Yaşamsal bulgular

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yaşamsal bulgular
Kan basıncı ve kalp atış hızı dahil birçok hayati parametrenin izlenmesi için entegre sistemlere sahip bir anestezi makinesi
Diğer adlarıYaşamsal fonksiyonlar
hayati belirtiler
Vikiveri öğesi

Yaşamsal bulgular (ayrıca Vital Bulgular), hastanın hayati yani yaşamı sürdüren fonksiyonlarının durumunu gösteren dört ila altı en önemli tıbbi bulgulardır. Bu ölçümler kişinin genel fiziksel sağlığının değerlendirilmesine yardımcı olmak, olası hastalıklara dair ipuçları vermek ve iyileşmeye yönelik ilerlemeyi göstermek için yapılır.[1][2] Bir kişinin Yaşamsal bulguları yaşa, kiloya, cinsiyete ve genel sağlık durumuna göre değişiklik göstermektedir.

Dört temel Yaşamsal bulgu vardır: Termoregülasyon (vücut ısısı), Kan basıncı, Nabız (Kalp atışı), Solunum sayısının (Solunum hızı) genellikle BT, KB, HR ve RR olarak gösterilir. Ancak klinik ortama bağlı olarak yaşamsal belirtiler "beşinci yaşam belirtisi" veya "altıncı yaşam belirtisi" adı verilen diğer ölçümleri içerebilir.

Başlıca yaşamsal bulgular[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu tıbbi ortamda standart olan dört temel yaşamsal belirti vardır:[3]

  1. İnsan vücut sıcaklığı
  2. Kalp atışı veya nabız
  3. Solunum hızı
  4. Kan basıncı

Yaşamsal bulguları kontrol etmek için gerekli ekipmanlar, vücut sıcaklığı için termometre, kan basıncını ölçmek için tansiyon aleti, kalp atışı veya nabız için elle ölçülememe durumunda zayıf nabız için Stetoskop kullanılmaktadır.

Sıcaklık[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Vücut sıcaklığı
°F cinsinden vücut ısısını gösteren ağızdan cam termometre

Vücut sıcaklığı kayıdı, kimyasal reaksiyonların hızını etkilediği için normalde sıkı bir şekilde kontrol edilen (termoregülasyon) çekirdek vücut sıcaklığının bir göstergesini verir. Vücut sıcaklığı, vücut tarafından üretilen ısı ile vücuttan kaybedilen ısı arasındaki denge sayesinde korunur. Bölge ve ölçüm koşulları için bireyin normal vücut sıcaklığına ilişkin bir temel oluşturmak amacıyla sıcaklık kaydedilebilir.

Sıcaklık ağızdan, rektumdan, koltuk altından, kulaktan veya deriden ölçülebilir. Ağız, rektal ve koltuk altı sıcaklığı cam veya elektronik termometre ile ölçülmektedir.[4] Rektal sıcaklığın oral sıcaklıktan yaklaşık 0,5 °C daha yüksek olduğunu ve koltuk altı sıcaklığının oral sıcaklıktan yaklaşık 0,5 °C daha düşük olduğunu bilinmektedir.[5] İşitsel ve cilt sıcaklığı ölçümleri, bu konumlardan sıcaklığı ölçmek için tasarlanmış özel cihazlar gerektirir.[4]

37 °C (98,6 °F) "normal" vücut sıcaklığı olarak kabul edilirken, bireyler arasında bazı farklılıklar vardır. Çoğunun 36,0 °C ila 37,5 °C (96,5–99,5 °F) aralığına düşen normal vücut sıcaklığı ayar noktası vardır.[6] Vücut ısısını kontrol etmenin ana nedeni, ateştir. Vücut sıcaklığının 37,8 °C veya üzeri olması ateş olarak kabul edilir.[6] Yüksek sıcaklığın diğer nedenleri arasında, düzensiz ısı oluşumundan veya vücudun ısı değişim mekanizmalarındaki anormalliklerden kaynaklanan hipertermi yer alır.[6]

Nabız[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Nabız
Kendi radyal nabzını alan bir birey.

