İçeriğe atla

Zeki Müren

Vikipedi, özgür ansiklopedi
17.49, 24 Eylül 2014 tarihinde Kemal60 (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 14723606 numaralı sürüm (standart kaynaklandırma ve düzenleme yaptım)
Zeki Müren
Dosya:Zeki Müren - 267.jpg
Genel bilgiler
UnvanıSanat Güneşi, Paşa
Doğum6 Aralık 1933(1933-12-06)
Bursa, Türkiye
Ölüm24 Eylül 1996 (64 yaşında)
İzmir, Türkiye
TarzlarKlasik Türk müziği
MesleklerŞarkıcı, besteci, oyuncu
Etkin yıllar1950 - 1996
Resmî siteZekiMüren.net

Zeki Müren (d. 6 Aralık 1933[1][2], Bursa - ö. 24 Eylül 1996, İzmir), Klasik Türk müziği sanatçısı. Aynı zamanda besteci, söz yazarı ve oyuncudur. "Sanat Güneşi"[3] ve "Paşa"[4] olarak anılan Müren, Klasik Türk müziğinin en büyük isimlerinden biri olarak kabul edilir. Sanata olan katkılarından dolayı 1991 yılında "Devlet Sanatçısı" unvanıyla[5] ödüllendirilmiştir.

Yaşamı

Çocukluğu ve eğitimi

Bursa'nın Hisar semtinde, Ortapazar Caddesi'ndeki 30 numaralı ahşap evde[3] Kaya ve Hayriye Müren çiftinin tek çocuğu olarak dünyaya geldi[3]. Ailesi Üsküp'ten Bursa'ya göç etmişti. Babası kereste tüccarıydı. Ufak tefek ve çelimsiz bir çocuktu. 11 yaşında Bursa'da sünnet oldu.[1]

İlkokulu Bursa Osmangazi İlkokulunda (sonradan Tophane İlkokulu ve Alkıncı İlkokulu) okudu. Henüz ilkokuldayken yeteneği öğretmenleri tarafından keşfedildi ve müzikli okul müsamerelerinde baş rolleri oynamaya başladı. Hayatındaki ilk rolü, bu müsamerelerden birindeki çoban rolüdür[1].

Ortaokulu yine Bursa'da, Tahtakale'deki 2. Ortaokulda tamamladı. Ortaokulu bitirdikten sonra babasına İstanbul'a gitme arzusunda olduğunu açıkladı ve onun da onayıyla İstanbul'daki Boğaziçi Lisesi'ne yazıldı. Bu okulu birincilikle bitirdi.[1] Olgunluk imtihanlarını pekiyi dereceyle verip İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisine (şimdiki Mimar Sinan Üniversitesi) girdi.[1] Yüksek Süsleme Bölümü Sabih Gözen atölyesinden mezun oldu. Desen çalışmalarını öğrencilik yıllarından başlayarak pek çok kez sergiledi.

Müzik kariyeri

Dosya:Zeki Müren - 307.jpg
Sıradışı sahne kıyafetleriyle kendinden sıkça söz ettirmiş Zeki Müren'e ait bir resim, Amerikalı şarkıcı Lady Gaga'nın bir klibinde[6] kopyalanmıştır.

Zeki Müren, Bursa'da tamburi İzzet Gerçeker'den aldığı solfej ve usul dersleriyle musiki bilgileri öğrenmeye başladı. 1949'da, Boğaziçi Lisesi'nde okurken sinema yönetmeni ve yazan Arşavir Alyanak'ın babası Agopos Efendi ile birbaşka hocası Udi Krikor'dan aldığı derslerle de musiki eğitimini sürdürdü. Daha sonra fasıl musikisini iyi bilen ve geniş bir repertuvarı olan Şerif İçli'den çeşitli eserler meşk etti; Refik Fersan'dan, Sadi Işılay'dan, Kadri Şençalar'dan faydalandı.

