Yol Türküsü (film)

Yol Türküsü
Pather Panchali; (পথের পাঁচালী)
	"Yol Türküsü" (Pather Panchali) filminin sinema afişi
Yönetmen	Satyajit Ray
Senarist	Bibhutibhushan Bandyopadhyay; Satyajit Ray; Bibhutibhushan Bandyopadhyay (roman)
Müzik	Ravi Shankar
Görüntü yönetmeni	Subrata Mitra
Kurgu	Dulal Dutta
Stüdyo	Batı Bengal Hükümeti
Dağıtıcı	Sony Pictures Classics; Columbia TriStar (DVD)
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1955
Çıkış tarih(ler)i	26 Ağustos 1955, Hindistan; 22 Aralık 1958, ABD; Nisan 1995, 14. İstanbul Film Festivali
Süre	115 dakika; 122 dak (Hindistan'da)
Ülke	Hindistan
Dil	Bengalce
Bütçe	3000 $
Devam filmi	Aparajito (Yenilmez) 1956
Diğer adları	Yol Türküsü (Türkiye); Yol Ağıtı (Türkiye, festival); La complainte du sentier (Fransa); Il lamento sul sentiero (İtalya); Apus Weg ins Leben - 1.: Auf der Straße (Batı Almanya); Ballade vom Weg (Doğu Almanya); Song of the Little Road (Uluslararası); Song of the Road; The Lament of the Path; The Saga of the Road

Yol Türküsü,^[1] 1955 Hindistan yapımı dramatik filmdir. Özgün adı Pather Panchali (Bengalce: পথের পাঁচালী) olan film 1970'lerde TRT'de Zorlu Yaşam adıyla,^[2] Nisan 1995'te 14. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde de Yol Ağıtı adıyla gösterilmiştir.^[3] Film uluslararası gösterimlerde Song of the Little Road adıyla da gösterilmiştir.

Senaryosunu Bengalli yazar Bibhutibhushan Bandyopadhyay'in aynı adlı yarı otobiyografik romanından kendisinin uyarlayıp yazdığı filmi Bengalli sinemacı Satyajit Ray yönetmiştir. Ray'in senaryosunun yazılmasına da katkıda bulunduğu filmin yapımcılığını Batı Bengal Hükûmeti üstlenmiştir. "Yol Türküsü" sanatçı bir aileden gelen Ray'in ilk sinema filmidir. Üniversitedeyken hümanist şair Rabindranath Tagore'la da tanışmış ve ondan dersler almış olan Ray,^[4] Londra ziyaretinde İtalyan Yeni Gerçekçiliği sinema akımından çok etkilenmiş, hattâ akımın en ünlü filmi olan Vittorio De Sica'nın Bisiklet Hırsızları'nı seyrettikten sonra bu filmi yapmaya karar vermiştir.^[5]

Tamamen amatör oyuncularla ve deneyimsiz bir teknik ekiple çekilen ve 3.000 dolar gibi komik derecede düşük bir bütçeyle tamamlanan "Pather Panchali" (Yol Türküsü), Satyajit Ray'in Apu Üçlemesi'ni oluşturan filmlerinin ilkidir. Üçlemenin diğer filmleri ise: 1956 tarihli Aparajito (Yenilmez) ve 1959'da tamamlanan Apur Sansar (Apu'nun Dünyası)'dır. Her üç film de Bandyopadhyay'ın kitaplarından uyarlanmış ve müzikleri Ravi Shankar tarafından bestelenmiştir.

1920'li yıllarda Bengal'in kırsalında geçen film, Apu adlı çocuğun yoksul ve umutsuz dünyasını anlatır. Bunu yaparken duygu sömürüsüne başvurmaz.

1947 yılında bağımsızlığını kazanmış olan Hindistan'dan çıkmış uluslararası çapta ilk önemli film olan "Yol Türküsü", 1956 yılında Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye'ye aday gösterilmiş aynı festivalde "İnsanlık Belgesi Ödülü" ve "OCIC Özel Mansiyon Ödülü" nü almıştır. Ayrıca "En iyi film" dalında Bodil Ödülü'nü kazanmış, BAFTA ödülüne de aday gösterilmiştir.

Konusu

Film 1920'li yıllarda Hindistan'ın Batı Bengal bölgesinde Nishchindipur köyünde yaşayan fakir bir aile hakkındadır. Nesillerdir bu köyde yaşayan ailenin reisi Harihar (Kanu Bannerjee) beceriksiz, kaderci ve hayalperest bir adamdır. Toprak sahiplerinin ufak tefek işlerine koşan, dini törenlerde de dualar ederek kıt kanaat ailesini geçindirmeye çalışan eski bir Budist rahibidir. Sürekli olarak gezginci tiyatrolar için piyesler ve şiirler yazma hayalleri kurar. Eğitimli olmakla öğünür ama bu karınlarını doyurmaya yetmemektedir. Gamsızdır, ölen kardeşinin borçlarını ödeyebilmek için atadan kalmış meyve bahçelerini bile komşularına bırakmıştır ancak bunun için pek tasalanmaz.

