Lagün: Revizyonlar arasındaki fark

Koordinatlar: 41°04′8.40″K 28°33′0″D / 41.0690000°K 28.55000°D / 41.0690000; 28.55000
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
LostMyMind (mesaj | katkılar)
Devriyeler
106.944 değişiklik
kaynak bakımı (KB1 hataları: görünmeyen karakterler)
Erdalkara (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
9.136 değişiklik
k İBP kapsamında kaynak başlığı düzenleme
17. satır: 17. satır:
== Lagün ve haliç ==
== Lagün ve haliç ==


Lagünler; [[sığ]] veya açık [[mercan resifi]] veya benzer özellikler ile daha büyük bir su kütlesinden ayrılan, genellikle uzun su kütleleridir. Bazı araştırmacılar lagünü [[tatlı su]] kütleleri olarak tanımlarken diğerleri lagünü, belli bir derecede [[tuzluluk]] derecesine sahip su kütleleri olarak tanımlar.<ref name=Richard/> "Lagün" ve "haliç" arasındaki ayrım da araştırmacılar arasında değişir. Richard A. Davis Jr. "lagün"ü [[gelgit]] ile sınırlar. Düzenli olarak temiz su akışı alan herhangi bir [[körfez]]i ise "haliç" olarak adlandırır. Davis, "lagün" ve "haliç" terimlerinin "bilimsel literatürde" ne kadar ciddiye alınmadığını göstermiştir. Timothy M. Kusky, lagünleri kıyıya [[paralel]] olarak uzatılmış olarak nitelendirirken, haliçleri ise genellikle kıyıya dik uzatılmış parça olarak nitelendirir.<ref name="Richard">{{Web kaynağı | url = Davis, Richard A., Jr. (1994). The Evolving Coast. New York: Scientific American Library. pp. 101, 107. ISBN 9780716750420. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = *Allaby, Michael, ed. (1990). "Lagoon". Oxford Dictionary of Earth Sciences. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-921194-4. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref><ref name="Kusky, Timothy 2005 p. 245">{{Web kaynağı | url = Kusky, Timothy, ed. (2005). "Lagoon". Encyclopedia of Earth Sciences. New York: Facts on File. p. 245. ISBN 0-8160-4973-4. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref><ref name="Nybakken, James W. 2003 pp. 189">{{Web kaynağı | url = Nybakken, James W., ed. (2003). "Lagoon". Interdisciplinary Encyclopedia of Marine Sciences. 2 G-O. Danbury, Connecticut: Grolier Academic Reference. pp. 189–90. ISBN 0-7172-5946-3. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref>
Lagünler; [[sığ]] veya açık [[mercan resifi]] veya benzer özellikler ile daha büyük bir su kütlesinden ayrılan, genellikle uzun su kütleleridir. Bazı araştırmacılar lagünü [[tatlı su]] kütleleri olarak tanımlarken diğerleri lagünü, belli bir derecede [[tuzluluk]] derecesine sahip su kütleleri olarak tanımlar.<ref name=Richard/> "Lagün" ve "haliç" arasındaki ayrım da araştırmacılar arasında değişir. Richard A. Davis Jr. "lagün"ü [[gelgit]] ile sınırlar. Düzenli olarak temiz su akışı alan herhangi bir [[körfez]]i ise "haliç" olarak adlandırır. Davis, "lagün" ve "haliç" terimlerinin "bilimsel literatürde" ne kadar ciddiye alınmadığını göstermiştir. Timothy M. Kusky, lagünleri kıyıya [[paralel]] olarak uzatılmış olarak nitelendirirken, haliçleri ise genellikle kıyıya dik uzatılmış parça olarak nitelendirir.<ref name="Richard">{{Web kaynağı|url=https://lib.ugent.be/catalog/rug01:000316199|başlık=The Evolving Coast. New York: Scientific American Library|erişimtarihi=|arşivengelli=evet|tarih=1994|sayfalar=101, 107|çalışma=|yayıncı=New York (N.Y.) : Freeman|ad=Richard A.|soyadı=Davis Jr.|isbn=9780716750420}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.academia.edu/19995126/_ALLABY_Oxford_Dictionary_of_Earth_Sciences|başlık="Lagoon". Oxford Dictionary of Earth Sciences|erişimtarihi=|arşivengelli=evet|tarih=1990|çalışma=|yayıncı=Oxford: Oxford University Press|ad=Michael|soyadı=Allaby|isbn=978-0-19-921194-4}}</ref><ref name="Kusky, Timothy 2005 p. 245">{{Web kaynağı|url=https://www.academia.edu/20538831/Encyclopedia_of_Earth_Science|başlık="Lagoon". Encyclopedia of Earth Sciences|erişimtarihi=|arşivengelli=evet|tarih=2005|sayfa=245|çalışma=|yayıncı=New York: Facts on File|editör-ad=Timothy|editör-soyadı=Kusky|isbn=0-8160-4973-4}}</ref><ref name="Nybakken, James W. 2003 pp. 189">{{Web kaynağı|url=|başlık="Lagoon". Interdisciplinary Encyclopedia of Marine Sciences|erişimtarihi=|arşivengelli=evet|tarih=2003|sayfa=189–90|çalışma=|yayıncı=2 G-O. Danbury, Connecticut: Grolier Academic Reference|editör-ad=James W.|editör-soyadı=Nybakken|isbn=0-7172-5946-3}}</ref>


