloza (yüksek {{chem|HCO|3|-|link=bikarbonat}} ve {{chem|CO|2}} ile birlikte düşük klorür seviyeleri ve artmış kan [[pH]]'ı) ve sıklıkla [[Hipokalemi|hipokalemiye]] ([[potasyum]] tükenmesi) yol açar. Hipokalemi, [[Böbrek|böbreğin]] asit kaybını telafi etmesinin dolaylı bir sonucudur. Gıda alımının azalmasıyla birey sonunda [[Kaşeksi|kaşektik]] hale gelebilir. Daha az sıklıkta görülen bir durum ise safra asitleri ve {{chem|HCO|3|-}} de dahil olmak üzere bağırsak içeriğinin kusulmasıdır.

=== Mallory-Weiss yırtığı ===
Tekrarlayan veya aşırı kusma [[Yemek borusu|yemek borusunda]] erozyonlara veya yemek borusu mukozasında küçük yırtıklara ([[Mallory-Weiss sendromu|Mallory-Weiss yırtığı]]) neden olabilir. Bu durum, birkaç ataktan sonra kusmukla taze kırmızı kan karışırsa belirgin hale gelebilir.

=== Diş hekimliği ===
[[Bulimia nervoza|Bulimia nervozada]] görüldüğü gibi tekrarlayan kusmalar, kusmuğun asitliği nedeniyle [[Diş minesi|diş minesinin]] tahrip olmasına yol açabilir. [[Sindirim enzimi|Sindirim enzimleri]] de [[diş eti]] dokusunu bozarak ağız sağlığı üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir.

== Patofizyoloji ==
Beynin [[Dördüncü ventrikül|dördüncü ventrikülünün]] tabanındaki reseptörler, [[postrema alanı]] olarak bilinen ve uyarılması kusmaya yol açabilen bir [[Kemoreseptör tetik bölgesi|kemoreseptör tetik bölgesini]] temsil eder.<ref name="hauser">{{cite web|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532303/|title=Antiemetic Medications|access-date=2023-07-12|date=2022-09-26|publisher=StatPearls Publishing|first2=Joseph S.|first3=Anup|last2=Azzam|last3=Kasi|pmid=30335336|first1=Joshua M.|last1=Hauser}}</ref> Postrema alanı bir [[Sirkumventriküler organlar|sirkumventriküler organdır]] ve bu nedenle [[Kan-beyin bariyeri|kan-beyin bariyerinin]] dışında yer alır; bu nedenle [[Emetik|kusmayı uyarabilen]] veya [[Antiemetik|engelleyebilen]] kan yoluyla taşınan ilaçlar tarafından uyarılabilir.<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/cancermedicine60002unse|title=Cancer medicine|date=2003|location=Hamilton, Ontario [u.a.]|publisher=Decker|edition=6. [ed.].|isbn=9781550092134|first2=Donald W.|first3=Ralph R.|first4=Raphael E.|first5=Emil|first6=Ted S.|first7=Robert C.|last2=Kufe|last3=Weichselbaum|last4=Pollock|last5=Frei III|last6=Gansler|last7=Bast Jr.|first1=James F.|last1=Holland}}</ref>

Kusma merkezine çeşitli girdi kaynakları vardır:

* Dördüncü ventrikülün tabanındaki kemoreseptör tetikleme bölgesinde çok sayıda [[Dopamin reseptörü|dopamin D<sub>2</sub> reseptörü]], [[5-HT3 reseptörü|serotonin 5-HT<sub>3</sub> reseptörleri]], [[Opioid reseptörü|opioid reseptörleri]], [[Asetilkolin reseptörü|asetilkolin reseptörleri]] ve [[P maddesi]] reseptörleri bulunur. Farklı reseptörlerin uyarılması, kusmaya yol açan farklı yollarda yer alır, son ortak yolda P maddesi yer alır.<ref>{{cite journal|title=Central neurocircuitry associated with emesis|issue=8|pages=106S–112S|journal=The American Journal of Medicine|year=2001|volume=111 Suppl 8A|pmid=11749934|doi=10.1016/S0002-9343(01)00849-X|first1=PJ|last1=Hornby}}</ref><ref name="pmid8129158">{{cite journal|url=|title=The physiology and pharmacology of postoperative nausea and vomiting.|date=January 1994|pages=2–5|journal=Anaesthesia|volume=49 Suppl|pmid=8129158|doi=10.1111/j.1365-2044.1994.tb03575.x|first2=FC|last2=Inall|first1=RJ|last1=Naylor}}</ref>
* VIII. kraniyal sinir ([[vestibülokoklear sinir]]) aracılığıyla beyne bilgi gönderen [[vestibüler sistem]], [[Kinetozis|taşıt tutmasında]] önemli bir rol oynar ve [[Muskarinik reseptör|muskarinik reseptörler]] ve [[Histamin reseptörü|histamin H<sub>1</sub> reseptörleri]] açısından zengindir.<ref name="pmid6399658">{{cite journal|title=Experimental vestibular pharmacology: a minireview with special reference to neuroactive substances and antivertigo drugs.|date=1984|pages=62–70|journal=Acta Oto-Laryngologica Supplementum|volume=419|pmid=6399658|first2=J|first3=H|first4=M|first5=S|last2=Ito|last3=Takahashi|last4=Sasa|last5=Takaori|first1=I|last1=Matsuoka}}</ref><ref>{{cite journal|url=|title=Role of Histamine H1 Receptors in Vestibular Nucleus in Motion Sickness|date=June 2011|issue=1|pages=20–25|journal=Journal of Otology|volume=6|doi=10.1016/S1672-2930(11)50003-0|first2=Wang|first3=Chen|first4=Gong|last2=En–tong|last3=Wei|last4=Wei–xi|first1=Huang|last1=Li–gui}}</ref>
* X. kraniyal sinir ([[vagus siniri]]) [[yutak]] tahriş olduğunda aktive olur ve [[Faringeal refleks|öğürme refleksine]] yol açar.
* Vagal ve [[enterik sinir sistemi]] girdileri [[Gastrointestinal sistem|gastrointestinal sistemin]] durumuna ilişkin bilgi iletir. [[Kemoterapi]], radyasyon, distansiyon veya akut enfeksiyöz [[gastroenterit]] nedeniyle GI [[Mukoza|mukozasının]] tahriş olması, bu girdilerin 5-HT<sub>3</sub> reseptörlerini aktive eder.
* [[Merkezî sinir sistemi|MSS]], psikiyatrik bozukluklar ve [[Stres|stresten]] kaynaklanan kusmaya yüksek beyin merkezlerinden aracılık eder.<ref>{{cite journal|title=Ablation of Least Shrew Central Neurokinin NK1 Receptors Reduces GR73632-Induced Vomiting|issue=3|pages=701–706|journal=Behavioral Neuroscience|year=2009|volume=123|pmc=2714262|pmid=19485577|doi=10.1037/a0015733|author1=Ray Andrew P.|author2=Chebolu Seetha|author3=Ramirez Juan|author4=Darmani Nissar A}}</ref>
* [[Omurilik soğanı|Medulla]] kusma eyleminin tetiklenmesinde önemli bir rol oynar.<ref name="newrev2017">{{cite journal|title=What is nausea? A historical analysis of changing views|date=January 2017|pages=5–17|journal=Autonomic Neuroscience|volume=202|pmc=5203950|pmid=27450627|doi=10.1016/j.autneu.2016.07.003|vauthors=Balaban CD, Yates BJ}}</ref>

Kusma eylemi, kemoreseptör tetikleme bölgesi tarafından başlatılan üç tür çıktıyı kapsar: Motor, [[parasempatik sinir sistemi]] (PNS) ve [[sempatik sinir sistemi]] (SNS). Bunlar aşağıdaki gibidir:

* [[Diş minesi|Diş minesini]] mide asitlerinden korumak için artan [[tükürük]] salgısı.<ref name="Mechanisms of nausea and vomiting">{{cite book|title=Postoperative Nausea and Vomiting: A Practical Guide|access-date=August 8, 2021|chapter=2: Mechanisms of nausea and vomiting|chapter-url=https://books.google.com/books?id=-6qxCwAAQBAJ&dq=retroperistalsis+inpublisher:university+inpublisher:press&pg=PA13|date=March 29, 2016|page=13|location=Cambridge, United Kingdom|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-46519-0|editor2-first=Ashraf S.|editor2-last=Habib|author1=Anthony L. Kovac|editor1-last=Tong Joo Gan}}</ref> (Aşırı kusma diş erozyonuna yol açar.) Bu, PNS çıktısının bir parçasıdır.
* Kusmuğun [[Pulmoner aspirasyon|aspire]] edilmesini önlemek için vücut derin bir nefes alır.<ref name="Mechanisms of nausea and vomiting" />
* [[Retroperistalsis]] [[İnce bağırsak|ince bağırsağın]] ortasından başlar ve sindirim sistemi içeriğini gevşemiş [[Pilor|pilorik sfinkter]] yoluyla mideye doğru süpürür.<ref name="Mechanisms of nausea and vomiting" />
* İntratorasik basınç düşer (kapalı bir [[Glottis|glottise]] karşı [[İnhalasyon|inspirasyonla]]), [[karın]] kasları kasıldıkça abdominal basınçtaki artışla birleştiğinde, alt özofagus sfinkteri gevşerken mide içeriğini [[Yemek borusu|özofagusa]] iter.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=eAaTDQAAQBAJ&dq=vomiting+abdominal+muscles+contract+inpublisher:university+inpublisher:press&pg=PA317|title=Pharmacology for Pharmacy and the Health Sciences: A Patient-Centred Approach|access-date=August 8, 2021|date=2017|page=317|location=New York, NY|publisher=Oxford University Press|edition=2nd|isbn=978-0-19-107072-3|first2=Jane|first3=David|first4=Phyllis|first5=Tyra|last2=Dixon|last3=Newby|last4=Navti|last5=Zetterström|first1=Michael|last1=Boarder}}</ref> [[Açısal boşluk|Açısal çentik]] dışında kusma sürecinde midenin kendisi kasılmaz ve yemek borusunda herhangi bir retroperistalsis olmaz.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=tn8yDwAAQBAJ&dq=vomiting+abdominal+muscles+contract+inpublisher:university+inpublisher:press&pg=PT310|title=Cunningham's Manual of Practical Anatomy: Volume 2, Thorax and Abdomen|access-date=August 8, 2021|date=August 24, 2017|page=300|location=New York, NY|publisher=Oxford University Press|edition=16th|isbn=978-0-19-251647-3|first1=Rachel|last1=Koshi}}</ref>
* Kusmadan önce genellikle [[öğürme]] görülür.<ref name="Mechanisms of nausea and vomiting" />
* Kusma aynı zamanda hem terlemeye hem de kalp atış hızının artmasına neden olan bir SNS tepkisi başlatır.<ref name="Mechanisms of nausea and vomiting" />

Kusma eyleminin iki aşaması vardır. Öğürme evresinde, karın kasları diyafram ve solunumda kullanılan kaslarla birlikte birkaç tur koordineli kasılma geçirir. Bu nedenle kişi bu evreyi şiddetli bir [[hıçkırık]] atağı ile karıştırabilir. Bu öğürme evresinde henüz hiçbir şey dışarı atılmamıştır. Ekspulsif aşama olarak da adlandırılan bir sonraki aşamada, hem diyaframda hem de karında meydana gelen muazzam kaymalar nedeniyle midede yoğun bir basınç oluşur. Bu kaymalar özünde bu kasların uzun süreler boyunca - normal bir kas kasılması döneminden çok daha uzun - devam eden şiddetli kasılmalarıdır. Daha sonra üst özofagus sfinkteri gevşediğinde basınç aniden serbest kalır ve mide içeriğinin dışarı atılmasıyla sonuçlanır.

Ağız ve [[burun boşluğu]] boğazın arka kısmıyla bağlantılı olduğundan, özellikle şiddetli kusma veya büyük miktarlarda kusmuk üretme, materyalin ağza ek olarak [[Burun deliği|burun deliklerinden]] de dışarı atılmasına neden olabilir. Karın kaslarını düzenli olarak çalıştırmayan kişiler birkaç gün boyunca bu kaslarda ağrı hissedebilirler. Kusmanın ardından basıncın azalması ve [[Endorfin|endorfinlerin]] kan dolaşımına karışması, kusan kişinin kusmanın hemen ardından rahatlama hissetmesine neden olur.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=FqfhDAAAQBAJ&dq=vomiting+endorphins+inpublisher:university+inpublisher:press&pg=PA137|title=Drug Dealer, MD: How Doctors Were Duped, Patients Got Hooked, and Why It's So Hard to Stop|access-date=August 9, 2021|date=November 15, 2016|page=137|location=Baltimore, Maryland|publisher=Johns Hopkins University Press|isbn=9781421421407|first1=Anna|last1=Lembke}}</ref>

=== İçerik ===
[[Dosya:Vomit_of_partially_digested_food_in_a_11_litre_container_Man-sized_glove_is_shown_in_photo_for_scale.jpg|küçükresim| Kısmen sindirilmiş gıda, ölçek için [[lastik eldiven]] ile]]
[[Gastrik asit|Mide salgıları]] ve aynı şekilde kusmuk oldukça [[Asit|asidiktir]]. Son zamanlarda alınan gıdalar mide kusmuğunda görülür. İçeriği ne olursa olsun, kusmuk kötü kokulu olma eğilimindedir.{{Kaynak belirt}}

Kusmuğun (kusmuk) içeriği tıbbi açıdan ilgi çekici olabilir. Kusmukta taze [[kan]] görülmesi [[hematemez]] ("kan kusma") olarak adlandırılır. Değişime uğramış kan [[kahve]] telvesine benzer (kandaki [[demir]] [[Oksitlenme|oksitlendiği]] için) ve bu madde tespit edildiğinde [[Kahve telvesi görünümünde kusmuk|kahve telvesi kusması]] terimi kullanılır. Kusma şiddetli ise [[Oniki parmak bağırsağı|duodenal]] kasılma nedeniyle sonraki kusmalar sırasında [[safra]] kusmuğa karışabilir. Dışkı kusması genellikle [[bağırsak tıkanıklığı]] veya gastrokolik [[Fistül|fistülün]] bir sonucudur ve bu potansiyel olarak ciddi sorunun bir uyarı işareti olarak kabul edilir (''signum mali ominis'').{{Kaynak belirt}}

Kusma refleksi kayda değer bir kusma olmadan uzun bir süre devam ederse, bu durum ağrılı ve zayıflatıcı olabilen üretken olmayan kusma veya "kuru kusma" olarak bilinir.{{Kaynak belirt}}

Kusmuk rengi<ref>{{Cite journal|title=Vomiting in the early days of life.|date=1961|issue=188|pages=455|journal=Archives of Disease in Childhood|volume=36|first=CRAIG|last=W. S.|pmc=2012720|pmid=13696216|doi=10.1136/adc.36.188.451}}</ref>

* Kusmuğun parlak kırmızı olması yemek borusundan kanama olduğunu gösterir
* Karaciğer benzeri pıhtılar içeren koyu kırmızı kusmuk, delikli ülser gibi midede aşırı kanamaya işaret eder
* Kahve çekirdeği benzeri kusmuk midede daha az şiddetli kanamaya işaret eder çünkü mide asidinin kanın bileşimini değiştirmek için zamanı olmuştur
* Sarı kusmuk safrayı düşündürür, [[pilor]] kapakçığının açık olduğunu ve safranın on iki parmak bağırsağından mideye aktığını gösterir (bu durum yaşlı insanlarda daha yaygındır)

== Nedenler ==
Kusma çok sayıda nedene bağlı olabilir ve uzun süreli kusmanın uzun bir [[Ayırıcı tanı|ayırıcı tanısı]] vardır.{{Kaynak belirt}}

=== Sindirim sistemi ===
[[İnsan sindirim sistemi|Sindirim sistemindeki]] nedenler

* [[Gastrit]] (mide duvarının [[İnflamasyon|iltihaplanması]])<ref>{{Cite journal|title=Unexplained nausea and vomiting|date=2000|issue=4|pages=303–313|journal=Current Treatment Options in Gastroenterology|volume=3|first=Koch|last=K.L.|pmid=11096591|doi=10.1007/s11938-000-0044-5|s2cid=12141615}}</ref>
* [[Gastroenterit]]
* Gastroözofageal [[reflü]] hastalığı
* [[Çölyak hastalığı]]<ref name="SymptomsCausesNIDDK">{{cite web|url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease/symptoms-causes|title=Symptoms & Causes of Celiac Disease {{!}} NIDDK|access-date=24 April 2017|archive-date=24 April 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170424175500/https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease/symptoms-causes|date=June 2016|website=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
* [[Çölyak dışı gluten hassasiyeti]]<ref name="VoltaCaio2017">{{cite journal|title=Non-coeliac gluten/wheat sensitivity: advances in knowledge and relevant questions.|issue=1|pages=9–18|journal=[[Expert Review of Gastroenterology & Hepatology]]|quote=A lower proportion of NCG/WS patients (from 30% to 50%) complain of upper gastrointestinal tract manifestations, e.g. vomiting, nausea, gastroesophageal reflux disease, aerophagia and aphthous stomatitis. (NCG/WS: Non-coeliac gluten/wheat sensitivity)|type=Review|year=2017|volume=11|pmid=27852116|doi=10.1080/17474124.2017.1260003|vauthors=Volta U, Caio G, Karunaratne TB, Alaedini A, De Giorgio R|s2cid=34881689}}</ref>
* [[Hipertrofik pilor stenozu|Pilor stenozu]] (bebeklerde bu tipik olarak çok güçlü "projektil kusmaya" neden olur ve acil ameliyat için bir endikasyondur)
* [[Bağırsak tıkanıklığı]]
* [[Aşırı yeme]] (midenin çok dolu olması)
* [[Akut karın]] ve/veya [[peritonit]]
* [[İleus]]
* [[Gıda alerjisi|Gıda alerjileri]] (genellikle [[Ürtiker|kurdeşen]] veya [[Ödem|şişlik]] ile birlikte)
* [[Safra kesesi iltihabı|Kolesistit]], [[pankreatit]], [[apandisit]], [[hepatit]]
* [[Gıda zehirlenmesi]]
* Çocuklarda inek [[Süt|sütü]] proteinlerine karşı [[Alerji|alerjik]] bir reaksiyondan kaynaklanabilir ([[Süt alerjisi]] veya [[laktoz intoleransı]])