1950 yılında henüz üniversite öğrencisiyken TRT İstanbul Radyosunun açtığı ve 186 adayın katıldığı solist sınavını birincilikle kazandı.[1] 1 Ocak 1951'de, İstanbul Radyosunda canlı olarak yayımlanan bir programda ilk radyo konserini verdi ve bu konseri çok beğenildi. Bu konserde kendisine eşlik eden saz ekibi Hakkı Derman, Serif İçli, Şükrü Tunar, Refik Fersan ve Necdet Gezen'den oluşuyordu. Konserden sonra Hamiyet Yüceses stüdyoyu arayarak kendisini tebrik etti. O yıllarda TRT Ankara Radyosu Anadolu'da en çok dinlenen radyo idi ve İstanbul Radyosu Anadolu'dan net olarak dinlenemiyordu. Aynı hafta klarnet sanatçısı Şükrü Tunar Müren'i Yeşilköy'deki kendisine ait plak fabrikasına götürerek yine kendi eseri olan "Muhabbet Kuşu" şarkısını plağa doldurttu. Bu plak sayesinde Müren tüm Anadolu'da tanındı.[1]

Zeki Müren, bu başarılı ilk konserden ve plak çalışmasından sonra Türkiye radyolarında düzenli olarak eserler seslendirmeye başladı. Radyo programları on beş yıl sürdü, bunların çoğu canlı yayın programlarıydı. Müren bundan sonra kendini daha çok sahne ve plak çalışmalarına verdi. İlk sahne konserini 26 Mayıs 1955 tarihinde verdi. Genellikle kendi dizayn ettiği sahne kıyafetlerini giyiyordu. Saz heyetine tek tip kıyafet giydirmek ve T podyum kullanmak gibi çeşitli yenilikler getirdi.[1]

Maksim Gazinosu sahnelerinde aralıksız[7] 11 yıl[8] Behiye Aksoy ile dönüşümlü olarak sahne aldı.

Özel hayatı

Zeki Müren hayatı boyunca hiç evlenmedi. 1950'lerin Türkiye'sinde alışılmış kalıpları zorlayan elbiseleri ve sahne davranışı ile halkın ilgisini sürekli olarak üstünde tutmayı başardı. Mesleğe başladığı ilk yıllarda daha sıradan kıyafetler ve saç stilleri taşımasına rağmen ileriki yıllarda kadınsı kıyafetler, saç modelleri ve makyajı ile sahnelerde yer aldı. Kendisi hiçbir zaman cinsel yönelimi ile ilgili bir açıklama yapmadı ve zaman zaman adı kadınlarla anıldı[9] ancak genel kanaat eşcinsel olduğu yönünde idi[10].

Sanatçının yaşam biçimi ve cinselliği tartışmaları[11][12], ölümüne dek hep gündemde kaldı. Kendisi röportaj ve söylemlerinde çift cinsiyetliliğini saklamamış, kimi zaman "evet, benim mırmırlarım var"[13] demiş, "Prima sanatçıların eşcinsel olduklarını" söylemiştir. Gazeteci Aziz Üstel bir yazısında Zeki Müren ile ilgili "Zeki Müren gey olduğunu ilk bana açıkladı" demiştir.[14]

Eserleri

Zeki Müren 600'ü aşkın plak ve kaset doldurdu. Plağa okuduğu ilk şarkı Şükrü Tunar'ın "Bir Muhabbet Kuşu" güfteli şarkısıdır. Müren 1955'te "Manolyam" adlı şarkısıyla Türkiye'de ilk kez verilen Altın Plak Ödülü'nü[15] kazandı. 1991 yılında Devlet Sanatçısı seçildi.[16]

300 dolayında şarkı besteledi. On yedi yaşındayken bestelediği "Zehretme hayatı bana cânânım" mısrasıyla başlayan acemkürdi şarkı bestelediği ilk şarkıdır. "Şimdi Uzaklardasın" (suzinâk), "Manolyam" (kürdilihicazkâr), "Bir Demet Yasemen", "Gözlerinin İçine Başka Hayal Girmesin" (nihavend) güfteli, "Elbet Bir Gün Buluşacağız" gibi şarkıları sık sık okunan, en sevilen şarkılarıdır. Zeki Müren bu şarkıları plaklara da okumuştur.

Oyunculuk kariyeri

Zeki Müren 1954'te Beklenen Şarkı adlı filmde sinema oyunculuğuna başladı. Büyük bir ticarî başarı kazanan bu filmden sonra, şarkılarının çoğunu kendisinin bestelediği 18 filmde daha oynadı. 1965'te de Arena Tiyatrosu'nca sahneye koyulan Çay ve Sempati adlı oyunda baş rolü oynadı.

