Saddam Hüseyin: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
60. satır: 60. satır:
===Devrilişi===
===Devrilişi===
{{Ana madde|Irak Savaşı}}
{{Ana madde|Irak Savaşı}}
11 Eylül 2001 tarihinde ABD'de yaşanan [[11 Eylül saldırıları|terör eylemleri]]nin ardından Hüseyin tekrar ABD'nin hedefi haline geldi. Şubat 2002'de, ABD Başkanı [[George W. Bush]] yaptığı konuşmada Irak'ı [[İran]] ve [[Kuzey Kore]] ile birlikte Şer Ekseni olarak ilan edip, sahip olduğu kitle imha silahları nedeniyle Irak hükümetinin devrilmesi için harekete geçebileceklerini açıkladı. 8 Kasım 2002 tarihinde [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] tarafından alınan ve Irak’daki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1441 sayılı kararı|1441 sayılı kararı]]nın geçmesinden sonra<ref>[http://www.undemocracy.com/generalassembly_57/meeting_2 12 Eylül 2002 tarihinde yapılan ilgili görüşmeleri kayıtları] {{En}}, 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Hüseyin yönetimi BM silah denetçilerinin Irak'a dönmesine izin verdi. Ocak 2003'te BM silah denetleme heyeti komisyonu UNMOVIC'in Başkanı [[Hans Blix]], Irak'ta kitle imha silahlarıyla ilgili yapılan incelemelerde henüz kesin kanıt bulunmadığını bildirdi.<ref>[http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=120798 Blix: Irak’ta hiçbir silah bulamadık]</ref>
11 Eylül 2001 tarihinde ABD'de yaşanan [[11 Eylül saldırıları|terör eylemleri]]nin ardından Saddam Hüseyin tekrar ABD'nin hedefi haline geldi. Şubat 2002'de, ABD Başkanı [[George W. Bush]] yaptığı konuşmada [[Irak]]'ı, [[İran]] ve [[Kuzey Kore]] ile birlikte ''Şer Ekseni'' olarak ilan edip, sahip olduğu [[kitle imha silahları]] nedeniyle Irak hükümetinin devrilmesi için harekete geçebileceklerini açıkladı. 8 Kasım 2002 tarihinde [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] tarafından alınan ve Irak’daki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1441 sayılı kararı|1441 sayılı kararı]]nın geçmesinden sonra<ref>[http://www.undemocracy.com/generalassembly_57/meeting_2 12 Eylül 2002 tarihinde yapılan ilgili görüşmeleri kayıtları] {{En}}, 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Hüseyin yönetimi BM silah denetçilerinin Irak'a dönmesine izin verdi. Ocak 2003'te BM silah denetleme heyeti komisyonu UNMOVIC'in Başkanı [[Hans Blix]], Irak'ta kitle imha silahlarıyla ilgili yapılan incelemelerde henüz kesin kanıt bulunmadığını bildirdi.<ref>[http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=120798 Blix: Irak’ta hiçbir silah bulamadık]</ref>


20 Mart 2003'te ABD tarafından, [[kitle imha silahları]] olduğunu öne sürerek başlatılan Irak'ın işgali sırasında, Irak hükümeti ve ordusu üç hafta içinde çöktü. 9 Nisan 2003 tarihinde, ABD güçlerinin Bağdat'a girmesiyle 24 yıllık Saddam Hüseyin iktidarı sona erdi. Bağdat'ın düşmesinden sonra izini kaybettirmesi ve nerede olduğu sorusu çeşitli komplo teorilerinin ortaya atılmasına neden oldu. 22 temmuz'da Hüseyin'in oğulları Uday ile Kusay, Irak'ın [[Musul]] kentinde düzenlenen operasyonda Amerikan kuvvetleri tarafından öldürüldü.<ref>[http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=163070 Uday ve Kusay Tikrit'e gömüldü]</ref> 13 Aralık 2003'te [[Tikrit]] yakınlarında bir çiftlik evinde ABD güçlerince yakalandı.
20 Mart 2003'te ABD tarafından, [[kitle imha silahları]] olduğunu öne sürerek başlatılan Irak'ın işgali sırasında, Irak hükümeti ve ordusu üç hafta içinde çöktü. 9 Nisan 2003 tarihinde, ABD güçlerinin Bağdat'a girmesiyle 24 yıllık Saddam Hüseyin iktidarı sona erdi. Bağdat'ın düşmesinden sonra izini kaybettirmesi ve nerede olduğu sorusu çeşitli komplo teorilerinin ortaya atılmasına neden oldu. 22 temmuz'da Hüseyin'in oğulları Uday ile Kusay, Irak'ın [[Musul]] kentinde düzenlenen operasyonda Amerikan kuvvetleri tarafından öldürüldü.<ref>[http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=163070 Uday ve Kusay Tikrit'e gömüldü]</ref> 13 Aralık 2003'te [[Tikrit]] yakınlarında bir [[çiftlik]] evinde ABD güçlerince yakalandı.