=== Duyu sistemi ve beyin ===
[[Duyu sistemi|Duyu sistemindeki]] nedenler:

* [[Kinetozis|Kinetozise]] yol açan hareket (kulağın labirent [[Kulak kanalı|kanallarının]] aşırı uyarılmasından kaynaklanır){{Kaynak belirt}}
* [[Ménière hastalığı]]
* [[Vertigo]]

[[Beyin|Beyindeki]] nedenler:

* [[Beyin sarsıntısı|Sarsıntı]]
* [[Beyin kanaması]]
* [[Serebral anevrizma]]
* [[Migren]]
* [[Kemoreseptör|Kemoreseptörlerin]] arızalanmasına neden olabilen [[Beyin tümörü|beyin tümörleri]]
* [[İdiyopatik intrakraniyal hipertansiyon|Benign intrakraniyal hipertansiyon]] ve [[hidrosefali]]

[[Metabolizma|Metabolik]] bozukluklar (bunlar hem mideyi hem de beynin kusmayı koordine eden kısımlarını tahriş edebilir):

* [[Hiperkalsemi]] (yüksek [[kalsiyum]] seviyeleri)
* [[Üremi]] (genellikle [[Böbrek yetmezliği|böbrek yetmezliğine]] bağlı [[üre]] birikimi)
* [[Adrenal yetmezlik]]
* [[Hipoglisemi]]
* [[Hiperglisemi]]

[[Hamilelik]]:<ref>{{Cite journal|title=Vomiting and Nausea in the First 12 Weeks of Pregnancy|date=1988|issue=1|pages=22–24|journal=Psychother Psychosom|volume=49|pmid=3237957|doi=10.1159/000288062|first2=Gerasimos G.|first3=Anthony H.|first4=Stavroula E.|last2=Sakellaropoulos|last3=Kourkoubas|last4=Kabounia|first1=George M.|last1=Iatrakis}}</ref>

* [[Hiperemezis gravidarum|Hiperemezis]], [[sabah bulantısı]]

[[İlaç yan etkisi|İlaç reaksiyonu]] (kusma akut [[Somatik (biyoloji)|somatik]] bir yanıt olarak ortaya çıkabilir):

* Kısmen [[Asetaldehit|asetaldehite]] oksitlenebilen [[alkol]]; bulantı, kusma, nefes darlığı ve hızlı kalp atış hızı gibi [[Akşamdan kalmışlık|akşamdan kalma]] semptomlarına neden olur.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=f-AeEAAAQBAJ&dq=vomit+hangover+inpublisher:university+inpublisher:press&pg=SA1-PA7|title=Pharmaceutical Chemistry|access-date=August 9, 2021|date=March 2021|page=8|location=New York, NY|publisher=Oxford University Press|edition=2nd|isbn=978-0-19-877978-0|editor2-first=Jill|editor2-last=Barber|editor1-last=Rostron|editor1-first=Chris}}</ref>
* [[Opioid|Opioidler]]
* [[Seçici serotonin geri alım inhibitörü|Seçici serotonin geri alım inhibitörleri]]
* Birçok [[kemoterapi]] ilacı
* Bazı [[Entojen|entojenler]] ([[peyote]] veya [[ayahuska]] gibi)

[[Yüksek irtifanın insanlar üzerindeki etkileri|Yüksek irtifa]]:

* [[İrtifa hastalığı]]<ref name="Fer2016">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=rRhCDAAAQBAJ&pg=PA590|title=Ferri's Clinical Advisor 2017 E-Book: 5 Books in 1|date=2016|language=en|page=590|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=9780323448383|vauthors=Ferri FF}}</ref>

Hastalık (bazen halk arasında "[[Gastroenterit|mide gribi]]" olarak bilinir - bir dizi virüs ve bakterinin neden olduğu mide iltihabını ifade eden geniş bir isim):

* [[Norovirüs]] (eski adıyla Norwalk virüsü veya Norwalk ajanı)
* [[Domuz gribi]]

Psikiyatrik/davranışsal:

* [[Bulimia nervoza]]
* [[Gıda neofobisi]]
* [[Arınma bozukluğu]]

=== Emetikler ===
[[İpeka şurubu]] gibi bir emetik, ağızdan veya enjeksiyon yoluyla uygulandığında kusmaya neden olan bir maddedir. Emetik, bir madde yutulduğunda ve vücuttan derhal atılması gerektiğinde tıbbi olarak kullanılır. Bu nedenle, fare zehiri gibi birçok zehirli ve kolay sindirilebilir ürün emetik içerir.<ref name="EB1911">{{EB1911|inline=y|wstitle=Emetics|volume=9|page=336}}</ref> Kemirgenler kusamadıkları için bu durum [[Rodentisit|rodentisitin]] etkinliği açısından bir sorun teşkil etmez.<ref name="Kapoor-et-al-2015">{{cite journal|title=Animal Models of Barrett's Esophagus and Esophageal Adenocarcinoma-Past, Present, and Future|date=2015-07-27|issue=6|pages=841–847|journal=Clinical and Translational Science|publisher=[[Wiley Publishing|Wiley]]|volume=8|pmc=4703452|pmid=26211420|doi=10.1111/cts.12304|first2=Kush Raj|first3=Tommy H.|first4=Devendra K.|first5=Sumeet K.|last2=Lohani|last3=Lee|last4=Agrawal|last5=Mittal|first1=Harit|last1=Kapoor}}</ref>

Kusmayı tetiklemek, maddeyi vücuda emilmeden önce uzaklaştırabilir. Emetikler, etkilerini medulladaki kusma merkezine etki ederek gösterenler ve doğrudan midenin kendisine etki edenler olmak üzere iki kategoriye ayrılabilir. İpeka gibi bazı emetikler her iki kategoriye de girer; başlangıçta doğrudan mideye etki ederken, daha sonraki ve daha güçlü etkileri medüller merkezin uyarılmasıyla ortaya çıkar.<ref name="EB1911" />

Doğrudan mideye etki eden tuzlu su ve [[Hardal tohumu|hardal]] suyu, eski zamanlardan beri kusturucu olarak kullanılmaktadır.<ref>{{cite journal|title=In Quest of Emesis: Fact, Fable, and Fancy|issue=3|pages=383–387|journal=Clinical Toxicology|year=1971|volume=4|pmid=4151103|doi=10.3109/15563657108990490|first1=W. J.|last1=Decker}}</ref> [[Hipernatremi|Aşırı alımı potansiyel olarak zararlı olabileceğinden]] tuz konusunda dikkatli olunmalıdır.<ref>{{cite journal|title=Fatal hypernatremia from exogenous salt intake: report of a case and review of the literature|issue=12|pages=1587–94|journal=Mayo Clinic Proceedings|year=1991|volume=65|pmid=2255221|doi=10.1016/S0025-6196(12)62194-6|first2=D. L.|last2=Hurley|first1=K. G.|last1=Moder|doi-access=}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.scotsman.com/nhshealth/Salt-a-natural-antidepressant.5144129.jp|title=Salt: a natural antidepressant?|archive-date=2011-06-04|archive-url=https://archive.today/20110604135244/http://news.scotsman.com/nhshealth/Salt-a-natural-antidepressant.5144129.jp|date=April 6, 2009|work=[[The Scotsman]]|url-status=dead}}</ref> [[Bakır (II) sülfat|Bakır sülfat]] da geçmişte kusturucu olarak kullanılmıştır.<ref name="pmid4385403">{{cite journal|url=http://pediatrics.aappublications.org/cgi/content/abstract/42/1/189|title=Elevation of serum copper following copper sulfate as an emetic|access-date=2009-03-06|archive-date=2010-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20100616094559/http://pediatrics.aappublications.org/cgi/content/abstract/42/1/189|date=July 1968|issue=1|pages=189–93|journal=Pediatrics|volume=42|pmid=4385403|doi=10.1542/peds.42.1.189|vauthors=Holtzmann NA, Haslam RH|s2cid=32740524|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|title=Copper Sulphate Emesis: A Study of Afferent Pathways from the Gastrointestinal Tract|issue=2|pages=520–526|journal=American Journal of Physiology|year=1951|volume=164|pmid=14810961|doi=10.1152/ajplegacy.1951.164.2.520|first2=Herbert L.|last2=Borison|first1=S. C.|last1=Wang|s2cid=14006841}}</ref> Artık bu kullanım için çok zehirli olduğu düşünülmektedir.<ref name="isbn0-8385-8172-2">{{cite book|url=https://archive.org/details/poisoningdrugove00olso/page/175|title=Poisoning & drug overdose|page=[https://archive.org/details/poisoningdrugove00olso/page/175 175]|location=New York|publisher=Lange Medical Mooks/McGraw-Hill|year=2004|author=Olson, Kent C.|isbn=978-0-8385-8172-8}}</ref>