Kocasının aksine becerikli ve otoriter bir kadın olan karısı Sarbojaya (Karuna Bannerjee) ondan çok daha gerçekçidir. Evi çekip çeviren de odur. Evin iki çocuğu Durga (Uma Das Gupta) ve Apu (Subir Bannerjee)'nun sorumluluğu onun üzerindedir. Evde bir de iki büklüm yürüyen, dişleri dökülmüş ihtiyar halaları Indir Thakrun (Chunibala Devi) vardır. Sarbojaya, Indir halayı çocuklarından Durga'yı şımartmak ve onu komşuların bahçesinden meyve çalmaya teşvik etmekle, bir de mutfaktan sürekli yiyecek aşırmakla suçlar. Indir hala ara sıra bu konuda biraz aşırıya kaçtığında Sarbojaya'nın öfkesinden uzaklaşmak için yegane eşyaları olan su çanağını ve üzerinde oturduğu hasır örtüsünü yanına alarak, senli benli olduğu başka bir akrabasının evine sığınır. Bazı zamanlar Sarbojaya tarafından açık açık kovulduğu da olur.

Durga cana yakın, güzel ve hayat dolu bir kız çocuğudur. Komşunun bahçesinden (bir zamanlar kendilerine ait olan bahçe) çaldığı meyveleri ihtiyar halasıyla paylaşmaktan ve onunla vakit geçirmekten çok mutludur. Zaten kendisini ailede en çok halasına yakın hisseder. Mahallelerinden sıklıkla geçen seyyar tatlıcıdan bir şeyler satın alacak paraları bile yoktur, ama satıcının peşinden mahalle mahalle giderler ve başka çocukların yaptıkları alışverişleri seyrederler. Durga mahallenin 'fakir kızı' olarak aşağılanmaktan hoşlanmaz ama buna katlanmak durumundadır. Mahalledeki kızlardan birinin süslü kolyesini çalarak saklar. Sorulduğunda bunu inkâr edecektir. Kolyesi çalınan kızın annesi evlerine hesap sormaya gelince Durga kendi annesinden sıkı bir dayak yer.

Durga'nın erkek kardeşi yeni yetme Apu ise her şeyi gözlemlemekle yetinir. İki kardeş bir yandan iç parçalayan bir yoksulluğu ve çaresizliği aileleriyle birlikte iliklerine kadar yaşarlarken diğer yandan da çocukluklarını keyifle ve doyasıya yaşarlar. Çevrelerindeki ormanlar onların oyun alanıdır. Evlerinden biraz uzaklaştıklarında hayatlarında ilk kez buharlı bir tren görürler ve büyülenirler. Dönüşte ormanda Indir halanın ölüsünü bulurlar, oturur vaziyette kalbi durmuştur bu çok yaşlı kadının. Yaşadıkları her acı deneyim onları biraz daha olgunlaştırır.

Artık kendi köyünde iş bulmakta zorlanan baba Harihar gurbete para kazanmaya gider. Onun yokluğunda aile daha da derin bir yoksulluğa gömülür. Sarbojaya evin bazı eşyalarını satarak idare etmeye çalışır. Sonunda Muson mevsimi de gelmiştir, hiç dinmeyen fırtına ve yağmurlar Durga'yı hastalandırır. Tıbbi yardım almak aile için ulaşılması imkânsız bir lükstür. Evleri fırtınada temellerinden sarsılırken Durga yüksek ateşten ölür. Baba Harihar sonunda eve döndüğünde kaybettiklerinin kazandıklarından çok daha fazla olduğunu acı içinde görür. Ailecek eşyalarını toparlayıp kente göçmeye ve orada yeni bir hayata başlamaya karar verirler. Bir kağnı arabasına sığan eşyalarıyla kente doğru yol alırlarken film sona erer.