=== Mercan kayalığı ===
=== Mercan kayalığı ===
[[Mercanlar|Mercan]] kayalığı [[ekosistem]]lerin ayırt edici bir kısmı bağlamında kullanıldığında, "lagün" terimi, mercan kayalığı, bilimciler tarafından aynı alana atıfta bulunmak için daha yaygın olarak kullanılan "arka kayalık" veya "arka kaya" terimi ile eş anlamlıdır.<ref>{{Web kaynağı | url = Aronson, R. B. (1993). "Hurricane effects on backreef echinoderms of the Caribbean". Coral Reefs. 12 (3–4): 139–142. doi:10.1007/BF00334473. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref> Kıyı lagünleri deniz içi kütleleri olarak sınıflandırılır.<ref>{{Web kaynağı | url = Maurice L. Schwartz (2005). Encyclopedia of coastal science. Springer. p. 263. ISBN 978-1-4020-1903-6. Retrieved 31 March 2012. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = Kjerfve, Björn (1994). "Coastal Lagoons". Coastal lagoon processes. Elsevier. pp. 1–3. ISBN 978-0-444-88258-5. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref>
[[Mercanlar|Mercan]] kayalığı [[ekosistem]]lerin ayırt edici bir kısmı bağlamında kullanıldığında, "lagün" terimi, mercan kayalığı, bilimciler tarafından aynı alana atıfta bulunmak için daha yaygın olarak kullanılan "arka kayalık" veya "arka kaya" terimi ile eş anlamlıdır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1993CorRe..12..139A|başlık=Hurricane effects on backreef echinoderms of the Caribbean|tarih=1993-11-01|sayfalar=139–142|çalışma=Coral Reefs|cilt=12|ad=R. B.|soyadı=Aronson|doi=10.1007/BF00334473}}</ref> Kıyı lagünleri deniz içi kütleleri olarak sınıflandırılır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://link.springer.com/book/10.1007/1-4020-3880-1|başlık=Encyclopedia of Coastal Science|dil=en|editör-ad=Maurice L.|editör-soyadı=Schwartz|doi=10.1007/1-4020-3880-1}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0422989408700060|başlık="Coastal Lagoons". Coastal lagoon processes|erişimtarihi=|arşivengelli=evet|tarih=1994|sayfalar=1-3|çalışma=|yayıncı=Elsevier|ad=Björn|soyadı=Kjerfve|isbn=978-0-444-88258-5}}</ref>