[[Hidrojen peroksit]] veterinerlik uygulamalarında kusturucu olarak kullanılır.<ref>{{cite encyclopedia|url=http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/190303.htm|title=Drugs to Control or Stimulate Vomiting|encyclopedia=Merck Veterinary manual|publisher=[[Merck & Co.]], Inc|year=2006}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.petplace.com/dogs/how-to-induce-vomiting-emesis-in-dogs/page1.aspx|title=How to Induce Vomiting (Emesis) in Dogs|access-date=2014-05-03|archive-date=2015-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20150212010816/http://www.petplace.com/dogs/how-to-induce-vomiting-emesis-in-dogs/page1.aspx|publisher=Petplace.com|url-status=dead}}</ref>

=== Kendiliğinden meydana gelen ===

* [[Yeme bozuklukları]] ([[anoreksiya nervoza]] veya [[Bulimia nervoza|bulimiya nervoza]])
* Yutulan bir zehri ortadan kaldırmak için (bazı zehirler solunduğunda veya aspire edildiğinde daha zehirli olabileceğinden kusturulmamalıdır; kusturmadan önce yardım istemek daha iyidir)
* [[Aşırı alkol tüketimi|Aşırı alkol tüketen]] bazı kişiler midelerinde daha fazla alkol tüketimine yer açmak için kusmaya başlarlar.
* [[Bulantı|Mide bulantısından]] muzdarip kişiler, kendilerini daha iyi hissetme umuduyla kusturulabilir.

=== Çeşitli ===

* [[Ameliyat]] sonrası ([[ameliyat sonrası bulantı ve kusma]])
* Hoş olmayan görüntüler veya [[iğrenme]], kokular, tatlar, sesler veya düşünceler (çürümüş madde, başkalarının kusmuğu, kusmayı düşünmek gibi) vb.
* Yoğun [[baş ağrısı]] veya miyokard enfarktüsü ([[kalp krizi]]) gibi aşırı ağrı
* Aşırı duygular
* [[Döngüsel kusma sendromu]] (kusma ataklarıyla seyreden ve tam olarak anlaşılamamış bir durum)
* [[Kannabinoid hiperemezis sendromu]] (döngüsel kusma sendromuna benzer, ancak altta yatan neden olarak [[esrar]] kullanımı vardır).
* Yüksek dozda [[iyonlaştırıcı radyasyon]] bazen kusma refleksini tetikler.
* Şiddetli [[öksürük]], [[hıçkırık]] veya [[astım]] nöbetleri
* [[Anksiyete]]
* [[Depresyon]]
* Aşırı efor (çok fazla yorucu egzersiz yapmak kısa bir süre sonra kusmaya yol açabilir).

=== Diğer türler ===

* ''Projektil kusma'', mide içeriğinin büyük bir güçle dışarı atıldığı kusmadır.<ref name="med_dict">{{cite web|url=http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/vomiting|title=vomiting - definition of vomiting in the Medical dictionary - by the Free Online Medical Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia|access-date=2014-05-03|publisher=Medical-dictionary.thefreedictionary.com}}</ref> [[Hipertrofik pilor stenozu|İnfantil hipertrofik pilor stenozunun]] klasik bir semptomudur, tipik olarak beslenmeyi takip eder ve bazı materyallerin burundan çıkmasına neden olacak kadar güçlü olabilir.<ref name="Sleisenger783">{{cite book|url=http://www.mdconsult.com/das/book/pdf/284431036-3/978-1-4160-6189-2/4-u1.0-B978-1-4160-6189-2..00047-0..DOCPDF.pdf?isbn=978-1-4160-6189-2&eid=4-u1.0-B978-1-4160-6189-2..00047-0..DOCPDF|title=Sleisenger & Fordtran's gastrointestinal and liver disease pathophysiology, diagnosis, management|page=783|location=St. Louis, Mo.|publisher=MD Consult|edition=9th|year=2009|isbn=978-1-4160-6189-2|editor1=Mark Feldman|editor2=Lawrence S. Friedman|editor3=Lawrence J. Brandt}}</ref>

== Tedavi ==
[[Antiemetik|Antiemetikler]], kusma ve mide bulantısına karşı etkili olan [[İlaç|ilaçlardır]]. Antiemetikler tipik olarak [[Kinetozis|kinetozisi]] ve [[opioid]] ve [[kemoterapi]] gibi ilaçların [[Advers etki|advers etkilerini]] tedavi etmek için kullanılır.

Antiemetikler, emezis ile ilişkili reseptör bölgelerini inhibe ederek etki gösterir. Bu nedenle [[Antikolinerjik|antikolinerjikler]], [[Antihistaminik|antihistaminikler]], [[Dopamin antagonisti|dopamin antagonistleri]], [[Serotonin reseptör antagonisti|serotonin antagonistleri]] ve [[Kannabinoid|kannabinoidler]] antiemetik olarak kullanılır.<ref>{{cite journal|title=Pharmacological agents affecting emesis. A review (Part I).|date=March 1992|issue=3|pages=295–315|journal=Drugs|volume=43|pmid=1374316|doi=10.2165/00003495-199243030-00002|first1=F|last1=Mitchelson|s2cid=46983160}}</ref>

[[Acil servis|Acil serviste]] yetişkinler arasında bulantı ve kusma için [[antiemetik]] kullanımını destekleyen kanıtlar zayıftır.<ref name="Fur2015">{{cite journal|title=Drugs for the treatment of nausea and vomiting in adults in the emergency department setting.|date=28 September 2015|issue=9|pages=CD010106|journal=Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=9|pmc=6517141|pmid=26411330|doi=10.1002/14651858.CD010106.pub2|first2=RA|first3=D|last2=Meek|last3=Egerton-Warburton|first1=JS|last1=Furyk}}</ref> Herhangi bir ilacın diğerinden daha iyi olup olmadığı veya aktif tedavi olmamasından daha iyi olup olmadığı belirsizdir.<ref name="Fur2015" />

== Epidemiyoloji ==
Avustralya'da aile hekimlerine yapılan ziyaretlerin %1,6'sında ana şikayet [[bulantı]] ve/veya kusmadır.<ref>{{cite journal|url=http://www.racgp.org.au/afp/200709/200709beach.pdf|title=Presentations of nausea and vomiting|access-date=2010-02-15|archive-date=2019-03-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190326113722/https://www.racgp.org.au/afp/200709/200709beach.pdf|date=September 2007|issue=9|pages=673–784|journal=Australian Family Physician|volume=36|author=Helena Britt|pmid=17885697|first2=S|last2=Fahridin|url-status=dead}}</ref>

== Toplum ve kültür ==
[[Ahameniş İmparatorluğu|Antik Perslerin]] kültürü üzerine yazan ve Yunanlarla aralarındaki farkları vurgulayan [[Herodot]], Persler arasında başkalarının yanında kusmanın yasak olduğunu belirtmektedir.<ref>{{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/herodotus-iii|title=HERODOTUS iii. DEFINING THE PERSIANS – Encyclopaedia Iranica|website=www.iranicaonline.org|last=electricpulp.com}}</ref><ref>{{cite web|url=http://sourcebooks.fordham.edu/ancient/herodotus-persians.asp|title=Internet History Sourcebooks|website=sourcebooks.fordham.edu}}</ref>