===Hapsedilmesi ve yargılanması===
===Hapsedilmesi ve yargılanması===

Sayfanın 20.40, 17 Şubat 2013 tarihindeki hâli

Saddam Hüseyin
Irak Cumhurbaşkanı
Görev süresi
16 Temmuz 1979 - 9 Nisan 2003
Yerine geldiği Ahmet Hasan el Bekir
Yerine gelen Geçici Koalisyon Yönetimi
Kişisel bilgiler
Doğum 28 Nisan 1937
Tikrit, Irak Krallığı
Ölüm 30 Aralık 2006 (69 yaşında)
Bağdat, Irak Cumhuriyeti
Partisi Baas Partisi
Evlilik(ler) Sacide Hüseyin
Dini Sünni İslam

Saddam Hüseyin Abdülmecid El-Tikriti (Arapça: صدام حسين عبد المجيد التكريتي, d. 28 Nisan 1937, El Avja, Tikrit - 30 Aralık 2006, Kadimiye, Bağdat), Irak eski devlet başkanı (1979-2003).

Yaşamı

Çocukluk yılları

Gerçek doğum tarihi kaydedilmemiştir ve 1935 ile 1939 arasında olduğuna inanılmaktadır. Bazı kaynaklarda 5 Temmuz 1937 olarak görülür. Tikrit kentine 13 kilometre uzaklıktaki El Avja köyünde çobanlıkla geçinen bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. El Hatap aşiretine mensup fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Saddam Hüseyin'in babası o daha dünyaya gelmeden öldü.

Gençlik yılları

1957'de Baas Partisi'ne girdi. 1959 yılında Baasçıların Irak başbakanı Abdülkerim Kasım'a karşı düzenlediği başarısız suikast girişimine katıldı; yaralanınca Suriye'ye, oradan da Mısır'a kaçtı. Sürgünde olduğu dönemde Kahire Üniversitesi'nde başladığı hukuk öğrenimini (1962-63), Baasçıların iktidarı ele geçirdiği 1963'te Bağdat'ta sürdürdü.

1963 yılında, yanında büyüdüğü amcasının kızı Sacide Talfah ile evlendi, bu evliliğinden Rana, Raghad ve Hala isimli üç kızı ve Uday ve Kusay adında iki oğlu oldu. Daha sonra iki kez daha evlenen Saddam Hüseyin'in Ali isminde bir oğlu daha vardır.

Ülkesine döndüğü yıl mareşal Abdüsselam Arif'in Baasçılara karşı düzenlediği darbe sırasında tutuklandı ve birkaç yılını hapishanede geçirdi. 1967 yılında hapisten kaçarak kısa sürede Baas Partisi'nin liderlerinden biri oldu; Baas Partisi genel sekreter yardımcılığına seçildi.

Laikliği, Arap milliyetçiliğini, ekonomik modernizasyonu ve Arap sosyalizmini benimseyen Baas Partisi'nin ileri gelen bir üyesi olarak, partisini iktidara getiren 1968'deki darbede önemli bir rol oynamıştır. Kasım 1969'da Devrim Komuta Konseyi başkan yardımcılığına getirildi.

Devlet başkanı Ahmed Hasan el-Bekr'e en yakın kişi olarak ülke yönetiminde büyük ağırlık kazandı. 1972'de Iraq Petroleum Company'nin millileştirilmesiyle ilgili çalışmaları yürüttü. Parti içindeki gücüne dayanarak 1976'da el-Bekr'in kalp krizi geçirmesinden sonra onun birçok yetkisini kullanmaya başladı. 16 Temmuz 1979'da, Bekr'in istifası üzerine onun yerine geçti.