Diğer uğraşları

Zeki Müren, başarılı yorumculuk ve oyunculuk kariyerlerinin yanı sıra yüksek eğitimini aldığı desen tasarımına da devam etti. Sahne kıyafetlerinin pek çoğunu kendisi tasarladı. Resimle de uğraşan Müren öğrencilik yıllarından itibaren gerek desenlerini, gerekse resimlerini pek çok ilde sergiledi.

1965 yılında 100'e yakın şiirinin yer aldığı Bıldırcın Yağmuru kitabı adlı şiir kitabını çıkardı.[1] Bu kitabında yer alan şiirlerinden bazıları Pembe Yağmurlar, Bursa Sokağı, İkinci Sadık Dost, Çim Makası, Son Kavga, Bu Bestecikler Sana, Alınyazım, Kazancı Yokuşu ve Kendimi Arıyorum'dur.[17]

Rahatsızlığı ve vefatı

Bodrum'daki Zeki Müren Sanat Müzesi'nde sergilenen giysilerinden biri.

Zeki Müren kalp rahatsızlığı ve şeker hastalığı nedeniyle hayatının özellikle son 6 yılında sahne hayatından ve medyadan uzaklaştı. Bodrum'daki evinde inzivaya çekildi. Bu dönemi "kendini dinlemek" olarak tarif eder[18]. 24 Eylül 1996 günü, TRT İzmir Televizyonunda kendisi için düzenlenen tören sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu hayata gözlerini yumdu. Cenazesi büyük bir halk kalabalığının katıldığı büyük bir törenle kaldırıldı. Mezarı, doğum yeri olan Bursa'da Emirsultan Mezarlığı'ndadır.

Vasiyetinde tüm mal varlığını Türk Eğitim Vakfı ve Mehmetçik Vakfına bıraktı. 2013 yılına kadar en az 2251 üniversite öğrencisi Zeki Müren'in yardımlarıyla TEV'den eğitim bursu aldı. Ayrıca TEV ve Mehmetçik Vakfı, 2002 yılında Bursa'da Zeki Müren Güzel Sanatlar Anadolu Lisesi'ni yaptırdı. Bu okulda sanatın birçok dalı ile ilgili eğitim halen verilmektedir.

Ölümünün ardından sanatçının Bodrum'da son yıllarını yaşadığı evi Kültür Bakanlığı'yla yapılan protokol ile Zeki Müren Sanat Müzesi'ne dönüştürüldü ve 8 Haziran 2000 tarihinde ziyarete açıldı[19].

Dipnotlar

  • Kurallı ve ağdalı bir Türkçe konuşmaya özen göstermesi ile bilinir.
  • "Müziğin Paşası" olarak anılması, 1969'da Aspendos konserinden sonra ilk defa Antalya halkının kendisi için kullanmasıyla başlamıştır. Kendisi, bu şekilde anılmaktan memnun olmakla birlikte neden uygun görüldüğünü bilmediğini açıklamıştır.[20]
  • Askerliğini 1957-1958 yıllarında yedek subay olarak Ankara Piyade Okulu (6 ay), İstanbul Harbiye Temsil Bürosu (6 ay) ve Çankırı'da (3 ay) yaptı.[1]
  • Zeki Müren'in Karagöz sanatçısı Hayali Saf Deri Metin Özlen tarafından hazırlanan kuklası doğum yeri olan Bursa'da sahne aldı.[21]
  • Genellikle günde dört saat uyurdu ve sabah kahvaltısı yapmazdı.[kaynak belirtilmeli]
  • Her akşam saunaya girerdi.[kaynak belirtilmeli]
  • Göz bozukluğunun derecesi 1,5'tu ancak hayatı boyunca hiç lens kullanmadı.[kaynak belirtilmeli]
  • Doğum günü olan 6 Aralık tarihi Türk sanat Müziği Günü olarak kutlanmaktadır.

Diskografi

Ana madde: Zeki Müren diskografisi

Stüdyo albümleri

* Zeki Müren, yukarıda belirtilenler dışında, 1968-1974 yılları arasında Grafson Plak'tan kendi adıyla anılan 12 farklı albüm daha yayınlamıştır.