=== Sosyal işaretler ===
[[Dosya:Nationalmuseet_-_Cophenaghen_-_brygos_vomiting1.jpg|küçükresim| Genç bir köle alnını tutarken sarhoş bir adam kusuyor. [[Brygos Ressamı]], MÖ 500-470]]
Bir kişi kustuğunda, yakınlardaki diğer kişilerin, özellikle de başkalarının kusmuğunu kokladıklarında midelerinin bulanması ve çoğu zaman kendilerini kusma noktasına gelmeleri oldukça yaygındır. Bunun [[Primat|primatlar]] arasında [[Evrim|evrimleşmiş]] bir özellik olduğuna inanılmaktadır. Vahşi doğadaki birçok primat küçük gruplar halinde yiyecek arama eğilimindedir. Grubun bir üyesi yutulan bir yiyeceğe olumsuz tepki verirse grubun diğer üyelerinin de kusması (hayatta kalma anlamında) avantajlı olabilir. İnsan popülasyonlarındaki bu eğilim, aşırı alkollü içecek tüketiminin çok sayıda parti üyesinin neredeyse aynı anda kusmasına neden olabildiği [[içki]] partilerinde gözlemlenmiştir; bu durum partinin tek bir üyesinin ilk kusmasıyla tetiklenmiştir. Bu fenomene popüler kültürde de değinilmiştir: ''[[Monty Python's The Meaning of Life]]'' (1983) ve ''[[Benimle Kal]]'' (1986) filmlerinde meşhur örnekleri görülmektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20090313035234/http://www.screenjunkies.com/general/9-best-vomit-scenes-film|başlık=9 BEST VOMIT SCENES ON FILM {{!}} Screen Junkies|erişimtarihi=2023-12-28|tarih=2009-03-13|çalışma=web.archive.org}}</ref>

[[Ayahuska]] seremonilerinde yoğun kusma yaygın bir olgudur. Bununla birlikte, ayahuska içtikten sonra "la purga" yaşayan insanlar, genel olarak, uygulamayı hem fiziksel hem de ruhsal bir arınma olarak görürler ve genellikle bunu memnuniyetle karşılarlar.<ref>Shanon, B. (2002). The antipodes of the mind: Charting the phenomenology of the ayahuasca experience. Oxford: Oxford University Press.</ref> Ayahuska'nın diğer birçok tedavi edici özelliğine ek olarak sürekli kusturucu etkilerinin, [[Amazon Havzası|Amazon]]'un [[Yerli halklar|yerli halkları]] için gastrointestinal sistemden [[Parazitlik|parazitlerin]] temizlenmesine yardımcı olarak tıbbi fayda sağladığı öne sürülmüştür.<ref>{{cite journal|title=Sociopsychotherapeutic functions of ayahuasca healing in Amazonia|issue=1|pages=77–89|journal=Journal of Psychoactive Drugs|year=1989|volume=21|pmid=2656954|doi=10.1080/02791072.1989.10472145|first1=W.|last1=Andritzky}}</ref>

Hasta ve kusan tek bir bireyin, özellikle hasta olmaktan korktuklarında, bir tür [[Kitlesel psikojenik hastalık|kitle histerisi]] yoluyla istemeden başkalarının da kusmasına neden olduğu belgelenmiş vakalar da vardır.{{Kaynak belirt}}
[[Dosya:Sea-sickness_bag,_Merseyside_Maritime_Museum.png|küçükresim| Hasta yolcuların içine kusmaları için uçaklarda ve teknelerde genellikle özel torbalar bulunur.]]
Kusmuğun temizlenmesi zor ve nahoş olduğundan, çoğu insan lavaboya, tuvalete veya çöp kutusuna kusarak kusmuğunu kontrol altına almaya çalışır. Uçaklarda ve teknelerde, hasta yolcuların içine kusması için [[Kusmuk torbası|özel torbalar]] verilir. Kusmuğu hızlı bir şekilde katılaştıran emici malzeme içeren özel bir tek kullanımlık torba (sızdırmaz, delinmeye dayanıklı, kokusuz) da mevcuttur, bu da kusmuğu uygun bir şekilde atma fırsatı bulunana kadar saklamayı uygun ve güvenli hale getirir.{{Kaynak belirt}}

Kronik olarak kusan kişiler (örneğin [[bulimia nervoza]] gibi bir [[Yeme bozuklukları|yeme bozukluğunun]] parçası olarak) bu bozukluğu gizlemek için çeşitli yollar geliştirebilirler.{{Kaynak belirt}}

İnsanların "korkunç seslere" verdikleri tepkiler üzerine yapılan çevrimiçi bir araştırmada kusma "en iğrenç" ses olarak bulundu. [[Salford Üniversitesi]] Akustik Araştırma Merkezinden Profesör Trevor Cox, "Kusma gibi korkunç şeylerden iğrenmek üzere önceden programlanmış durumdayız, zira hayatta kalmak için iğrenç şeylerden kaçınmak esastır" dedi. [[İğrenme|İğrenmenin]] kusma sesiyle tetiklendiği ve bu sayede yakındakileri hastalıklı yiyeceklerden koruduğu düşünülüyor.<ref>[http://www.salford.ac.uk/news/details/462] [[University of Salford]]. January 28, 2007. {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090224205900/http://www.salford.ac.uk/news/details/462|date=24 Şubat 2009}}</ref>

=== Psikoloji ===
[[Emetofili]], kusmaktan veya başkalarının kusmasını izlemekten cinsel olarak uyarılmaktır.<ref>{{cite book|title=Forensic and Medico-legal Aspects of Sexual Crimes and Unususal Sexual Practices|page=373|location=Boca Raton|publisher=CRC Press|year=2009|first=Anil|last=Aggrawal|isbn=978-1-4200-4308-2}}</ref> [[Emetofobi]], kusma ile ilgili ezici, yoğun kaygıya neden olan bir fobidir.


== Ayrıca bakınız ==
== Ayrıca bakınız ==
[[Postrema bölgesi]]


* [[Bulimia nervoza]]
{{tıp-taslak}}
* [[Emetofobi]]
* [[Vazodilatasyon]]
* [[İshal]]
* [[Geğirme]]


== Kaynakça ==
{{Otorite kontrolü}}
{{Kaynakça|colwidth=30em}}


== Dış bağlantılar ==
{{Tıbbi kaynaklar|ICD10={{ICD10|R|11||r|10}}|ICD9={{ICD9|787}}|MeshID=D014839}}

* [http://www.cvsa.org.uk Döngüsel Kusma Sendromu] {{En}}
* {{Cite AmCyc|wstitle=Emetics|short=x}} {{En}}

{{Otorite kontrolü}}
[[Kategori:Vücut sıvıları]]
[[Kategori:Refleksler]]
[[Kategori:Refleksler]]
[[Kategori:Semptomlar]]

Sayfanın 07.40, 28 Aralık 2023 tarihindeki hâli

Kusma
Diğer adlarEmezis, istifra
Canlı renklere sahip bir Rönesans çizimi, eğilmiş ve ağzından kahverengimsi kırmızı bir madde çıkaran bir adamın başını tutan bir kadını tasvir ediyor. İkinci bir kadın resmin solunda, odanın girişinde durmakta ve destek veriyor gibi görünmektedir. Kusmanın kaba bir temsili.
Takvim es-sıhhadan 14. yüzyıla ait kusma illüstrasyonu
UzmanlıkGastroenteroloji
BelirtilerMide bulantısı
KomplikasyonAspirasyon, elektrolit ve su kaybı, diş minesinde hasar, özofagus mukozasında yırtılma
Risk faktörüMigren öyküsü, çocuğun ebeveyninde veya kardeşinde PONV veya hareket hastalığı öyküsü, daha iyi ASA fiziksel durumu, yoğun preoperatif anksiyete, belirli etnik kökenler veya ameliyat tipleri, azaltılmış perioperatif sıvılar, kolloid uygulamasına karşı kristalloid

Kusma ('emezis ve istifra olarak da bilinir),[a] mide içeriğinin ağızdan ve bazen de burundan istemsiz ve güçlü bir şekilde dışarı atılmasıdır.[1]

Kusma gıda zehirlenmesi, gastroenterit, hamilelik, araç tutması veya akşamdan kalma gibi rahatsızlıkların sonucu olabileceği gibi beyin tümörü, kafa içi basınç artışı veya iyonlaştırıcı radyasyona aşırı maruz kalma gibi durumların bir sonucu da olabilir.[2] Kişinin kusmak üzere olduğu hissine bulantı denir; genellikle kusmadan önce gelir, ancak her zaman kusmaya yol açmaz. Alkol veya anesteziye bağlı bozulma kusmuğun solunmasına neden olabilir. Dehidrasyonun geliştiği ciddi vakalarda intravenöz sıvı gerekebilir. Bulantı ve kusmayı bastırmak için bazen antiemetikler gereklidir. Kendi kendine kusma, bulimia gibi bir yeme bozukluğunun bir bileşeni olabilir.