Nabız, kalbin atardamarlara kan pompalarken attığı atış hızıdır ve dakika başına atım (bpm) olarak kaydedilir.[4] Buna "kalp atış hızı" da denilebilir. Kalp atış hızının sağlanmasının yanı sıra nabız, güç ve belirgin ritim anormallikleri açısından da değerlendirilmelidir.[4] Nabız genellikle el bileğinden (radyal arter) ölçülür. Alternatif bölgeler arasında dirsek (brakiyal arter), boyun (karotid arter), diz arkası (popliteal arter) ve ayak içi (dorsalis pedis veya posterior tibial arterler) yer alır. Nabızı ölçmek için baş parmak ve ortak parmak birleştirilerek nabızın ölçüleceği noktalara kuvvetli ama hafif bir baskı uygulayarak 60 saniyede hissedilen atımlar sayılarak alınır.[4] Nabız hızı ayrıca, bir stetoskop kullanılarak doğrudan kalp atışını dinleyerek de ölçülebilir. Nabız ölçülürken yaş faktörü çok önemlidir ve yaştan yaşa değişiklik göstermektedir.[4]

Solunum hızı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Solunum hızı

Solunum hızı, solunum sırasında gerçekleşen hızdır. yaşlara göre değişir, ancak 18 ila 65 yaşları arasındaki insanlar için normal referans aralığı dakikada 16-20 nefestir.[7] Potansiyel solunum fonksiyon bozukluğunun bir göstergesi olarak solunum hızının değeri araştırılmıştır ancak bulgular bunun sınırlı bir değere sahip olduğunu göstermektedir. Solunum hızı, asidotik durumların açık bir göstergesidir.

Kan basıncı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kan basıncı
Klinikte kan basıncını ölçmek için kullanılan manuel tansiyon aleti ve stetoskop.

Kan basıncı veya tansiyon, iki ölçüm olarak kaydedilir: Kalbin maksimum kasılması sırasında ortaya çıkan daha yüksek sistolik basınç ve daha düşük diyastolik veya dinlenme basıncı. Yetişkinlerde normal kan basıncı 120/80'dir; 120 sistolik ve 80 diyastolik ölçümdür. Kolda herhangi bir hasar olmadığı sürece genellikle sol koldan tansiyon ölçülür. Sistolik ve diyastolik basınç arasındaki farka nabız basıncı denir. Bu basınçların ölçümü artık genellikle aneroid veya elektronik tansiyon aletiyle yapılmaktadır. Kan basıncı için doğal bir 'normal' değer yoktur; bunun yerine, arttıkça artan risklerle ilişkilendirilen bir dizi değer vardır. sistolik sayı sürekli olarak 140-160 mmHg'nin üzerinde olduğunda yüksek kan basıncı (hipertansiyon) şekillinde düşük kan basıncı ise (hipotansiyon) olarak tanımlanır.

Diğer yaşamsal bulgular[değiştir | kaynağı değiştir]

Beşinci hayati belirtiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Altıncı hayati belirtiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Altıncı hayati belirtiler genel bir kanıyı içermez. Genellikle gayri resmi ve disipline bağlıdır.