=== İsimler ===
=== İsimler ===
Birçok lagünde lagün ismi kullanılmaz. [[:en:Albemarle Sound|Albemarle]] ve [[:en:Pamlico Sound|Pamlico]], [[Kuzey Carolina]]'da.<ref>{{Web kaynağı | url = Jia, Peng and Ming Li (2012). "Circulation dynamics and salt balance in a lagoonal estuary". Journal of Geophysical Research: Oceans. 117 (C01003). doi:10.1029/2011JC007124. Retrieved 24 March 2012. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref> [[:en:Great South Bay|Long Island]] ve [[:en:New York (eyalet)|New York]]'taki [[Fire Island]]'ın.<ref>{{Web kaynağı | url = Goodbred, S., Jr., P. Locicero, V. Bonvento, S. Kolbe, S. Holsinger. "History of the Great South Bay estuary:Evidence of a catastrophic origin". State University of New York. Retrieved 24 March 2012. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref> bariyer plajları arasında [[:en:Isle of Wight Bay|Büyük Güney Körfezi,]] [ [[:en:Ocean City, Maryland|Ocean City, Maryland'i]] [[:en:Worcester County, Maryland|Worcester County, Maryland'in]]<ref>{{Web kaynağı | url = Boynton, W. R., J. D. Hagy, L. Murray, C. Stokes, W. M Kemp (June 1996). "A Comparative Analysis of Eutrophication Patterns in a Temperate Coastal Lagoon" (PDF). Estuaries. 19 (2B): 408–421. doi:10.2307/1352459. Retrieved 24 March 2012. "Total Maximum Daily Loads for the North and Ce | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref> geri kalanından ayıran Wight Körfezi, [[:en:Banana River|Florida'daki Banana Nehri,]]<ref>{{Web kaynağı | url = "Total Maximum Daily Loads for the North and Central Indian River Lagoon and Banana river Lagoon, Florida" (PDF). United States Environmental Protection Agency. Retrieved 24 March 2012. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref> [[:en:Lake Illawarra|Yeni Güney Galler'deki Illawarra Gölü]],<ref>{{Web kaynağı | url = "Proposed Swimming Enclosure Net, Entrance Lagoon, Lake Illawarra" (PDF). Lake Illawarra Authority. Archived from the original (PDF) on 28 February 2011. Retrieved 24 March 2012. | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref> [[:en:Montrose Basin|İskoçya'daki Montrose Havzası]]<ref>{{Web kaynağı | url = https://en.wikipedia.org/wiki/Lagoon#cite_ref-14 | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivurl = https://web.archive.org/web/20040222214918/https://en.wikipedia.org/wiki/Lagoon#cite_ref-14 | arşivtarihi = 22 Şubat 2004 | ölüurl = hayır }}</ref> ve [[:en:Wales|Galler'deki]] Geniş [[:en:Broad Water|Su adlarına]] rağmen lagün olarak sınıflandırılmıştır. İngiltere'de [[:en:Chesil Beach#The Fleet Lagoon|Chesil Plajı'ndaki]] Filo'da bir lagün vardır.
Birçok lagünde lagün ismi kullanılmaz. [[:en:Albemarle Sound|Albemarle]] ve [[:en:Pamlico Sound|Pamlico]], [[Kuzey Carolina]]'da.<ref>{{Web kaynağı|url=https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2011JC007124|başlık=Circulation dynamics and salt balance in a lagoonal estuary|erişimtarihi=24 Mart 2012|arşivengelli=evet|tarih=2012|sayfa=117 (C01003)|çalışma=|yayıncı=Journal of Geophysical Research: Oceans|ad=Peng and Ming Li|soyadı=Jia|doi=10.1029/2011JC007124}}</ref> [[:en:Great South Bay|Long Island]] ve [[:en:New York (eyalet)|New York]]'taki [[Fire Island]]'ın.<ref>{{Web kaynağı|url=http://dspace.sunyconnect.suny.edu/bitstream/handle/1951/48052/goodbred.pdf;jsessionid=92152E84183F75FD0A4D6181D902AEFE?sequence=1|başlık=History of the Great South Bay estuary:Evidence of a catastrophic origin|erişimtarihi=24 Mart 2012|arşivengelli=evet|yazarlar=Goodbred, S., Jr., P. Locicero, V. Bonvento, S. Kolbe, S. Holsinger|tarih=2012|çalışma=|yayıncı=State University of New York}}</ref> bariyer plajları arasında [[:en:Isle of Wight Bay|Büyük Güney Körfezi,]] [ [[:en:Ocean City, Maryland|Ocean City, Maryland'i]] [[:en:Worcester County, Maryland|Worcester County, Maryland'in]]<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.gonzo.cbl.umces.edu/documents/water_quality/Est19_408.pdf|başlık=A Comparative Analysis of Eutrophication Patterns in a Temperate Coastal Lagoon (PDF)|erişimtarihi=24 March 2012|arşivengelli=evet|yazarlar=Boynton, W. R., J. D. Hagy, L. Murray, C. Stokes, W. M Kemp|tarih=Haziran 1996|sayı=2B|sayfalar=408–421|çalışma=Estuaries|yayıncı=|cilt=19|doi=10.2307/1352459}}</ref> geri kalanından ayıran Wight Körfezi, [[:en:Banana River|Florida'daki Banana Nehri,]]<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.epa.gov/waters/tmdldocs/6Final_IRL_NutriDO_TMDLs0407.pdf|başlık=Total Maximum Daily Loads for the North and Central Indian River Lagoon and Banana river Lagoon, Florida (PDF)|erişimtarihi=24 Mart 2012|arşivengelli=evet|tarih=|çalışma=|yayıncı=United States Environmental Protection Agency}}</ref> [[:en:Lake Illawarra|Yeni Güney Galler'deki Illawarra Gölü]],<ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20110228025307/http://www.lia.nsw.gov.au/pdf/studies/Enclosure_Net_REF.pdf|başlık=Proposed Swimming Enclosure Net, Entrance Lagoon, Lake Illawarra" (PDF). Lake Illawarra Authority. Archived from the original (PDF)|erişimtarihi=2023-04-23|tarih=2011-02-28|çalışma=web.archive.org}}</ref> [[:en:Montrose Basin|İskoçya'daki Montrose Havzası]]<ref>{{Web kaynağı|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Lagoon#cite_ref-14|başlık=Lagoon|erişimtarihi=|arşivtarihi=22 Şubat 2004|arşivurl=https://web.archive.org/web/20040222214918/https://en.wikipedia.org/wiki/Lagoon#cite_ref-14|tarih=|ölüurl=hayır|çalışma=|yayıncı=}}</ref> ve [[:en:Wales|Galler'deki]] Geniş [[:en:Broad Water|Su adlarına]] rağmen lagün olarak sınıflandırılmıştır. İngiltere'de [[:en:Chesil Beach#The Fleet Lagoon|Chesil Plajı'ndaki]] Filo'da bir lagün vardır.