Komplikasyonlar

Kusma

Aspirasyon

Mide içeriği solunum yoluna girerse kusma tehlikelidir. Normal şartlar altında öğürme refleksi ve öksürme bu durumu önler; ancak bazı maddelerin (alkol dahil) etkisi altında olan veya hafif anestezi uygulanan kişilerde bu koruyucu refleksler zayıflar. Kişi boğulabilir ve asfikse olabilir[3] veya aspirasyon pnömonisi gelişebilir.[4]

Dehidrasyon ve elektrolit dengesizliği

Uzun süreli ve aşırı kusma vücuttaki suyu tüketir (dehidrasyon) ve elektrolit durumunu değiştirebilir. Gastrik kusma doğrudan asit (proton) ve klorür kaybına yol açar. Ortaya çıkan alkalin gelgit ile birlikte bu durum hipokloremik metabolik alkaloza (yüksek HCO-3 ve CO2 ile birlikte düşük klorür seviyeleri ve artmış kan pH'ı) ve sıklıkla hipokalemiye (potasyum tükenmesi) yol açar. Hipokalemi, böbreğin asit kaybını telafi etmesinin dolaylı bir sonucudur. Gıda alımının azalmasıyla birey sonunda kaşektik hale gelebilir. Daha az sıklıkta görülen bir durum ise safra asitleri ve HCO-3 de dahil olmak üzere bağırsak içeriğinin kusulmasıdır.

Mallory-Weiss yırtığı

Tekrarlayan veya aşırı kusma yemek borusunda erozyonlara veya yemek borusu mukozasında küçük yırtıklara (Mallory-Weiss yırtığı) neden olabilir. Bu durum, birkaç ataktan sonra kusmukla taze kırmızı kan karışırsa belirgin hale gelebilir.

Diş hekimliği

Bulimia nervozada görüldüğü gibi tekrarlayan kusmalar, kusmuğun asitliği nedeniyle diş minesinin tahrip olmasına yol açabilir. Sindirim enzimleri de diş eti dokusunu bozarak ağız sağlığı üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir.

Patofizyoloji

Beynin dördüncü ventrikülünün tabanındaki reseptörler, postrema alanı olarak bilinen ve uyarılması kusmaya yol açabilen bir kemoreseptör tetik bölgesini temsil eder.[2] Postrema alanı bir sirkumventriküler organdır ve bu nedenle kan-beyin bariyerinin dışında yer alır; bu nedenle kusmayı uyarabilen veya engelleyebilen kan yoluyla taşınan ilaçlar tarafından uyarılabilir.[5]

Kusma merkezine çeşitli girdi kaynakları vardır:

Kusma eylemi, kemoreseptör tetikleme bölgesi tarafından başlatılan üç tür çıktıyı kapsar: Motor, parasempatik sinir sistemi (PNS) ve sempatik sinir sistemi (SNS). Bunlar aşağıdaki gibidir:

  • Diş minesini mide asitlerinden korumak için artan tükürük salgısı.[12] (Aşırı kusma diş erozyonuna yol açar.) Bu, PNS çıktısının bir parçasıdır.
  • Kusmuğun aspire edilmesini önlemek için vücut derin bir nefes alır.[12]
  • Retroperistalsis ince bağırsağın ortasından başlar ve sindirim sistemi içeriğini gevşemiş pilorik sfinkter yoluyla mideye doğru süpürür.[12]
  • İntratorasik basınç düşer (kapalı bir glottise karşı inspirasyonla), karın kasları kasıldıkça abdominal basınçtaki artışla birleştiğinde, alt özofagus sfinkteri gevşerken mide içeriğini özofagusa iter.[13] Açısal çentik dışında kusma sürecinde midenin kendisi kasılmaz ve yemek borusunda herhangi bir retroperistalsis olmaz.[14]
  • Kusmadan önce genellikle öğürme görülür.[12]
  • Kusma aynı zamanda hem terlemeye hem de kalp atış hızının artmasına neden olan bir SNS tepkisi başlatır.[12]

Kusma eyleminin iki aşaması vardır. Öğürme evresinde, karın kasları diyafram ve solunumda kullanılan kaslarla birlikte birkaç tur koordineli kasılma geçirir. Bu nedenle kişi bu evreyi şiddetli bir hıçkırık atağı ile karıştırabilir. Bu öğürme evresinde henüz hiçbir şey dışarı atılmamıştır. Ekspulsif aşama olarak da adlandırılan bir sonraki aşamada, hem diyaframda hem de karında meydana gelen muazzam kaymalar nedeniyle midede yoğun bir basınç oluşur. Bu kaymalar özünde bu kasların uzun süreler boyunca - normal bir kas kasılması döneminden çok daha uzun - devam eden şiddetli kasılmalarıdır. Daha sonra üst özofagus sfinkteri gevşediğinde basınç aniden serbest kalır ve mide içeriğinin dışarı atılmasıyla sonuçlanır.

Ağız ve burun boşluğu boğazın arka kısmıyla bağlantılı olduğundan, özellikle şiddetli kusma veya büyük miktarlarda kusmuk üretme, materyalin ağza ek olarak burun deliklerinden de dışarı atılmasına neden olabilir. Karın kaslarını düzenli olarak çalıştırmayan kişiler birkaç gün boyunca bu kaslarda ağrı hissedebilirler. Kusmanın ardından basıncın azalması ve endorfinlerin kan dolaşımına karışması, kusan kişinin kusmanın hemen ardından rahatlama hissetmesine neden olur.[15]

İçerik

Kısmen sindirilmiş gıda, ölçek için lastik eldiven ile

Mide salgıları ve aynı şekilde kusmuk oldukça asidiktir. Son zamanlarda alınan gıdalar mide kusmuğunda görülür. İçeriği ne olursa olsun, kusmuk kötü kokulu olma eğilimindedir.[kaynak belirtilmeli]

Kusmuğun (kusmuk) içeriği tıbbi açıdan ilgi çekici olabilir. Kusmukta taze kan görülmesi hematemez ("kan kusma") olarak adlandırılır. Değişime uğramış kan kahve telvesine benzer (kandaki demir oksitlendiği için) ve bu madde tespit edildiğinde kahve telvesi kusması terimi kullanılır. Kusma şiddetli ise duodenal kasılma nedeniyle sonraki kusmalar sırasında safra kusmuğa karışabilir. Dışkı kusması genellikle bağırsak tıkanıklığı veya gastrokolik fistülün bir sonucudur ve bu potansiyel olarak ciddi sorunun bir uyarı işareti olarak kabul edilir (signum mali ominis).[kaynak belirtilmeli]

Kusma refleksi kayda değer bir kusma olmadan uzun bir süre devam ederse, bu durum ağrılı ve zayıflatıcı olabilen üretken olmayan kusma veya "kuru kusma" olarak bilinir.[kaynak belirtilmeli]

Kusmuk rengi[16]

  • Kusmuğun parlak kırmızı olması yemek borusundan kanama olduğunu gösterir
  • Karaciğer benzeri pıhtılar içeren koyu kırmızı kusmuk, delikli ülser gibi midede aşırı kanamaya işaret eder
  • Kahve çekirdeği benzeri kusmuk midede daha az şiddetli kanamaya işaret eder çünkü mide asidinin kanın bileşimini değiştirmek için zamanı olmuştur
  • Sarı kusmuk safrayı düşündürür, pilor kapakçığının açık olduğunu ve safranın on iki parmak bağırsağından mideye aktığını gösterir (bu durum yaşlı insanlarda daha yaygındır)

Nedenler

Kusma çok sayıda nedene bağlı olabilir ve uzun süreli kusmanın uzun bir ayırıcı tanısı vardır.[kaynak belirtilmeli]

Sindirim sistemi

Sindirim sistemindeki nedenler

Duyu sistemi ve beyin

Duyu sistemindeki nedenler:

Beyindeki nedenler:

Metabolik bozukluklar (bunlar hem mideyi hem de beynin kusmayı koordine eden kısımlarını tahriş edebilir):

Hamilelik:[20]

İlaç reaksiyonu (kusma akut somatik bir yanıt olarak ortaya çıkabilir):

Yüksek irtifa:

Hastalık (bazen halk arasında "mide gribi" olarak bilinir - bir dizi virüs ve bakterinin neden olduğu mide iltihabını ifade eden geniş bir isim):

Psikiyatrik/davranışsal:

Emetikler

İpeka şurubu gibi bir emetik, ağızdan veya enjeksiyon yoluyla uygulandığında kusmaya neden olan bir maddedir. Emetik, bir madde yutulduğunda ve vücuttan derhal atılması gerektiğinde tıbbi olarak kullanılır. Bu nedenle, fare zehiri gibi birçok zehirli ve kolay sindirilebilir ürün emetik içerir.[23] Kemirgenler kusamadıkları için bu durum rodentisitin etkinliği açısından bir sorun teşkil etmez.[24]

