İçeriğe atla

Vasıf Öngören

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Vasıf Öngören
DoğumVasıf Öngören
15 Şubat 1938(1938-02-15)
Tavşanlı, Kütahya
Ölüm14 Mayıs 1984 (46 yaşında)
Amsterdam, Hollanda
MeslekTiyatro yazarı, tiyatro yönetmeni, tiyatrocu, dramaturg
EğitimBerlin Özgür Üniversitesi
DönemCumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu
Edebî akımToplumcu gerçekçilik
Önemli eserlerAsiye Nasıl Kurtulur? (1969)
ÇocuklarAslı Öngören
AkrabalarFerit Öngören (ağabeyi)
Veysel Öngören (ağabeyi)

Vasıf Öngören (15 Şubat 1938, Tavşanlı, Kütahya - 14 Mayıs 1984, Amsterdam, Hollanda), Türk tiyatro yazarı, tiyatro yönetmeni ve tiyatrocu. Oyunlarında yabancılaşma, toplumsal değerler, sınıfsal çelişkiler, ekonomik ve siyasi sorunlar gibi konuları işledi. Türk tiyatrosunun ilk epik tiyatro denemelerinden biri olan Asiye Nasıl Kurtulur? oyunu ile tanınırlık kazandı.

Vasıf Öngören, 15 Şubat 1938'de Kütahya'nın Tavşanlı ilçesinde doğdu. İlköğrenimini Tavşanlı'da, ortaöğrenimini Afyon'da tamamladı. İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu Gençlik Tiyatrosu'nda oyunculuk ve yönetmenlik yaparak tiyatro kariyerine başladı. 1962'de Almanya'ya giderek Berlin Özgür Üniversitesi Felsefe Fakültesi Tiyatro Bilimleri Bölümü'nde okudu. Berliner Ensemble topluluğunun provalarına gitti, dört yıl boyunca Manfred Wekwerth'in reji çalışmalarına katıldı. 1965'te Göç adlı ilk oyununu yazdı.

1966'da askerliğini yapmak üzere Kayseri'ye gitti. Askerliğini yaparken Asiye Nasıl Kurtulur? adlı ikinci oyununu yazdı. 1969'da Ankara Birliği Sahnesi tiyatrosunu kurdu. 1971'de Göç adlı oyununu, Almanya Defteri adıyla düzenledi. 1971 yılında, kurduğu tiyatro topluluğu gizli örgüt sayılarak 6 yıl 8 ay hüküm giydi. 2 yıl cezaevinde kaldıktan sonra aftan yararlanarak cezaevinden çıktı. Cezaevinde kaldığı yıllarda Oyun Nasıl Oynanmalı? adlı üçüncü oyununu yazdı. 1976'da İstanbul Birlik Sahnesi'ni kurdu. 1977'de Zengin Mutfağı adlı son oyununu yazdı.

Bertolt Brecht'in epik tiyatro anlayışından etkilenen Öngören, Türk tiyatrosunda epik tiyatronun önemli uygulayıcılarından birisidir. Karikatürist ve yazar Ferit Öngören ile şair Veysel Öngören'in kardeşi, tiyatrocu Aslı Öngören'in babasıdır. 14 Mayıs 1984'te Amsterdam'da geçirdiği kalp krizi sonucu ölmüştür.

İlk yılları ve eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vasıf Öngören, 15 Şubat 1938'de Kütahya'nın Tavşanlı ilçesinde doğdu.[1] Annesi Cemile Hanım, babası madenci Bedrettin Öngören'di. Kardeşleri, karikatürist ve yazar Ferit Öngören ile şair Veysel Öngören'di.[2] İlköğrenimini Tavşanlı'da tamamladı, sahneye ilk kez Tavşanlı İlkokulunda çıktı.[3] Ortaöğrenimini Afyon'da tamamladı.[4] Kütahya Lisesinde okurken tiyatroya ilgisi devam etti.[3] Ortaöğrenimini tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Jeofizik Bölümü'nde okumaya başladı.[5] 1958'de girdiği İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu'nda 1962'ye kadar oyuncu ve yönetmen olarak çalıştı.[4] Buradaki başarıları sonucunda 1960'lı yıllarda art arda altı sene Erlangen Tiyatro Festivali'ne katıldı.[3] 1962'de İstanbul'daki eğitimini yarıda bırakarak Doğu Berlin'e gitti.[5] Gençlik Tiyatrosu'nda oyunculuk ve yönetmenlik yaparak başladığı tiyatro çalışmalarını Almanya'da devam ettirdi, Berlin Özgür Üniversitesi Felsefe Fakültesi Tiyatro Bilimleri Bölümü'nde okumaya başladı.[6] Aynı zamanda Bertolt Brecht'in kurmuş olduğu Berliner Ensemble topluluğunun provalarına gidip dört yıl boyunca Manfred Wekwerth'in reji çalışmalarına katıldı.[7] 1964'te Nuran Oktar ile evlendi.[8] 1966'ya kadar epik tiyatroyu ve Berliner Ensemble arşivlerini inceleme olanağı buldu.[7][9]

