Muhtar

İstanbul'un Pendik ilçesinde bulunan Batı Mahallesi'nin muhtarlık binası

Muhtar, köy tüzel kişiliğinde veya belediye sınırları içinde mahalle yönetiminin başında bulunan kişidir. Kökeni Arapçadır ve "seçilmiş kişi" anlamına gelir.

Muhtar, köy veya mahalle halkı tarafından seçilir. Muhtar seçiminde siyasi partiler aday gösteremezler. Türkiye'de muhtarların görev süresi 5 yıldır. Muhtar köy ve mahalle tüzel kişiliğini temsil eder. Muhtar köye ilişkin kararlarını 4 azasıyla birlikte alır. 2019 yılında yapılan seçimlere göre 31.912 mahalle, 18.337 köy muhtarı olmak üzere toplam 50.249 muhtar görev yapmaktadır. 50.249 muhtarın 593 mahalle ve 47 köy olmak üzere toplam 640 kadındır.

Muhtar köyün yol, köprü, çeşme vb. ortak mallarını inşa ettirir, inşa olunanların bakım ve onarımını yaptırır. Muhtar köyde yapılması gereken işleri imece usulu ile gerçekleştirir. Aynı zamanda muhtar, genel yönetimin temsilcisi sıfatıyla da yasaları ve hükûmet emirlerini halka duyurur, köy içinde dirlik ve düzeni sağlar. Genel yönetimle ilgili işlerin köyde uygulanmasına yardımcı olur.

Görevini gereği gibi yapmayan muhtarlar köyün bağlı olduğu ilçe idare kurulu kararı ile görevden uzaklaştırılabilir. Muhtarın köy yararına olmayan kararını vali veya kaymakam bozabilir. Ancak mülki amirler, muhtarların yerine karar alamazlar; bozma sebeplerini gerekçesiyle açıklarlar ama bu asıl hükûmete aittir.

Muhtar hem seçimle başa gelip halka hizmet etmesi, hem de devlet memuru gibi bir işlevi olması dolayısıyla "ne deve ne kuş" melez bir kavram olarak görülür. Batı'da benzeri olmayıp sadece Osmanlı topraklarında varlığı, bütçesi olmaması, bu yüzden önemsenmemesi de hakkında pek bilimsel araştırma bulunmamasının sebebi olabilir. Türkiye'de yaklaşık elli bin muhtar olması, bunların yirmi bini ile ilk kez buluşma düzenleyen devlet başkanının Erdoğan olması konuya dikkat çekmiştir. Muhtarın devlet ve politik açılardan rolünün araştırılması da ilk Élise Massicard tarafından yapılmıştır.

Ayrıca bakınız

• İhtiyar heyeti