Kusmayı tetiklemek, maddeyi vücuda emilmeden önce uzaklaştırabilir. Emetikler, etkilerini medulladaki kusma merkezine etki ederek gösterenler ve doğrudan midenin kendisine etki edenler olmak üzere iki kategoriye ayrılabilir. İpeka gibi bazı emetikler her iki kategoriye de girer; başlangıçta doğrudan mideye etki ederken, daha sonraki ve daha güçlü etkileri medüller merkezin uyarılmasıyla ortaya çıkar.[23]

Doğrudan mideye etki eden tuzlu su ve hardal suyu, eski zamanlardan beri kusturucu olarak kullanılmaktadır.[25] Aşırı alımı potansiyel olarak zararlı olabileceğinden tuz konusunda dikkatli olunmalıdır.[26][27] Bakır sülfat da geçmişte kusturucu olarak kullanılmıştır.[28][29] Artık bu kullanım için çok zehirli olduğu düşünülmektedir.[30]

Hidrojen peroksit veterinerlik uygulamalarında kusturucu olarak kullanılır.[31][32]

Kendiliğinden meydana gelen

Çeşitli

Diğer türler

  • Projektil kusma, mide içeriğinin büyük bir güçle dışarı atıldığı kusmadır.[33] İnfantil hipertrofik pilor stenozunun klasik bir semptomudur, tipik olarak beslenmeyi takip eder ve bazı materyallerin burundan çıkmasına neden olacak kadar güçlü olabilir.[34]

Tedavi

Antiemetikler, kusma ve mide bulantısına karşı etkili olan ilaçlardır. Antiemetikler tipik olarak kinetozisi ve opioid ve kemoterapi gibi ilaçların advers etkilerini tedavi etmek için kullanılır.

Antiemetikler, emezis ile ilişkili reseptör bölgelerini inhibe ederek etki gösterir. Bu nedenle antikolinerjikler, antihistaminikler, dopamin antagonistleri, serotonin antagonistleri ve kannabinoidler antiemetik olarak kullanılır.[35]

Acil serviste yetişkinler arasında bulantı ve kusma için antiemetik kullanımını destekleyen kanıtlar zayıftır.[36] Herhangi bir ilacın diğerinden daha iyi olup olmadığı veya aktif tedavi olmamasından daha iyi olup olmadığı belirsizdir.[36]

Epidemiyoloji

Avustralya'da aile hekimlerine yapılan ziyaretlerin %1,6'sında ana şikayet bulantı ve/veya kusmadır.[37]

Toplum ve kültür

Antik Perslerin kültürü üzerine yazan ve Yunanlarla aralarındaki farkları vurgulayan Herodot, Persler arasında başkalarının yanında kusmanın yasak olduğunu belirtmektedir.[38][39]

Sosyal işaretler

Genç bir köle alnını tutarken sarhoş bir adam kusuyor. Brygos Ressamı, MÖ 500-470

Bir kişi kustuğunda, yakınlardaki diğer kişilerin, özellikle de başkalarının kusmuğunu kokladıklarında midelerinin bulanması ve çoğu zaman kendilerini kusma noktasına gelmeleri oldukça yaygındır. Bunun primatlar arasında evrimleşmiş bir özellik olduğuna inanılmaktadır. Vahşi doğadaki birçok primat küçük gruplar halinde yiyecek arama eğilimindedir. Grubun bir üyesi yutulan bir yiyeceğe olumsuz tepki verirse grubun diğer üyelerinin de kusması (hayatta kalma anlamında) avantajlı olabilir. İnsan popülasyonlarındaki bu eğilim, aşırı alkollü içecek tüketiminin çok sayıda parti üyesinin neredeyse aynı anda kusmasına neden olabildiği içki partilerinde gözlemlenmiştir; bu durum partinin tek bir üyesinin ilk kusmasıyla tetiklenmiştir. Bu fenomene popüler kültürde de değinilmiştir: Monty Python's The Meaning of Life (1983) ve Benimle Kal (1986) filmlerinde meşhur örnekleri görülmektedir.[40]

Ayahuska seremonilerinde yoğun kusma yaygın bir olgudur. Bununla birlikte, ayahuska içtikten sonra "la purga" yaşayan insanlar, genel olarak, uygulamayı hem fiziksel hem de ruhsal bir arınma olarak görürler ve genellikle bunu memnuniyetle karşılarlar.[41] Ayahuska'nın diğer birçok tedavi edici özelliğine ek olarak sürekli kusturucu etkilerinin, Amazon'un yerli halkları için gastrointestinal sistemden parazitlerin temizlenmesine yardımcı olarak tıbbi fayda sağladığı öne sürülmüştür.[42]

Hasta ve kusan tek bir bireyin, özellikle hasta olmaktan korktuklarında, bir tür kitle histerisi yoluyla istemeden başkalarının da kusmasına neden olduğu belgelenmiş vakalar da vardır.[kaynak belirtilmeli]

Hasta yolcuların içine kusmaları için uçaklarda ve teknelerde genellikle özel torbalar bulunur.

Kusmuğun temizlenmesi zor ve nahoş olduğundan, çoğu insan lavaboya, tuvalete veya çöp kutusuna kusarak kusmuğunu kontrol altına almaya çalışır. Uçaklarda ve teknelerde, hasta yolcuların içine kusması için özel torbalar verilir. Kusmuğu hızlı bir şekilde katılaştıran emici malzeme içeren özel bir tek kullanımlık torba (sızdırmaz, delinmeye dayanıklı, kokusuz) da mevcuttur, bu da kusmuğu uygun bir şekilde atma fırsatı bulunana kadar saklamayı uygun ve güvenli hale getirir.[kaynak belirtilmeli]

Kronik olarak kusan kişiler (örneğin bulimia nervoza gibi bir yeme bozukluğunun parçası olarak) bu bozukluğu gizlemek için çeşitli yollar geliştirebilirler.[kaynak belirtilmeli]

İnsanların "korkunç seslere" verdikleri tepkiler üzerine yapılan çevrimiçi bir araştırmada kusma "en iğrenç" ses olarak bulundu. Salford Üniversitesi Akustik Araştırma Merkezinden Profesör Trevor Cox, "Kusma gibi korkunç şeylerden iğrenmek üzere önceden programlanmış durumdayız, zira hayatta kalmak için iğrenç şeylerden kaçınmak esastır" dedi. İğrenmenin kusma sesiyle tetiklendiği ve bu sayede yakındakileri hastalıklı yiyeceklerden koruduğu düşünülüyor.[43]