Tiyatro kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'den Almanya'ya giden işçilerin yaşadıklarını yakından inceleyen Vasıf Öngören,[7] 1965'te ilk oyunu Göç'ü yazdı. 1966'da Türkiye'ye döndü, Ankara ve İstanbul tiyatrolarında oyunculuk yaptı.[10] 1966'da Ankara'da Halk Oyuncuları tiyatrosunda çalıştı, epik tiyatro anlayışını uygulamak için Birlik Sahnesi'ni kurdu.[10] 1966'da askerliğini köy öğretmeni olarak yapmak üzere Kayseri'ye gitti.[11] 1966-1968 yılları arasında askerliğini yaparken ikinci oyunu Asiye Nasıl Kurtulur?'u yazdı.[12] Ocak 1968'de kızı Aslı Öngören doğdu.[13] 1969 yılında arkadaşları ve eşi Nuran Oktar'la birlikte, daha sonraları Ankara Sahnesi olarak anılacak, Ankara Birliği Sahnesi tiyatrosunu kurdu.[10][14] 1969-70 sezonunda Ankara Birliği Sahnesi'nde Asiye Nasıl Kurtulur? oyununu sahneledi ve bu oyunuyla o yıllarda geniş yankı uyandırdı.[15] Oyun, 1970-71 sezonunda yine Öngören tarafından Ankara Sahnesi'nde sahneye konuldu.[16] 1971'de Bertolt Brecht'in Adam Adamdır adlı oyununu yönetti.[5] 1971'de Göç adlı oyununu, Almanya Defteri adıyla düzenleyerek Ankara ve İstanbul'da sahneledi.[17]

Ankara Birliği Sahnesi'nin etkinlikleri, 12 Mart 1971 itibarıyla sona erdi.[18] Kurduğu tiyatro topluluğu gizli örgüt sayılarak 6 yıl 8 ay hüküm giyen Öngören, 2 yıl cezaevinde kaldıktan sonra aftan yararlanarak serbest kaldı.[5] Cezaevinde kaldığı iki yılda Oyun Nasıl Oynanmalı?'yı yazdı.[18] 1976'da İstanbul Birlik Sahnesi'ni kurdu.[7] Burada, Brecht'in Faşizmin Korku ve Sefaleti ile Sezuan'ın İyi İnsanı oyunlarını sahneledi.[19] 1977'de Zengin Mutfağı adlı oyunu yazdı ve ilk kez İstanbul Birlik Sahnesi'nde sahneledi.[19] Masal türünde yazdığı Masalın Aslı adlı eseri, 1979'da Almancaya çevrildi ve Alman Gençlik Kitap Ödülü'nü kazandı.[20] 1941-42'den İnsan Manzaraları adlı oyunu, 1979'da Birlik Sahnesi'nde sahneledi.[21] Aynı yıl, Oyun Nasıl Oynanmalı? adlı oyunu Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından sahnelendi.[22]

12 Eylül'de Barış Derneği Davası'nda yargılanan ve aklanan Öngören,[5] 80'lerin politik ve toplumsal ortamına karşı çıkarak 1980 yılında yurt dışına çıktı.[20] Amsterdam ve Batı Berlin'de araştırmalarını devam ettirdi.[22] Almanya'da Bertolt Brecht ve tiyatrosu hakkındaki araştırmalarını derinleştirip Brecht'ten oyunlar sahneledi.[14] 1982 itibarıyla tiyatro dersleri verdi, ölümünden sonra Vasıf Öngören Tiyatrosu olarak anılacak, El Kapısı adlı tiyatro topluluğunu kurdu.[20] Yeni Nesil adlı oyunu üstünde çalışırken kalp krizi geçiren Öngören, 14 Mayıs 1984'te Amsterdam'da öldü.[5]

Sanatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk tiyatrosunda epik tiyatronun etkileri özellikle 1960'tan sonra hissedildi.[23] Vasıf Öngören Almanya'da, Bertolt Brecht'in kurduğu Berliner Ensemble topluluğuna katılıp dersler alarak epik tiyatroyu yakından tanıma ve yerinde öğrenme olanağı buldu. [24] Epik tiyatro anlayışı gereğince toplumsal eleştiri yaparken farklı teknikler deneyerek tiyatroya çeşitlilik kazandırdı.[25] Dramatik tiyatronun miadını doldurduğuna inanan Öngören, epik tiyatronun özelliklerini kendi oyunlarına yansıtmaya çalıştı.[26] Seyirciyle daha rahat iletişim kurabilmek adına konu, mekân, karakterler gibi tanıdık unsurlar vasıtasıyla seyirciye ulaşıp daha sonra tanıdık olduğu durumdan onu yabancılaştırmayı hedefledi.[26] Bu, "izleyene tanıdık gelen canlı ve sıcak yaşantılardan yola çıkarak, seyirciyi yadırgatmalar yoluyla yeni bir bilinç düzeyine ulaştırma" olarak tanımlanmıştır.[27]

"Seyirci ile en iyi iletişim kurabilmiş toplumcu tiyatro yazarı" olarak nitelendirilen Vasıf Öngören,[28] 1960'lı yılların tiyatrosunda, dönemin toplumsal sorunlarıyla tiyatro aracılığıyla hesaplaşan bir anlayışın doğmasında önemli yeri vardır.[29][30] "Yalnızca oyun yazarı kimliğiyle değil oyuncu ve yönetmen kimliğiyle de modern Türk tiyatrosunun dikkate değer kişiliklerinden biri" olduğu söylenen Öngören,[31] epik türde kaleme aldığı toplumcu gerçekçi oyunlarıyla 1970'lerin önemli yazarları arasındadır.[32] Ona göre tiyatro, sömürülen halkı bilinçlendirmek ve bu sömürüye karşı harekete geçirmek için kuvvetli bir siyasi etkendir.[33] Oyunlarında, sömüren ile sömürülen, ezen ile ezilen karşıtlığını görünür kılmak ve seyircide farkındalık yaratarak bu ilişki biçimlerine karşı eleştirel tavır yaratmayı amaçlar.[33] Ona göre, tiyatro ve siyaset birbirinden ayrılamaz alanlardır.[33]

Türk tiyatrosunda epik tiyatronun en önemli uygulayıcılarından biri olarak görülen Vasıf Öngören;[5][31] yalın bir dille, yer yer mizah unsurlarından yararlanarak epik yöntemle yazdığı oyunlarında yabancılaşma, toplumsal değerler, sınıfsal çelişkiler, ekonomik ve siyasi sorunları işlemiştir.[5] Asiye Nasıl Kurtulur? adlı oyunu, Türk tiyatrosunun ilk epik tiyatro denemelerinden biri olmuştur.[5] Asiye Nasıl Kurtulur? (1969), Almanya Defteri (1971), Oyun Nasıl Oynanmalı? (1974) ve Zengin Mutfağı (1977) olmak üzere, Vasıf Öngören'in yazdığı dört oyun bulunur.[34]

Oyunları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Asiye Nasıl Kurtulur?

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Asiye Nasıl Kurtulur?

Vasıf Öngören, Bertolt Brecht'in epik tiyatro anlayışını Türk tiyatrosunda sürdüren sanatçılardan biridir. Oyun, konu olarak epik tiyatro örneğidir.[24] Eser, "oyun" ve "konuşma" olarak bölümlendirilmiştir. Eserin konuşma bölümünde seyirci, oyun bölümünde ise oyuncular yer alır.[35] Eser; bir oyun, bir konuşma biçiminde art arda ilerlemektedir.[35] Eserde anlatıcı, seyirci ile anlatı arasında oluşacak yanılsamayı kırarak oyunun oyun olduğunu seyirciye gösterir.[36] Oyun; bir ön oyun, on iki oyun, iki final ve on iki konuşma bölümünden oluşmaktadır. Oyunda, Zehra adında bir hayat kadınının yaşantısı ve kızı Asiye'nin annesi Zehra'nın yaşamına paralellik gösteren yaşam öyküsü anlatılmaktadır.[37]