Ayrıca Bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Vital Signs". 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
  2. ^ "Emergency Physicians Home". www.emergencyphysicians.org. 11 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
  3. ^ "Vital Signs". Cleveland Clinic. 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  4. ^ a b c d e f "Vital Signs (Body Temperature, Pulse Rate, Respiration Rate, Blood Pressure)". www.hopkinsmedicine.org (İngilizce). 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019. 
  5. ^ "Normal Vital Signs: Normal Vital Signs, Normal Heart Rate, Normal Respiratory Rate". 23 Temmuz 2019. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
  6. ^ a b c LeBlond, Richard F.; Brown, Donald D.; Suneja, Manish; Szot, Joseph F. (5 Eylül 2014). DeGowin's diagnostic examination (10. bas.). New York: McGraw-Hill Education. ISBN 9780071814478. OCLC 876336892. 
  7. ^ National Early Warning Score Development and Implementation Group (NEWSDIG) (2012). National Early Warning Score (NEWS): standardising the assessment of acute-illness severity in the NHS. Londra: Royal College of Physicians. ISBN 978-1-86016-471-2. 
  8. ^ http://www.va.gov/painmanagement/docs/toolkit.pdf 9 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ Lorenz, Karl A.; Sherbourne, Cathy D.; Shugarman, Lisa R.; Rubenstein, Lisa V.; Wen, Li; Cohen, Angela; Goebel, Joy R.; Hagenmeier, Emily; Simon, Barbara; Lanto, Andy; Asch, Steven M. (1 Mayıs 2009). "How Reliable is Pain as the Fifth Vital Sign?". J Am Board Fam Med. 22 (3): 291-298. doi:10.3122/jabfm.2009.03.080162. PMID 19429735. 
  10. ^ Wellbery, Caroline (15 Ekim 2006). "Tips From Other Journals - American Family Physician". American Family Physician. 74 (8): 1417-1418. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
  11. ^ Mularski RA, White-Chu F, Overbay D, Miller L, Asch SM, Ganzini L (2006). "Measuring pain as the 5th vital sign does not improve quality of pain management". J Gen Intern Med. 21 (6): 607-12. doi:10.1111/j.1525-1497.2006.00415.x. PMC 1924634 $2. PMID 16808744. 
  12. ^ http://www.pain-initiative-un.org/doc-center/en/docs/The%20Fifth%20Vital%20Sign%20Implementation.pdf 1 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ American College of Obstetricians and Gynecologists. (2015). "Menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign. Committee Opinion No. 651". Obstet Gynecol. 126: 143-6. 
  14. ^ American Academy of Pediatrics, Committee on Adolescence, American College of Obstetricians and Gynecologists, Committee on Adolescent Health Care. (2006). "Menstruation in Girls and Adolescents: Using the Menstrual Cycle as a Vital Sign". Pediatrics. 118 (5). 
  15. ^ Mower W, Myers G, Nicklin E, Kearin K, Baraff L, Sachs C (1998). "Pulse oximetry as a fifth vital sign in emergency geriatric assessment". Acad Emerg Med. 5 (9): 858-65. doi:10.1111/j.1553-2712.1998.tb02813.x. PMID 9754497. 
  16. ^ Mower W, Sachs C, Nicklin E, Baraff L (1997). "Pulse oximetry as a fifth pediatric vital sign". Pediatrics. 99 (5): 681-6. CiteSeerX 10.1.1.575.2200 $2. doi:10.1542/peds.99.5.681. PMID 9113944. 
  17. ^ Neff T (1988). "Routine oximetry. A fifth vital sign?". Chest. 94 (2): 227. doi:10.1378/chest.94.2.227a. PMID 3396392. 
  18. ^ "Mining Vital Signs from Wearable Healthcare Device via Nonlinear Machine Learning". University of Hull. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2016. 
  19. ^ Vardi A, Levin I, Paret G, Barzilay Z (2000). "The sixth vital sign: end-tidal CO2 in pediatric trauma patients during transport". Harefuah. 139 (3–4): 85-7, 168. PMID 10979461. 
  20. ^ Holcomb JB, Salinas J, McManus JM, Miller CC, Cooke WH, Convertino VA (2005). "Manual vital signs reliably predict need for life-saving interventions in trauma patients". J Trauma. 59 (4): 821-8; discussion 828-9. doi:10.1097/01.ta.0000188125.44129.7c. PMID 16374268. 
  21. ^ Bierman A (2001). "Functional Status: The Sixth Vital Sign". J Gen Intern Med. 16 (11): 785-6. doi:10.1111/j.1525-1497.2001.10918.x. PMC 1495293 $2. PMID 11722694. 
  22. ^ "Nursing care of dyspnea: the 6th vital sign in individuals with chronic obstructive pulmonary disease (COPD)". National Guideline Clearinghouse. 17 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2009. 
  23. ^ Studenski S, Perera S, Wallace D, ve diğerleri. (2003). "Physical performance measures in the clinical setting" (PDF). J Am Geriatr Soc. 51 (9): 314-322. doi:10.1046/j.1532-5415.2003.51104.x. PMID 12588574. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
  24. ^ Bellelli, Giuseppe; Trabucchi, Marco (1 Mayıs 2008). "Delirium as the Sixth Vital Sign". Journal of the American Medical Directors Association. 9 (4): 279; author reply 279-80. doi:10.1016/j.jamda.2007.08.014. PMID 18457806. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023 – www.jamda.com vasıtasıyla. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yaşamsal_bulgular&oldid=32570607" sayfasından alınmıştır