İktidar yılları

Devlet başkanlığının yanı sıra Devrim Komuta Konseyi başkanlığı, başbakanlık ve Baas genel sekreterliği görevlerini de üstlendi. Yaygın bir gizli polis ağı örerek, yönetimine karşı her türlü iç muhalefeti bastırdı; halk arasında yoğun bir propagandayla da adının çevresinde bir efsane oluşturmaya çalıştı. Saddam Hüseyin yönetiminin başlıca hedefleri, Arap dünyasının önderliğini Mısır'ın elinden almak, Basra Körfezi üzerinde egemenlik kurmak ve petrol gelirlerine dayanarak ülkenin yaşam standardını yükseltmekti. İktidar olduğu yıllarda sık sık Asurluların torunu olmakla övünmüştür.

İran-Irak Savaşı

Ana madde: İran-Irak Savaşı

Saddam Hüseyin, 1979'da İran'da gerçekleşen İslam Devrimi'nin Irak'taki Şii nüfusu etkilemesine tepki gösterdi. İran'ın Huzistan bölgesinde huzursuzluğun artması üzerine İran'dan, Huzistan'daki Araplar'a özerklik verilmesini, 1975'te Cezayir'de yapılan antlaşmanın yeniden gözden geçirilerek Şattülarap su yolu üzerinde Irak'ın haklarının tanınmasını, Arap ülkelerinin iç işlerine karışılmamasını istedi.

İran bu istekleri reddedince Cezayir Anlaşması'nın (1975) geçersiz olduğunu ileri sürdü. Beş gün sonra Irak güçleri İran havaalanlarını bombalayıp, İran'ın petrol kaynaklarının bulunduğu alanları işgal etti (22 Eylül 1980). Bu işgal, sekiz yıl sürecek olan ve yıpratıcı bir savaşa dönüşecek İran-Irak Savaşı'nın başlangıcı oldu. Savaşın başlaması Hüseyin'i Irak'ın tek önderi durumuna getirdi. İran yöneticileri de onu savaşın tek sorumlusu saydılar ve o iktidardan düşene dek savaşı sürdüreceklerini açıkladılar.

Savaşın doğurduğu harcamalar ve Irak'ın petrol ihracının durması, ekonomik kalkınma programlarını büyük ölçüde aksattı. Hüseyin iki kez (ağustos 1986 ve ocak 1987) barış çağrısında bulundu, iki tarafın, bütün dünyaca kabul edilen eski sınırlarına çekilmesini önerdi. İki tarafın da üstünlüğü elde edemediği savaş Temmuz 1988'de karşılıklı ateşkesin kabul edilmesine değin sürdü. Savaşın sonuna gelindiğinde Irak'ın sırtında büyük bir dış borç yükünün birikmiş olmasına karşın Hüseyin silahlanmayı sürdürdü.

İran-Irak Savaşı'nın son yılında, 16 Mart 1988'de tarihe Halepçe Katliamı olarak geçen Kürtlere karşı kimyasal silah kullanımına izin vermiştir.

Körfez Savaşı

Ana madde: Körfez Savaşı

Saddam Hüseyin, İran savaşından 2 yıl sonra, 2 Ağustos 1990'da, Irak ordusunun sürpriz bir saldırıyla komşu Kuveyt'i işgal etmesiyle tekrar dünya gündemine gelmeyi başardı. Hüseyin'in amacı, Irak ekonomisine canlılık kazandırabilmek için Kuveyt'in çok büyük boyutlardaki petrol gelirlerinden yararlanmaktı. Ama Kuveyt'in işgali karşısında kısa sürede Irak'a karşı dünya ölçeğinde ticari ambargo uygulanmaya başladı. Hüseyin, Suudi Arabistan'da ABD önderliğinde büyük bir askeri güç yığılmasına ve Birleşmiş Milletler'in işgali kınayarak Irak'a karşı askeri güç kullanılmasına izin veren kararlarına karşın, Kuveyt'ten birliklerini çekmesi yönündeki çağrıları görmezlikten geldi. 16 Ocak 1991'de başlayan ve altı hafta süren bir savaşın sonunda, ABD önderliğindeki askeri ittifak Irak ordusunu Kuveyt'ten çıkardı (28 Şubat 1991).