Öykü ana hatlarıyla şöyledir: Zehra'nın kocası inşaatta ölmüştür. Kızı Asiye ise ortaokul öğrencisidir. Hayat kadını olan Zehra, bir adamla yaşamaya başlar ve Asiye'yi istemez, bu yüzden Asiye okulda kalmaya başlar. Okul müdiresi, Asiye'yi sever ve ona yardım etmek ister. Asiye evlilik çağına geldiğinde Asiye'ye küçük bir marangoz atölyesi sahibinin oğlu talip olur. Nişanlandıkları gün, Ahbap adlı bir karakter, damadın babasına Asiye'nin bir hayat kadınının kızı olduğunu söyler ve nişan bozulur.[37] Daha sonra Asiye, müdirenin yeğeniyle tanışır ve aralarında bir ilişki başlar, fakat yeğenin evli olduğunu öğrenir. Asiye, gurur yapıp onu terk eder ve çalışmaya başlasa da girdiği her işte sorun yaşar. Nihayetinde Asiye hayat kadını olacaktır. Asiye annesiyle birlikte yaşamaya başlar, Asiye'nin kazandığı parayla geçinirler. Asiye, zengin bir müşterinin metresi olacakken dost olan Kara Mustafa, Zehra'yı öldürür ve müşteriyi bıçaklar; Asiye, müşteriden kalan para dolu çantayı alır ve o parayla bir randevuevi açar, patron olur.[38]

Asiye Nasıl Kurtulur? oyunu iki kez filme uyarlanmıştır. Oyunla aynı adı taşıyan, Şubat 1974'te yayımlanan ilk filmin yönetmenliğini Nejat Saydam üstlenmiştir. Başrolde Türkan Şoray'ın bulunduğu filmde, işlenen karakterler ve olaylar oyundan farklılık göstermektedir. Yer yer oyun ve film paralellik gösterse de çoğunlukla oyundan bağımsız olarak ilerlemiştir.[39] Diğer film ise 1 Ocak 1986 yılında yayımlanmıştır ve oyunla aynı adı taşımaktadır. Yönetmenliğini Atıf Yılmaz'ın üstlendiği filmin başrollerinde Müjde Ar, Hümeyra, Ali Poyrazoğlu, Tuncay Akça bulunmaktadır. Film ile oyun arasında farklar vardır.[40]

Almanya Defteri (Göç)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Almanya Defteri

Vasıf Öngören, 1965 yılında Berlin'nde Tiyatro Bölümü'nde öğrenim gördüğü sırada ilk oyunu Göç'ü yazmıştır.[41] Öngören, bu oyunuyla göçün nedenlerini sahneye taşır.[30] Oyun, 1950-60'lı yılların Türkiye'sinde yaşanan ekonomik koşulların insanları ülkelerini terk etmeye zorladığı bir dönemin ürünüdür.[30] Özdemir Nutku'nun deyişiyle, "gurbetçilerin sorunlarını" gösteren bir oyundur.[42] Oyun, İstanbul Uluslararası Tiyatro Şenliği'nde Gençlik Tiyatrosu tarafından sahnelenerek İkincilik Ödülü'nü almıştır.[43] Öngören, 1971 yılında oyunu yeniden düzenleyerek Almanya Defteri adıyla sahnelemiştir.[41]

Oyun; fakirlikten, çalışma şartlarının olumsuzluklarından bıkmış otomobil tamircisi bir ailenin, son çare olarak Almanya'ya çalışmak için gitmeye karar verişlerine varan olaylar dizisini konu edinir.[3] Türkiye'nin çok partili döneme geçtiği bu süreçte göçün ekonomik yönünü ele alan Öngören, bu oyunuyla ülkenin politik ve iktisadi sorunlarını sunar.[44] Oyun, "Türkiye'de meydana gelen toplumsal ve politik değişimlerin yarattığı pek çok sorunun tiyatro sanatına nasıl yansıtılabileceğinin örneği" olarak görülmüştür.[45]

Oyun Nasıl Oynanmalı?

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Oyun Nasıl Oynanmalı?