Oyuncu kadrosu

Oyuncu	Rolü
Kanu Bannerjee	Harihar Ray
Karuna Bannerjee	Sarbojaya Ray
Subir Bannerjee	Apu
Uma Das Gupta	Durga
Chunibala Devi	Indir Thakrun
Runki Banerjee	Küçük Durga
Reba Devi	Seja Thakrun
Aparna Devi	Nilmoni'nin karısı

Satyajit Ray'in Apu Üçlemesi

Satyajit Ray 1955 yılında çektiği "Yol Türküsü" nün uluslararası alanda yarattığı büyük sansasyon üzerine ilk filmin kahramanı Apu'nun öyküsünün devamını da yapmaya karar verdi. 1956 ve 1959'da tamamlanan devam filmleri ilki kadar ses getirmedi. Bu üç filme birlikte "Satyajit Ray'in Apu Üçlemesi" adı verilmektedir.^[6]

Yıl	Özgün adı	Türkçe adı	Eser	Müzik
1955	Pather Panchali	Yol Türküsü	B. Bandyopadhyay	Ravi Shankar
1956	Aparajito	Yenilmez	B. Bandyopadhyay	Ravi Shankar
1959	Apur Sansar	Apu'nun Dünyası	B. Bandyopadhyay	Ravi Shankar

Çekim öyküsü

"Yol Türküsü" (Pather Panchali) Satyajit Ray'in ilk filmidir. Ödenek yokluğundan film parça parça çekilebilmiş ve tam 5 yılda tamamlanabilmişti. Sonunda Batı Bengal Hükûmetinin mali desteği ile filmin tamamlanabilmesi mümkün olmuştur. Filmin uluslararası büyük başarısı üzerine hükûmet projeye desteğini sürdürmüş, o zamanki Hindistan Başbakanının da özel ilgisiyle daha sonra gelecek olan üçlemenin son iki filmi daha rahat tamamlanabilmişti.

Yönetmenin kendisi de dahil tüm ekip tamamen amatörlerden oluşuyordu. Hatta söylenenlere göre çekimlerin başladığı güne kadar ne Satyajit Ray tek bir sahne film yönetmiş; ne de kameraman tek bir makara film çekmişti. Oyuncular da tamamen amatörler arasından seçilmişlerdi. Hatta Apu rolünü oynayan çocuk Ray'in mahallesinde oturan komşulardan birinin oğluydu ve Ray'in karısı onu terasta otururken görmüş ve beğenmişti. Kameraman Subrata Mitra ise aslında bir fotoğrafçıydı ve hiç film kamerası kullanmamıştı. Ödünç aldığı 16 mm'lik bir film kamerasında alıştırma yaparak sinema kameramanlığını kendi kendine öğrenmişti. Ravi Shankar bile filmin müziğini yaptığında hiç tanınmamış bir sitar sanatçısıydı. O da sonradan dünya çapında ünlü olmuştur.^[7]

Filmin dört dörtlük tamamlanmış bir senaryosu da ortada yoktu. Satyajit Ray aslında 1945 yılında filmin uyarlandığı kitabın çocuklar için yayımlanan bir versiyonunun resimlendirilmesiyle görevlendirilmişti. Ray çekimler sırasında senaryodan çok 10 yıl önceki bu kendi çizimlerine ve notlarına başvurmuştur. Çekimlere başlanacağı zaman kitabın yazarı Bibhutibhushan Bandyopadhyay ölmüş olduğu için telif hakları için karısından izin alınmıştır.

Film 3.000 dolar gibi çok düşük bir bütçeyle kotarılmıştır. Ray, ilk aşamada çekimleri finanse edebilmek için çok sevdiği long play plaklarını ve hayat sigortasını satmış, karısı da mücevherlerini rehinciye vermişti. Projenin ortasında bu paralar da suyunu çekince Bengal hükûmeti destek vermiş ve film o şekilde tamamlanabilmişti. Filmi Hollywood'da tanıtan kişi ise John Huston olmuştur. Filmin kurgusu yapılmamış ilk halini seyreden Huston filmden çok etkilenmiş ve Amerikan sinema camiasının dikkatine sunmuştur.^[8]

Ödülleri

Yıl	Ödül	Film Festivali	Ülke
1955	En İyi Konulu Film, Ulusal Film Ödülü (Altın Lotus Ödülü) En İyi Konulu Bengalce Film, Ulusal Film Ödülü (Gümüş Lotus Ödülü)	3. Ulusal Film Ödülleri	Hindistan
1956	Altın Palmiye için yarıştı "İnsanlık Belgesi Ödülü" OCIC - Özel Mansiyon Ödülü	9. Cannes Film Festivali (1956)	Fransa
1956	Vatikan Ödülü, Roma	--	İtalya
1956	Altın Carbao, Manila	--	Filipinler
1956	Liyakat Diploması	Edinburgh Uluslararası Film Festivali	İskoçya
1957	En İyi Film, Selznick Altın Defne Ödülü	Berlin Uluslararası Film Festivali	Almanya
1957	Golden Gate Ödülü, En İyi Yönetmen Golden Gate Ödülü, En İyi Film	San Francisco Uluslararası Film Festivali	ABD
1958	En İyi Film	Vancouver Uluslararası Film Festivali	Kanada
1958	Film Eleştirmenleri Ödülü, En İyi Film	Stratford Film Festivali	Kanada
1958	Yabancı Dilde En İyi Film, Ulusal Eleştirmenler Kurulu Ödülü	--	ABD
1959	En İyi Yabancı Film	New York Film Festivali	ABD
1966	Kinema Jumpo Ödülü, En İyi Yabancı Film	--	Japonya
1969	Avrupa Dışından Gelen En İyi Film	--	Danimarka