Bu ezici yenilginin ardından Irak'ta hem Şiiler, hem Kürtler Hüseyin yönetime karşı başkaldırdı. ABD'nin ama Hüseyin bu ayaklanmaları bastırarak iktidarını korumayı başardı. Buna rağmen Irak'ın petrol ihracının kısıtlanması ülkeyi iktisadi olarak çok zor duruma soktu.

Savaştan sonra Irak-ABD ilişkilerindeki yüksek tansiyon devam etti. Haziran 1993'te, Irak'ın, Körfez Savaşı'ndan sonra uygulamaya giren uçuşa yasak bölgeyi ihlal ettiği gerekçesiyle ABD Bağdat'ı vurdu. Aralık 1998'de, Irak'ın Birleşmiş Milletler silah denetçileriyle işbirliğine gitmemesi nedeniyle, Çöl Tilkisi Harekatı adlı operasyonda, Basra Körfezi'nde konuşlandırılan Amerikan savaş gemileri ve B-52 bombardıman uçaklarından Bağdat’taki askeri ve stratejik noktalarını hedef alan bir saldırı düzenlendi.[1] Şubat 2001'de Irak'ta uçuşa yasak bölgelerde yapılan ihlallere tepki olarak ABD ve İngiliz hava kuvvetlerine ait uçaklar Bağdat'ı vurdu.[2]

Devrilişi

Ana madde: Irak Savaşı

11 Eylül 2001 tarihinde ABD'de yaşanan terör eylemlerinin ardından Saddam Hüseyin tekrar ABD'nin hedefi haline geldi. Şubat 2002'de, ABD Başkanı George W. Bush yaptığı konuşmada Irak'ı, İran ve Kuzey Kore ile birlikte Şer Ekseni olarak ilan edip, sahip olduğu kitle imha silahları nedeniyle Irak hükümetinin devrilmesi için harekete geçebileceklerini açıkladı. 8 Kasım 2002 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan ve Irak’daki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan 1441 sayılı kararının geçmesinden sonra[3] Hüseyin yönetimi BM silah denetçilerinin Irak'a dönmesine izin verdi. Ocak 2003'te BM silah denetleme heyeti komisyonu UNMOVIC'in Başkanı Hans Blix, Irak'ta kitle imha silahlarıyla ilgili yapılan incelemelerde henüz kesin kanıt bulunmadığını bildirdi.[4]

20 Mart 2003'te ABD tarafından, kitle imha silahları olduğunu öne sürerek başlatılan Irak'ın işgali sırasında, Irak hükümeti ve ordusu üç hafta içinde çöktü. 9 Nisan 2003 tarihinde, ABD güçlerinin Bağdat'a girmesiyle 24 yıllık Saddam Hüseyin iktidarı sona erdi. Bağdat'ın düşmesinden sonra izini kaybettirmesi ve nerede olduğu sorusu çeşitli komplo teorilerinin ortaya atılmasına neden oldu. 22 temmuz'da Hüseyin'in oğulları Uday ile Kusay, Irak'ın Musul kentinde düzenlenen operasyonda Amerikan kuvvetleri tarafından öldürüldü.[5] 13 Aralık 2003'te Tikrit yakınlarında bir çiftlik evinde ABD güçlerince yakalandı.

Hapsedilmesi ve yargılanması

Saddam Hüseyin'in yargılamasının yapılmasından önce kendisiyle yapılan görüşmeden bir kare (2004).

Yakalanışından haziran 2004'e kadar, 11 üst düzey Baas yöneticisiyle beraber Bağdat Uluslararası Havaalanı yakınlarındaki bir ABD üssünde tutuldu. 29 Haziran 2004 tarihinde Amerikalılar tarafından Irak yönetimine teslim edilmesine rağmen ABD gözetiminde tutulmaya devam edildi.[6] Irak Geçici Hükümeti'nce kurulan Irak Özel Mahkemesi'nde ilk kez 30 Haziran 2004'te yargıç karşısına çıkarılan Hüseyin, başta insanlığa karşı suçlar olmak üzere cinayet, işkence ve yasadışı tutuklama gibi bir dizi suçlamanın muhatabı oldu.