Bazı dillerde lagün kelimesi sadece bir [[göl]] türüdür: [[Türkçe]]de göl, göl; lagün, gölcüktür. Benzer şekilde, [[Çince]]de bir göl o (湖), bir lagün ''xihu''<nowiki/>'dur. (潟湖)
Bazı dillerde lagün kelimesi sadece bir [[göl]] türüdür: [[Türkçe]]de göl, göl; lagün, gölcüktür. Benzer şekilde, [[Çince]]de bir göl o (湖), bir lagün ''xihu''<nowiki/>'dur. (潟湖)
35. satır: 35. satır:


== Etimoloji ==
== Etimoloji ==
Lagün, [[:en:Venice|Venedik]] çevresindeki suları, [[:en:Lagoon of Venice|Venedik Lagünü]]'nü ifade eden [[:en:Italian language|İtalyan]] lagunalarından türetilmiştir. Laguna kelimesi, İngilizce olarak 1612'de onaylanmıştır ve 1673'te "''lagune''" olarak İngilizceleştirilmiştir. 1697'de [[:en:William Dampier|William Dampier]] Meksika sahilinde bir "Lagune veya Tuzlu Su Gölü" keşfetti. Kaptan [[:en:James Cook|James Cook]], 1769'da "ortasında bir Lagün ile oval formda bir ada" keşfetti.<ref>{{Web kaynağı | url = "Lagoon". Oxford English Dictionary. I A-O (Compact ed.). Oxford, England: Oxford University Press. 1971. p. 1560 | başlık = | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = | arşivengelli = evet}}</ref>
Lagün, [[:en:Venice|Venedik]] çevresindeki suları, [[:en:Lagoon of Venice|Venedik Lagünü]]'nü ifade eden [[:en:Italian language|İtalyan]] lagunalarından türetilmiştir. Laguna kelimesi, İngilizce olarak 1612'de onaylanmıştır ve 1673'te "''lagune''" olarak İngilizceleştirilmiştir. 1697'de [[:en:William Dampier|William Dampier]] Meksika sahilinde bir "Lagune veya Tuzlu Su Gölü" keşfetti. Kaptan [[:en:James Cook|James Cook]], 1769'da "ortasında bir Lagün ile oval formda bir ada" keşfetti.<ref>{{Web kaynağı|url=|başlık="Lagoon". Oxford English Dictionary. I A-O (Compact ed.)|erişimtarihi=|arşivengelli=evet|tarih=1971|sayfa=1560|çalışma=|yayıncı=Oxford, England: Oxford University Press}}</ref>