Vasıf Öngören, Oyun Nasıl Oynanmalı? adlı oyunu cezaevinde bulunduğu iki yıl içinde yazmıştır. Oyun, ilk kez 1974-75 yılında İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrosu'nda sahnelenmiş,[12] 1979'da ise Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahnelenmiştir.[44][46] Bir giriş, on iki oyun ve on iki yarışmadan oluşan oyun;[46] para ödüllü bir yarışma programını konu edinir.[26]

Bir sunucu, bir noter ve para kazanmak için yarışmaya katılan orta sınıf bir çiftin bulunduğu yarışma; gecekonduda yaşayan yoksul işçi ailesinin güzel kızı Sevil'in film yıldızı olma yolundaki yükseliş çabasını konu edinir.[47][44][26] Yarışmacı çiftten, Sevil'in yaşamını istedikleri gibi yönlendirmeleri istenir. Yarışmanın amacı, film yıldızı olma serüveninde Sevil'in karşısına çıkan engellere çözüm bulmak ve oyunu devam ettirmektir.[26] Yarışmacılar, oyunu devam ettirebildiği müddetçe kazandıkları para artmaktadır.[44] Oyunun devam etmesi için tek koşul, verilen bir kararın bir daha verilmemesidir. Oyunun ana karakterleri, Sevil ve annesi Sabahat'tır.[46]

Zengin Mutfağı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Zengin Mutfağı
Başar Sabuncu rejisiyle sahnelenen Zengin Mutfağı

Vasıf Öngören'in son oyunu olan Zengin Mutfağı, ilk kez 1977'de Birlik Sahnesi'nde sahnelenmiştir.[48] Oyun, altı bölümden oluşur. Her bir bölümün önünde Aşçı karakteri sahneye gelir ve seyirciyle konuşur. Bu kısımlara yazar, "ön oyun" adını vermiştir.[49] Vasıf Öngören bu oyunu 1976-77 döneminde yazmış, İsmet Küntay Ödülü ve Tiyatro '78 dergisinin Yılın Oyun Ödülü ve Ankara Sanat Sevenler Derneği Ödülü'nü kazanmıştır.[5] Oyun, İstanbul Birlik Sahnesi'nin yanı sıra Ankara Sanat Tiyatrosu, İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrosu ve Diyarbakır Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenmiş; Başar Sabuncu tarafından 1987'de aynı adla filme uyarlanmıştır.[50]

15-16 Haziran olayları sırasında zengin bir köşkün mutfağında geçen olayları konu alan Zengin Mutfağı; bu ortamda yaşanan çelişkiler, sınıf farklılıkları ve sermaye-emek çatışmasını işler. Vasıf Öngören bu oyunda dönemin şartları içerisinde olayların dışında kalan kimselerin, işçi hareketleri sonucunda tarafını belirlemesini konu edinmiştir.[51] Oyun, eski pehlivan olan aşçı Lütfü Usta'nın yirmi yıldır çalıştığı zengin mutfağından ayrılış esnasında doğrudan seyirciye seslenerek işini bırakıp bırakmama konusunda akıl danışmasıyla başlar. Lütfü Usta'nın geriye dönüşler yoluyla ayrılma sebebini anlatmasıyla oyun devam eder.[51]

Oyunun başlıca kişileri şunlardır: Kerim adlı bir zenginin köşkünde aşçılık yapan Lütfü Usta, hizmetçi kız, şoför Seyfi, Seyfi'nin abisi Ahmet ve hizmetçi kızın nişanlısı Selim.[48] Oyun; iki perde, altı sahne ve beş ön oyundan oluşur.[48]

Sahnelediği oyunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vasıf Öngören'in eserleri ile sahnelediği oyunlar, kronolojik sırasıyla ve çalıştığı topluluklarla birlikte şöyle sıralanmıştır:[52]

   Kendi yazdığı oyun
   Tamamlanmadı
Yıl Oyun adı Sahnelendiği yer
1969 Asiye Nasıl Kurtulur? Ankara Birliği Sahnesi
1971 Ankara Sahnesi
Adam Adamdır Ankara Birliği Sahnesi
Almanya Defteri Ankara Sahnesi
1974 Oyun Nasıl Oynanmalı? İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrosu
1976 Faşizmin Korku ve Sefaleti Birlik Sahnesi
Sezuan'ın İyi İnsanı
1977 Zengin Mutfağı
1979 1941-42'den İnsan Manzaraları
1984 Yeni Nesil Sahnelemedi