Psikoloji

Emetofili, kusmaktan veya başkalarının kusmasını izlemekten cinsel olarak uyarılmaktır.[44] Emetofobi, kusma ile ilgili ezici, yoğun kaygıya neden olan bir fobidir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Tintinalli, Judith E. (2010). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies. s. 830. ISBN 978-0-07-148480-0. 
  2. ^ a b Hauser, Joshua M.; Azzam, Joseph S.; Kasi, Anup (2022-09-26). "Antiemetic Medications". StatPearls Publishing. PMID 30335336. Erişim tarihi: 2023-07-12. 
  3. ^ Robson, Philip (1999). Forbidden Drugs (2nd bas.). New York: Oxford University Press. s. 49. ISBN 0-19-262955-7. Erişim tarihi: August 9, 2021. 
  4. ^ Chambers, David; Huang, Christopher; Matthews, Gareth (January 15, 2015). Basic Physiology for Anaesthetists. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. s. 277. ISBN 978-1-107-63782-5. Erişim tarihi: August 9, 2021. 
  5. ^ Holland, James F.; Kufe, Donald W.; Weichselbaum, Ralph R.; Pollock, Raphael E.; Frei III, Emil; Gansler, Ted S.; Bast Jr., Robert C. (2003). Cancer medicine (6. [ed.]. bas.). Hamilton, Ontario [u.a.]: Decker. ISBN 9781550092134. 
  6. ^ Hornby, PJ (2001). "Central neurocircuitry associated with emesis". The American Journal of Medicine. 111 Suppl 8A (8): 106S–112S. doi:10.1016/S0002-9343(01)00849-X. PMID 11749934. 
  7. ^ Naylor, RJ; Inall, FC (January 1994). "The physiology and pharmacology of postoperative nausea and vomiting". Anaesthesia. 49 Suppl: 2–5. doi:10.1111/j.1365-2044.1994.tb03575.x. PMID 8129158. 
  8. ^ Matsuoka, I; Ito, J; Takahashi, H; Sasa, M; Takaori, S (1984). "Experimental vestibular pharmacology: a minireview with special reference to neuroactive substances and antivertigo drugs". Acta Oto-Laryngologica Supplementum. 419: 62–70. PMID 6399658. 
  9. ^ Li–gui, Huang; En–tong, Wang; Wei, Chen; Wei–xi, Gong (June 2011). "Role of Histamine H1 Receptors in Vestibular Nucleus in Motion Sickness". Journal of Otology. 6 (1): 20–25. doi:10.1016/S1672-2930(11)50003-0. 
  10. ^ Ray Andrew P.; Chebolu Seetha; Ramirez Juan; Darmani Nissar A (2009). "Ablation of Least Shrew Central Neurokinin NK1 Receptors Reduces GR73632-Induced Vomiting". Behavioral Neuroscience. 123 (3): 701–706. doi:10.1037/a0015733. PMC 2714262 $2. PMID 19485577. 
  11. ^ Balaban CD, Yates BJ (January 2017). "What is nausea? A historical analysis of changing views". Autonomic Neuroscience. 202: 5–17. doi:10.1016/j.autneu.2016.07.003. PMC 5203950 $2. PMID 27450627. 
  12. ^ a b c d e Anthony L. Kovac (March 29, 2016). "2: Mechanisms of nausea and vomiting". Tong Joo Gan; Habib, Ashraf S. (Ed.). Postoperative Nausea and Vomiting: A Practical Guide. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. s. 13. ISBN 978-1-107-46519-0. Erişim tarihi: August 8, 2021. 
  13. ^ Boarder, Michael; Dixon, Jane; Newby, David; Navti, Phyllis; Zetterström, Tyra (2017). Pharmacology for Pharmacy and the Health Sciences: A Patient-Centred Approach (2nd bas.). New York, NY: Oxford University Press. s. 317. ISBN 978-0-19-107072-3. Erişim tarihi: August 8, 2021. 
  14. ^ Koshi, Rachel (August 24, 2017). Cunningham's Manual of Practical Anatomy: Volume 2, Thorax and Abdomen (16th bas.). New York, NY: Oxford University Press. s. 300. ISBN 978-0-19-251647-3. Erişim tarihi: August 8, 2021. 
  15. ^ Lembke, Anna (November 15, 2016). Drug Dealer, MD: How Doctors Were Duped, Patients Got Hooked, and Why It's So Hard to Stop. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. s. 137. ISBN 9781421421407. Erişim tarihi: August 9, 2021. 
  16. ^ W. S., CRAIG (1961). "Vomiting in the early days of life". Archives of Disease in Childhood. 36 (188): 455. doi:10.1136/adc.36.188.451. PMC 2012720 $2. PMID 13696216. 
  17. ^ K.L., Koch (2000). "Unexplained nausea and vomiting". Current Treatment Options in Gastroenterology. 3 (4): 303–313. doi:10.1007/s11938-000-0044-5. PMID 11096591. 
  18. ^ "Symptoms & Causes of Celiac Disease | NIDDK". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. June 2016. 24 April 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 April 2017. 
  19. ^ Volta U, Caio G, Karunaratne TB, Alaedini A, De Giorgio R (2017). "Non-coeliac gluten/wheat sensitivity: advances in knowledge and relevant questions". Expert Review of Gastroenterology & Hepatology (Review). 11 (1): 9–18. doi:10.1080/17474124.2017.1260003. PMID 27852116. A lower proportion of NCG/WS patients (from 30% to 50%) complain of upper gastrointestinal tract manifestations, e.g. vomiting, nausea, gastroesophageal reflux disease, aerophagia and aphthous stomatitis. (NCG/WS: Non-coeliac gluten/wheat sensitivity) 
  20. ^ Iatrakis, George M.; Sakellaropoulos, Gerasimos G.; Kourkoubas, Anthony H.; Kabounia, Stavroula E. (1988). "Vomiting and Nausea in the First 12 Weeks of Pregnancy". Psychother Psychosom. 49 (1): 22–24. doi:10.1159/000288062. PMID 3237957. 
  21. ^ Rostron, Chris; Barber, Jill, (Ed.) (March 2021). Pharmaceutical Chemistry (2nd bas.). New York, NY: Oxford University Press. s. 8. ISBN 978-0-19-877978-0. Erişim tarihi: August 9, 2021. 
  22. ^ Ferri FF (2016). Ferri's Clinical Advisor 2017 E-Book: 5 Books in 1 (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 590. ISBN 9780323448383. 
  23. ^ a b  Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Emetics". Encyclopædia Britannica. 9 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 336. 
  24. ^ Kapoor, Harit; Lohani, Kush Raj; Lee, Tommy H.; Agrawal, Devendra K.; Mittal, Sumeet K. (2015-07-27). "Animal Models of Barrett's Esophagus and Esophageal Adenocarcinoma-Past, Present, and Future". Clinical and Translational Science. Wiley. 8 (6): 841–847. doi:10.1111/cts.12304. PMC 4703452 $2. PMID 26211420. 
  25. ^ Decker, W. J. (1971). "In Quest of Emesis: Fact, Fable, and Fancy". Clinical Toxicology. 4 (3): 383–387. doi:10.3109/15563657108990490. PMID 4151103. 
  26. ^ Moder, K. G.; Hurley, D. L. (1991). "Fatal hypernatremia from exogenous salt intake: report of a case and review of the literature". Mayo Clinic Proceedings. 65 (12): 1587–94. doi:10.1016/S0025-6196(12)62194-6. PMID 2255221. 
  27. ^ "Salt: a natural antidepressant?". The Scotsman. April 6, 2009. 2011-06-04 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ Holtzmann NA, Haslam RH (July 1968). "Elevation of serum copper following copper sulfate as an emetic". Pediatrics. 42 (1): 189–93. doi:10.1542/peds.42.1.189. PMID 4385403. 2010-06-16 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2009-03-06. 
  29. ^ Wang, S. C.; Borison, Herbert L. (1951). "Copper Sulphate Emesis: A Study of Afferent Pathways from the Gastrointestinal Tract". American Journal of Physiology. 164 (2): 520–526. doi:10.1152/ajplegacy.1951.164.2.520. PMID 14810961. 
  30. ^ Olson, Kent C. (2004). Poisoning & drug overdose. New York: Lange Medical Mooks/McGraw-Hill. s. 175. ISBN 978-0-8385-8172-8. 
  31. ^ "Drugs to Control or Stimulate Vomiting". Merck Veterinary manual. Merck & Co., Inc. 2006. 
  32. ^ "How to Induce Vomiting (Emesis) in Dogs". Petplace.com. 2015-02-12 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2014-05-03. 
  33. ^ "vomiting - definition of vomiting in the Medical dictionary - by the Free Online Medical Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia". Medical-dictionary.thefreedictionary.com. Erişim tarihi: 2014-05-03. 
  34. ^ Mark Feldman; Lawrence S. Friedman; Lawrence J. Brandt, (Ed.) (2009). Sleisenger & Fordtran's gastrointestinal and liver disease pathophysiology, diagnosis, management (PDF) (9th bas.). St. Louis, Mo.: MD Consult. s. 783. ISBN 978-1-4160-6189-2. 
  35. ^ Mitchelson, F (March 1992). "Pharmacological agents affecting emesis. A review (Part I)". Drugs. 43 (3): 295–315. doi:10.2165/00003495-199243030-00002. PMID 1374316. 
  36. ^ a b Furyk, JS; Meek, RA; Egerton-Warburton, D (28 September 2015). "Drugs for the treatment of nausea and vomiting in adults in the emergency department setting". Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (9): CD010106. doi:10.1002/14651858.CD010106.pub2. PMC 6517141 $2. PMID 26411330. 
  37. ^ Helena Britt; Fahridin, S (September 2007). "Presentations of nausea and vomiting" (PDF). Australian Family Physician. 36 (9): 673–784. PMID 17885697. 2019-03-26 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2010-02-15. 
  38. ^ electricpulp.com. "HERODOTUS iii. DEFINING THE PERSIANS – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. 
  39. ^ "Internet History Sourcebooks". sourcebooks.fordham.edu. 
  40. ^ "9 BEST VOMIT SCENES ON FILM | Screen Junkies". web.archive.org. 2009-03-13. Erişim tarihi: 2023-12-28. 
  41. ^ Shanon, B. (2002). The antipodes of the mind: Charting the phenomenology of the ayahuasca experience. Oxford: Oxford University Press.
  42. ^ Andritzky, W. (1989). "Sociopsychotherapeutic functions of ayahuasca healing in Amazonia". Journal of Psychoactive Drugs. 21 (1): 77–89. doi:10.1080/02791072.1989.10472145. PMID 2656954. 
  43. ^ [1] University of Salford. January 28, 2007. 24 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  44. ^ Aggrawal, Anil (2009). Forensic and Medico-legal Aspects of Sexual Crimes and Unususal Sexual Practices. Boca Raton: CRC Press. s. 373. ISBN 978-1-4200-4308-2. 

Dış bağlantılar

Sınıflandırma



Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kusma&oldid=30912329" sayfasından alınmıştır