== Atol lagünü ==
== Atol lagünü ==

Sayfanın 06.10, 23 Nisan 2023 tarihindeki hâli

Kıyı akıntıları ve dalgalarla biriken kumullar bir koyun veya körfezin önünü kapatmaya başlar (üst), kapatma tamamlandığında deniz ile bağlantısı kısmen kesilmiş ayrı bir göl oluşur.

Lagün, Kıyı set gölü[1] veya deniz kulağı[2] dalgalar tarafından oluşturulan kıyı birikim şekillerindendir. Oluşumunda, kıyı akıntılarının da etkisi vardır. Kıyılardaki koyların ve girintilerin ağız kısımlarının dalga biriktirmesiyle oluşan kıyı kordonları ile kapanması sonucunda meydana gelirler. Lagünler genellikle kıyı lagünleri ve atol lagünleri olmak üzere iki gruba ayrılır. Karışık kum ve çakıl kıyılarında oluşur. Kıyı lagünleri olarak sınıflandırılan su kütleleri ile haliç olarak sınıflandırılmış su kütleleri arasında bir çakışma vardır. Lagünler dünyanın birçok yerinde ortak kıyı özellikleridir.

Lagün ve haliç

Lagünler; sığ veya açık mercan resifi veya benzer özellikler ile daha büyük bir su kütlesinden ayrılan, genellikle uzun su kütleleridir. Bazı araştırmacılar lagünü tatlı su kütleleri olarak tanımlarken diğerleri lagünü, belli bir derecede tuzluluk derecesine sahip su kütleleri olarak tanımlar.[3] "Lagün" ve "haliç" arasındaki ayrım da araştırmacılar arasında değişir. Richard A. Davis Jr. "lagün"ü gelgit ile sınırlar. Düzenli olarak temiz su akışı alan herhangi bir körfezi ise "haliç" olarak adlandırır. Davis, "lagün" ve "haliç" terimlerinin "bilimsel literatürde" ne kadar ciddiye alınmadığını göstermiştir. Timothy M. Kusky, lagünleri kıyıya paralel olarak uzatılmış olarak nitelendirirken, haliçleri ise genellikle kıyıya dik uzatılmış parça olarak nitelendirir.[3][4][5][6]

Mercan kayalığı

Mercan kayalığı ekosistemlerin ayırt edici bir kısmı bağlamında kullanıldığında, "lagün" terimi, mercan kayalığı, bilimciler tarafından aynı alana atıfta bulunmak için daha yaygın olarak kullanılan "arka kayalık" veya "arka kaya" terimi ile eş anlamlıdır.[7] Kıyı lagünleri deniz içi kütleleri olarak sınıflandırılır.[8][9]

İsimler

Birçok lagünde lagün ismi kullanılmaz. Albemarle ve Pamlico, Kuzey Carolina'da.[10] Long Island ve New York'taki Fire Island'ın.[11] bariyer plajları arasında Büyük Güney Körfezi, [ Ocean City, Maryland'i Worcester County, Maryland'in[12] geri kalanından ayıran Wight Körfezi, Florida'daki Banana Nehri,[13] Yeni Güney Galler'deki Illawarra Gölü,[14] İskoçya'daki Montrose Havzası[15] ve Galler'deki Geniş Su adlarına rağmen lagün olarak sınıflandırılmıştır. İngiltere'de Chesil Plajı'ndaki Filo'da bir lagün vardır.

Bazı dillerde lagün kelimesi sadece bir göl türüdür: Türkçede göl, göl; lagün, gölcüktür. Benzer şekilde, Çincede bir göl o (湖), bir lagün xihu'dur. (潟湖)

Diğer bazı dillerde bu tür su kütleleri için özel kelimeler vardır: İspanyolcada, kıyı lagünleri genel olarak laguna costera'dır, ancak Akdeniz kıyısındakiler özellikle albufera olarak adlandırılır. (es) Rusça ve Ukraynacada Karadeniz (лиман), geneline ise laguna (Лагуна). Benzer şekilde, Baltık ülkelerinde, Dancanın kendine özgü Nor (da) ve Almancaya özgü Bodden ve Haff (de) ve "laguna"dan türetilen jenerik terimler vardır. Yeni Zelanda Maori hapua kelimesi, karışık kum ve çakıl plajlarının olduğu örgülü bir nehrin ağzında oluşan bir kıyı lagününü ifade ederken, waituna kelimesi daha genel bir terimdir.