Ölümünden sonra yayınlanan albümler

Filmografi

Ana madde: Zeki Müren filmografisi
Yıl Film Rol Notlar
1953 Beklenen Şarkı Zeki
1955 Son Beste Zeki Müren
1957 Berduş
1958 Altın Kafes Aynı filmde müzik yönetmenliği yaptı.
1959 Kırık Plak
Gurbet Zeki
1961 Aşk Hırsızı Zeki
1962 Hayat Bazen Tatlıdır
1963 Bahçevan
1964 İstanbul Kaldırımları Zeki
1965 Hep O Şarkı
1966 Düğün Gecesi Aynı filmde müzik yönetmenliği yaptı.
1967 Hindistan Cevizi
1968 Kâtip
1969 İnleyen Nağmeler Zeki Müren
Kalbimin Sahibi
1970 Aşktan da Üstün
1971 Rüya Gibi Zeki

Ödülleri

Ana madde: Zeki Müren'in kazandığı ve aday gösterildiği ödüller listesi
Yıl Kategori Ödül Töreni Sonuç
1955 Altın Plak Ödülü Müyap Kazandı
1973 En iyi erkek solisti[22] Altın Kelebek Ödülleri Kazandı
1997 Yekta Okur Özel Ödülü Kral TV Video Müzik Ödülleri Kazandı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j "Batmayan Güneş Zeki Müren" belgeseli. Yapımcı: Kürşat Özkök. TRT. Yayımlanma tarihi: 10-12 Eylül 1996.
  2. ^ "BBC Türkçenin Zeki Müren mülakatı, 1983". BBC, Türkçe. 
  3. ^ a b c Sultan Uçar (15 Eylül 2013). "Gizli kasadaki Zeki Müren". HABERTÜRK. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 
  4. ^ "Hangi Zeki Müren şarkısı duygularınızı en iyi ifade ediyor?". CNNTÜRK TV. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013. 
  5. ^ "Devlet sanatçılığına iptal". NTVMSNBC. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 
  6. ^ "Lady Gaga Zeki Müren'den Alıntı Yaptı". Sabah. 17 Aralık 2013. Erişim tarihi: 19 Aralık 2013. 
  7. ^ ""Sanat Güneşi" Anıldı". Onedio. 24 Eylül 2013. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 
  8. ^ "Maksim Gazinosu sahnelerinde aralıksız 11 yıl Behiye Aksoy ile dönüşümlü olarak sahne almış olan TSM.mizin unutulmaz sanat güneşi kimdir?". Mynet. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 
  9. ^ Zeki Müren'e Sarıyer'de "çakma aşk" Aykut Işıklar. Sariyerhaber.com. Erişim: 15 Nisan 2012
  10. ^ Sefa Kaplan (15 Ekim 2011). "Türkiye Zeki Müren'dir". Hürriyet. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  11. ^ "Zeki Müren için yuvarlak masa". KAOS GL. Ekim 1996, Sayı 26. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012..  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi=, |tarih= (yardım)
  12. ^ "Anti Homophobika" (PDF). GLADT. 2007. Erişim tarihi: 29 Aralık 2013..  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  13. ^ "Herkes hayatını yaşar". Hürriyet. 26 Eylül 1998. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 
  14. ^ ""Zeki Müren gey olduğunu ilk bana açıkladı. Dedi ki..."". Süperpoligan. 4 Nisan 2013. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 
  15. ^ Emel Gülcan (24 Eylül 2014). "Sanat Güneşi Zeki Müren'in İlklerle Dolu Rengârenk Hayatı". ListeList.com. 
  16. ^ "1991 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 4 Nisan 2010. 
  17. ^ "Eserleri hakkında". Türkiye Gazetesi. 26 Eylül 1996.
  18. ^ "Türk Müziğinin Sanat Güneşi Zeki Müren". Haberler.com. Erişim tarihi: 24 Kasım 2013. 
  19. ^ "Sanat Güneşi Şarkıları ile Anılacak". Haberler.com. 18 Eylül 2013. Erişim tarihi: 22 Eylül 2013. 
  20. ^ Yasemin Bozkurt röportajı, 1985 Youtube.com. Erişim: 17 Ocak 2012.
  21. ^ "Makaleler" KaragözHacivat.com Erişim: 19 Ekim 2009
  22. ^ "Altın Kelebek Milenyum". Hürriyet. 4 Kasım 1999. Erişim tarihi: 31 Aralık 2013. 

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Zeki Müren
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Zeki_Müren&oldid=14723606" sayfasından alınmıştır