İlk olarak, 8 Temmuz 1982'de kendisine karşı düzenlenen ve başarısız olan suikast girişiminin ardından Şii kasabası Duceyil’de 148 kişinin öldürülmesinden suçlandığı davaya başlandı. Bu davada üvey kardeşi Barzan el Tıkriti’nin de aralarında bulunduğu 7 kişi de yargılandı. Ağustos 2006'da, 1987'de Halepçe katliamı'nda Kürtlere karşı soykırım yaptığı suçlamasıyla yargılandığı dava başladı. 5 Kasım 2006'da Duceyil Davası’nda insanlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm edildi ve asılarak idamına karar verildi.[7] Karar açıklanmadan önce kurşuna dizilerek infaz edilmek istediğini söyleyen Saddam Hüseyin'in talebi reddedildi.

3 Aralık 2006'da Saddam Hüseyin, Bender ve El Tıkriti için temyize başvuruldu. 26 Aralık 2006 tarihinde Irak temyiz mahkemesi idam kararını onadı ve idamın 30 gün içinde uygulanması gerektiğini bildirdi.

İdamı

Saddam Hüseyin, 30 Aralık 2006 tarihinde Kurban Bayramı'nın ilk gününde asılarak idam edildi. İdamından çok kısa bir süre önce ABD'liler tarafından Iraklılara teslim edilen Saddam Hüseyin'in idam cezası, Bağdat'ın kuzey mahallelerinden Kadimiye'de bulunan bir askeri üste infaz edildi. İdam cezasının gerçekleştirilmesi cep telefonlarıyla görüntülenerek saatler içinde internet üzerinden dünyaya dağıtılmış ve büyük bir yankı uyandırmıştır. İdamından kısa süre sonra, son yazdığı mektup avukatları tarafından açıklandı.

Hüseyin'in naaşı, idamının ertesi günü, aralarında oğullarının da yer aldığı diğer aile üyelerinin mezarlarının bulunduğu, doğum yeri Tikrit'te defnedildi.

Cezanın yankıları

Saddam Hüseyin'in idamı dünyada farklı tepkiler çekti. Hüseyin'in idamı ABD, İsrail ve İngiltere tarafından memnuniyetle karşıladı. Libya 3 günlük yas ilan edilmiş ve kurban bayramı kutlamalarına son verilmiştir.[8] Pakistan, Malezya ve Rusya yönetimleri de idam cezasının uygulanmasının ülkeyi iç savaşa doğru götürmesinden endişe ettiklerini açıklamışlardır. İlkesel olarak idam cezasına karşı çıkan AB olayı barbarlık olarak değerlendirdiğini, Hamas ise olayı siyasi bir cinayet olarak gördüklerini belirtmiştir.

İnfazdan sonra Irak'ta Rizkar Muhammed Emin gibi bazı hukukçuların idamın Irak yasalarına göre yasal olmadığını iddia ettikleri bilinmektedir.[9]

Kaynakça

  1. ^ Saddam’ı vurdular
  2. ^ Bush Irak'ı selamladı
  3. ^ 12 Eylül 2002 tarihinde yapılan ilgili görüşmeleri kayıtları (İngilizce), 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ Blix: Irak’ta hiçbir silah bulamadık
  5. ^ Uday ve Kusay Tikrit'e gömüldü
  6. ^ http://www.voanews.com/turkish/archive/2004-07/a-2004-07-01-8-1.cfm Saddam Hüseyin yargı önüne çıkarıldı
  7. ^ http://www.ntv.com.tr/news/389883.asp Saddam Hüseyin’e idam cezası
  8. ^ http://www.hurriyet.com.tr/dunya/5699537.asp?gid=112&srid=3428&oid=2&l=1 Dünyadan tepkiler
  9. ^ http://www.aktifhaber.com/read_news.php?nID=96502

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden

hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
Önce gelen:
Ahmet Hasan el Bekir 		Irak Devlet Başkanı
1979 - 2003 		Sonra gelen:
Geçici Koalisyon Yönetimi
Önce gelen:
Ahmet Hasan el Bekir 		Irak Başbakanı
1979 - 1991 		Sonra gelen:
Sa'dun Hammadi
Önce gelen:
Ahmet Hüseyin Hüdayir Es Samarrai 		Irak Başbakanı
1994 - 2003 		Sonra gelen:
Geçici Koalisyon Yönetimi

Şablon:Irak Devlet Başkanları Şablon:Irak Hükümet Başkanları

Şablon:Link SM

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Saddam_Hüseyin&oldid=12808702" sayfasından alınmıştır