Bazı diller kıyı ve atol lagünleri arasında ayrım yapar: Fransızcada lagon (fr), özellikle bir atol lagününü ifade ederken, kıyı lagünleri, bir göl veya göletin genel kelimesi olan etang (fr) olarak tanımlanır. Vietnamcada, Đầm san hô bir atol lagününü ifade ederken, Đầm phá kıyıya aittir.

Latin Amerika lagünü

Latin Amerika'da, lagünün tercüme ettiği İspanyolca laguna terimi, küçük bir tatlı su gölü için benzer şekilde bir derenin küçük bir nehir olduğu düşünülebilir. Bununla birlikte, ülkenin bölgeye göre üçüncü büyük gölü olan Meksika'daki Laguna Catemaco gibi tam boyutlu bir gölü tanımlamak için yaygın olarak kullanılır. Tuzlu su lagünü bu nedenle açıkça "kıyı lagünü" (laguna costera) olarak tanımlanır. Portekizce'de aynı kullanım bulunur: lagoa sığ bir deniz suyu kütlesi veya denize bağlı olmayan küçük bir tatlı su gölüdür.

Etimoloji

Lagün, Venedik çevresindeki suları, Venedik Lagünü'nü ifade eden İtalyan lagunalarından türetilmiştir. Laguna kelimesi, İngilizce olarak 1612'de onaylanmıştır ve 1673'te "lagune" olarak İngilizceleştirilmiştir. 1697'de William Dampier Meksika sahilinde bir "Lagune veya Tuzlu Su Gölü" keşfetti. Kaptan James Cook, 1769'da "ortasında bir Lagün ile oval formda bir ada" keşfetti.[16]

Atol lagünü

Mercan resifleri yukarıya doğru büyüdükçe atoll lagünleri oluşur, resiflerin çevrelediği adalar azalır, en sonunda sadece resifler deniz seviyesinin üzerinde kalır. Saçak resiflerin kıyılarını oluşturan lagünlerin aksine, atol lagünleri genellikle bazı derin (> 20m) den uzun bölümleri vardır.

Kıyı lagünleri

Kıyı lagünleri, bariyer adalarının veya resiflerin kıyıdan gelişebileceği hafifçe eğimli kıyılarda oluşur ve deniz seviyesi kıyı boyunca karaya göre yükselir (ya deniz seviyesinde içsel bir artış ya da arazinin çökmesi nedeniyle). Kıyı lagünleri sarp veya kayalık kıyılarda oluşmaz. Deniz seviyesindeki göreceli bir düşüş, bir lagünü büyük ölçüde kuru bırakabilirken, deniz seviyesindeki bir artış, denizin bariyer adalarını ihlal etmesine veya yok etmesine ve lagünü koruyan resifleri su altında bırakabilir. Kıyı lagünleri genç ve dinamiktir ve jeolojik açıdan kısa ömürlü olabilir. Kıyı lagünleri yaygındır ve dünya kıyılarının yaklaşık yüzde 15'inde görülür. Amerika Birleşik Devletleri'nde, lagünler Doğu ve Körfez kıyılarının yüzde 75'inden fazlasında bulunur.[6]Kaynak hatası: <ref> etiketinde geçersiz değişken (Bkz: Kaynak gösterme)