Kaynakça

^ Dorsay, Atilla (1996). 100 Yılın 100 Filmi. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 188. Türkçe isim için referans
^ Dorsay, Atilla (1995). 100 Yılın 100 Yönetmeni. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 373.
^ "14. Uluslararası İstanbul Film Festivali". iksv.org. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Satyajit Ray/bio" (İngilizce). IMDb. 15 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
^ "Satyajit Ray" (İngilizce). en.wikipedia.org. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
^ "The Apu Trilogy" (İngilizce). en.wikipedia.org. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
^ "The Apu Trilogy" (İngilizce). Chicago Sun-Times. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.
^ "Pather Panchali (1955)/trivia" (İngilizce). IMDb. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.

Dış bağlantılar

Üçüncü Dünya Sineması^{[ölü/kırık bağlantı]}
IMDb'de Yol Türküsü
allmovie.com'da "Pather Panchali"
Roger Ebert'in eleştirisi2 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Epinions.com'da "Pather Panchali" analizi26 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Ambarish.com'da Satyajit Ray6 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[ATT-1] Dorsay, Atilla (1996). 100 Yılın 100 Filmi. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 188. Türkçe isim için referans

[2] Dorsay, Atilla (1995). 100 Yılın 100 Yönetmeni. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 373.

[3] "14. Uluslararası İstanbul Film Festivali". iksv.org. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[4] "Satyajit Ray/bio" (İngilizce). IMDb. 15 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.

[5] "Satyajit Ray" (İngilizce). en.wikipedia.org. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.

[6] "The Apu Trilogy" (İngilizce). en.wikipedia.org. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.

[7] "The Apu Trilogy" (İngilizce). Chicago Sun-Times. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.

[8] "Pather Panchali (1955)/trivia" (İngilizce). IMDb. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d En İyi Yabancı Dilde Film National Board of Review Ödülü
1934–1950	Man of Aran (1934) Ödül verilmedi (1935) Carnival in Flanders (1936) The Eternal Mask (1937) La Grande Illusion (1938) Port of Shadows (1939) The Baker's Wife (1940) Pépé le Moko (1941) Ödül verilmedi (1942–1949) The Titan (1950)
1951–1975	Rashomon (1951) The Sound Barrier (1952) A Queen Is Crowned (1953) Romeo and Juliet (1954) The Prisoner (1955) The Silent World (1956) Ordet (1957) Pather Panchali (1958) Wild Strawberries (1959) The World of Apu (1960) Die Brücke (1961) Sundays and Cybele (1962) 8½ (1963) World Without Sun (1964) Juliet of the Spirits (1965) The Sleeping Car Murders (1966) Elvira Madigan (1967) War and Peace (1968) Shame (1969) The Wild Child (1970) Claire's Knee (1971) The Sorrow and the Pity (1972) Cries and Whispers (1973) Amarcord (1974) The Story of Adele H. (1975)
1976–2000	The Marquise of O (1976) That Obscure Object of Desire (1977) Autumn Sonata (1978) La Cage aux Folles (1979) The Tin Drum (1980) A Few Days from the Life of I. I. Oblomov (1981) Mephisto (1982) Fanny and Alexander (1983) A Sunday in the Country (1984) Ran (1985) Otello (1986) Jean de Florette / Manon des Sources (1987) Women on the Verge of a Nervous Breakdown (1988) Story of Women (1989) Cyrano de Bergerac (1990) Europa Europa (1991) Indochine (1992) Farewell My Concubine (1993) Eat Drink Man Woman (1994) Shanghai Triad (1995) Ridicule (1996) Shall We Dance? (1997) Central Station (1998) All About My Mother (1999) Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000)
2001–günümüz	Amores perros (2001) Talk to Her (2002) The Barbarian Invasions (2003) The Sea Inside (2004) Paradise Now (2005) Volver (2006) The Diving Bell and the Butterfly (2007) Mongol (2008) A Prophet (2009) Of Gods and Men (2010) A Separation (2011) Amour (2012) The Past (2013) Wild Tales (2014) Son of Saul (2015) The Salesman (2016) Foxtrot (2017) Cold War (2018) Parasite (2019) La Llorona (2020) A Hero (2021) Close (2022) Anatomy of a Fall (2023)