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tiyatro
  • 1970: Asiye Nasıl Kurtulur?, Ankara: San Matbaası
  • 1991: Bütün Oyunları, İstanbul: Boyut Yayınevi
Masal
  • 1977: Masalın Aslı: Aydınlıktan Karanlığa, İstanbul: Dönüşüm Yayınları
  • 1979: Masalın Aslı: Karanlıktan Aydınlığa, İstanbul: Arkadaş Kitaplar

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Kurdakul, Şükran (1989). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. İnkılâp Kitabevi. s. 307. ISBN 978-975-10-0146-7. 
  2. ^ Yalçın 2010, ss. 804-805.
  3. ^ a b c d Örnek 2012, s. 2.
  4. ^ a b Atbaşı, Nurtaç Ergün (2019). "Vasıf Öngören". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2024. 
  5. ^ a b c d e f g h i j Yalçın 2010, s. 804.
  6. ^ Önel 2023, s. 366.
  7. ^ a b c d Yetim 2007, s. 34.
  8. ^ "Sinema ve tiyatro oyuncusu Nuran Oktar öldü". www.hurriyet.com.tr. Hürriyet. 19 Nisan 2004. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2024. 
  9. ^ Göktaş 2004, s. 9.
  10. ^ a b c Polat 2019, s. 100.
  11. ^ Horzum 2019, s. 72.
  12. ^ a b Yetim 2007, s. 35.
  13. ^ Şengül, Mehmet Bakır (5 Mayıs 2019). "Aslı Öngören". teis.yesevi.edu.tr. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023. 
  14. ^ a b Akyüz 2022, s. 102.
  15. ^ Necatigil, Behçet (1995). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (16 bas.). Varlık Yayınları. s. 261. ISBN 975-434-014-5. 
  16. ^ İri 2017, s. 138.
  17. ^ Kodalı 2018, s. 4.
  18. ^ a b Örnek 2012, s. 3.
  19. ^ a b Polat 2019, s. 101.
  20. ^ a b c Yetim 2007, s. 36.
  21. ^ Örnek 2012, s. 5.
  22. ^ a b Polat 2019, s. 102.
  23. ^ Öztürk 2016, s. 6.
  24. ^ a b Önel 2023, s. 367.
  25. ^ Önel 2023, s. 374.
  26. ^ a b c d e Öztürk 2016, s. 7.
  27. ^ Yüksel 1997, s. 120.
  28. ^ Yüksel 1997, s. 125.
  29. ^ İpşiroğlu 1995, s. 113.
  30. ^ a b c Kocaman 2015, s. 150.
  31. ^ a b Belkıs, Özlem (2010). "1960'tan 1970'e Oyun Yazarlığımızın Genel Görünümü". Sanat Dergisi, 6. s. 77. 
  32. ^ Buttanrı, Müzeyyen (2006). "Türk Edebiyatında Tiyatro: Cumhuriyet Devri". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8. s. 206-207. 
  33. ^ a b c Öztürk 2016, s. 1.
  34. ^ Kodalı 2018, s. 5.
  35. ^ a b Önel 2023, s. 368.
  36. ^ Sağlam 2021, s. 357.
  37. ^ a b Önel 2023, s. 371.
  38. ^ Önel 2023, s. 372.
  39. ^ Önel 2023, s. 370.
  40. ^ Önel 2023, s. 369.
  41. ^ a b Kodalı 2018, s. 13.
  42. ^ Nutku, Özdemir (1982). "Cumhuriyet Tiyatrosu". Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. 9. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 2528. 
  43. ^ Yetim 2007, ss. 34-35.
  44. ^ a b c d Kodalı 2018, s. 14.
  45. ^ Kocaman 2015, s. 147.
  46. ^ a b c Dudu 2017, s. 70.
  47. ^ Yüksel 1997, s. 121.
  48. ^ a b c Dudu 2017, s. 75.
  49. ^ Örnek 2012, s. 9.
  50. ^ Göktaş 2004, s. 133.
  51. ^ a b Kodalı 2018, s. 16.
  52. ^ Göktaş 2004, s. 12.
Genel

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vasıf_Öngören&oldid=33592435" sayfasından alınmıştır