Kıyı lagünleri genellikle bariyer adaları arasındaki girişlerle açık okyanusa bağlanır. Girişlerin sayısı ve boyutu, yağış, buharlaşma ve tatlı su girişi lagünün doğasını etkiler. Açık okyanusla çok az veya hiç değişimi olmayan lagünler, çok az tatlı su girişi veya hiç su girişi (Güney Afrika'daki St. Lucia Gölü) yüksek buharlaşma oranları yüksek oranda tuzlu hale gelir. 19. yüzyılın ortalarında Florida'daki Lake Worth Lagünü gibi açık okyanusa bağlantısı olmayan önemli miktarda tatlı su girişi olan lagünler tamamen taze olur. Öte yandan, Wadden Denizi gibi birçok geniş girişe sahip lagünlerin güçlü gelgit akımları ve karışımı vardır. Kıyı lagünleri, akan nehirlerden, lagünün kıyılarından akıntıdan ve gelgit tarafından lagüne giriş yoluyla tortulardan taşınan tortulardan tortu biriktirme eğilimindedir. Fırtına dalgaları bariyer adalarını yıkadığında zaman zaman büyük miktarlarda tortu birikebilir. Mangrovlar ve bataklık bitkileri bir lagünde tortu birikimini kolaylaştırabilir. Bentik organizmalar tortuları stabilize edebilir veya dengesini bozabilir.[5][17]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Set Gölleri". 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2022. 
  2. ^ "TDK Sözlük". Türk Dil Kurumu. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2022. 
  3. ^ a b Davis Jr., Richard A. (1994). "The Evolving Coast. New York: Scientific American Library". New York (N.Y.) : Freeman. ss. 101, 107. ISBN 9780716750420. 
  4. ^ Allaby, Michael (1990). ""Lagoon". Oxford Dictionary of Earth Sciences". Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-921194-4. 
  5. ^ a b Kusky, Timothy, (Ed.) (2005). ""Lagoon". Encyclopedia of Earth Sciences". New York: Facts on File. s. 245. ISBN 0-8160-4973-4. 
  6. ^ a b Nybakken, James W., (Ed.) (2003). ""Lagoon". Interdisciplinary Encyclopedia of Marine Sciences". 2 G-O. Danbury, Connecticut: Grolier Academic Reference. s. 189–90. ISBN 0-7172-5946-3. 
  7. ^ Aronson, R. B. (1993-11-01). "Hurricane effects on backreef echinoderms of the Caribbean". Coral Reefs. 12: 139–142. doi:10.1007/BF00334473. 
  8. ^ Schwartz, Maurice L. ((Ed.)). Encyclopedia of Coastal Science (İngilizce). doi:10.1007/1-4020-3880-1. 
  9. ^ Kjerfve, Björn (1994). ""Coastal Lagoons". Coastal lagoon processes". Elsevier. ss. 1-3. ISBN 978-0-444-88258-5. 
  10. ^ Jia, Peng and Ming Li (2012). "Circulation dynamics and salt balance in a lagoonal estuary". Journal of Geophysical Research: Oceans. s. 117 (C01003). doi:10.1029/2011JC007124. Erişim tarihi: 24 Mart 2012. 
  11. ^ Goodbred, S., Jr., P. Locicero, V. Bonvento, S. Kolbe, S. Holsinger (2012). "History of the Great South Bay estuary:Evidence of a catastrophic origin". State University of New York. Erişim tarihi: 24 Mart 2012. 
  12. ^ Boynton, W. R., J. D. Hagy, L. Murray, C. Stokes, W. M Kemp (Haziran 1996). "A Comparative Analysis of Eutrophication Patterns in a Temperate Coastal Lagoon (PDF)" (PDF). Estuaries. ss. 408–421. doi:10.2307/1352459. Erişim tarihi: 24 March 2012. 
  13. ^ "Total Maximum Daily Loads for the North and Central Indian River Lagoon and Banana river Lagoon, Florida (PDF)" (PDF). United States Environmental Protection Agency. Erişim tarihi: 24 Mart 2012. 
  14. ^ "Proposed Swimming Enclosure Net, Entrance Lagoon, Lake Illawarra" (PDF). Lake Illawarra Authority. Archived from the original (PDF)" (PDF). web.archive.org. 2011-02-28. Erişim tarihi: 2023-04-23. 
  15. ^ "Lagoon". 22 Şubat 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ ""Lagoon". Oxford English Dictionary. I A-O (Compact ed.)". Oxford, England: Oxford University Press. 1971. s. 1560. 
  17. ^ Nybakken, James W., (Ed.) (2003). "Lagoon". Interdisciplinary Encyclopedia of Marine Sciences. 2 G-O. Danbury, Connecticut: Grolier Academic Reference. ss. 189-90. ISBN 0-7172-5946-3. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lagün&oldid=29628871" sayfasından alınmıştır