Uluslararası insan hakları hukuku

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Uluslararası insan hakları hukuku (IHRL: International human rights law), insan haklarını sosyal, bölgesel ve yerel düzeylerde geliştirmek için tasarlanmış uluslararası hukuk bütünüdür. Bir uluslararası hukuk biçimi olarak, uluslararası insan hakları hukuku, öncelikle egemen devletler arasında, üzerinde anlaşmaya varan taraflar arasında bağlayıcı yasal etkiye sahip olmayı amaçlayan antlaşmalardan oluşur; ve geleneksel uluslararası hukuk kapsamındadır. Diğer uluslararası insan hakları belgeleri, yasal olarak bağlayıcı olmamakla birlikte, uluslararası insan hakları hukukunun uygulanmasına, anlaşılmasına ve geliştirilmesine katkıda bulunur ve bir siyasi yükümlülük kaynağı olarak kabul edilir.[1]

Uluslararası insan hakları hukuku ile uluslararası insancıl hukuk arasındaki ilişki, uluslararası hukuk akademisyenleri arasında tartışmalıdır. Bu tartışma, uluslararası hukukun ayrımlarına ilişkin daha geniş bir tartışmanın bir parçasını oluşturmaktadır.[2] Çoğulcu akademisyenler uluslararası insan hakları hukukunu, uluslararası insancıl hukuktan farklı olarak düşünürken, anayasalcı yaklaşımın savunucuları ikincisini birincinin bir alt kümesi olarak görürler.[3] Özetle, ayrı, bağımsız rejimleri tercih edenler, uygulanabilirlikteki farklılıkları vurgular; uluslararası insancıl hukuk sadece silahlı çatışmalar sırasında geçerli kabul edilebilir.

Daha sistematik bir bakış açısı, uluslararası insancıl hukukun uluslararası insan hakları hukukunun bir işlevini temsil ettiğini açıklar. Yani hem devlet hem de askerî işgal arasındaki silahlı çatışma gibi belirli durumlar için geçerli olan özel normların yanı sıra, her zaman herkes için geçerli olan veya mülteciler (örneğin 1951 Mülteci Sözleşmesi), çocuklar (Çocuk Hakları Sözleşmesi) ve savaş esirleri (1949 III. Cenevre Sözleşmesi) dahil olmak üzere belirli insan gruplarını içeren genel normları belirler.

Birleşmiş Milletler sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1993 yılında Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'nin kurulduğu Viyana Bildirgesi ve Eylem Programını kabul etti.

Uluslararası İnsan Hakları Günü 2018 (45346105045)

2006 uluslararası insan hakları hukukunun uygulanması için görev yapan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nin yerini Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu aldı. Değişiklikler, her dört yılda bir insan hakları davalarının gözden geçirilmesi gerekliliği ile birlikte daha yapılandırılmış bir organizasyon öngörüyordu. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 10, eşitsizliği azaltmaya yönelik mevzuat ve politikaların teşvik edilmesini de hedeflemektedir.[4]

Uluslararası İnsan Hakları Beyannamesi[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eleanor Roosevelt İHEB'ni okuyor.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (İHEB), biçimsel olarak bağlayıcı uluslararası insan hakları hukuku oluşturmayan bir BM Genel Kurulu bildirgesidir. Birçok hukuk araştırmacısı, İHEB'i uluslararası teamül hukukunun kanıtı olarak göstermektedir.

Daha geniş kapsamda, İHEB, yetkili bir insan hakları referansı haline geldi. Bağlayıcı olmayan ancak nihai olarak yetkili uluslararası insan hakları hukukunu oluşturan müteakip uluslararası insan hakları belgelerinin temelini sağlamıştır.

Uluslararası insan hakları anlaşmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin (yani Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi) bir parçasını oluşturan iki geniş kapsamlı Sözleşme'nin 1966'da kabul edilmesinin yanı sıra, uluslararası düzeyde başka antlaşmalar da kabul edilmiştir. Bunlar genellikle insan hakları belgeleri olarak bilinir. En önemlilerinden bazıları aşağıda sıralanmıştır:

Bir antlaşmaya taraf devlet olma süreçleri

Bölgesel koruma ve kurumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası insan hakları hukukunun bölgesel sistemleri, dünyanın belirli bölgelerinde insan haklarını koruyarak ve geliştirerek ulusal ve uluslararası insan hakları hukukunu destekler ve tamamlar. İnsan hakları hukukunu bölgesel bazda kuran üç temel bölgesel insan hakları belgesi vardır:

Amerika ve Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan Devletleri Örgütü ve Avrupa Konseyi, Birleşmiş Milletler gibi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar ile çoğunlukla yukarıda belirtilen sözleşmelerin yanı sıra, siyasi ve sivil haklara ilişkin katalogları içeren (zayıf uygulama mekanizmaları ile de olsa) anlaşmaları kabul ettiler:

1965'ten beri yürürlükte olan 1961 Avrupa Sosyal Şartı (1995'te Ek Protokol kapsamında oluşturulan şikâyet mekanizması 1998'den beri yürürlüktedir); ve

1999'dan beri yürürlükte olan 1988 Amerika Kıtası için ACHR'ye San Salvador Protokolü.

Afrika[değiştir | kaynağı değiştir]

Afrika Birliği (AU: African Union), 55 Afrika ülkesinden oluşan uluslarüstü bir birliktir.[10] 2001 yılında kurulan AU'nun amacı, özellikle Afrika içi çatışmaya son vererek etkili ve üretken bir ortak pazar yaratarak Afrika'nın demokrasisini, insan haklarını ve sürdürülebilir bir ekonomisini güvence altına almaktır.[11]

Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi'nin 63. maddesi uyarınca ("Genel Sekreter tarafından ABÖ üye devletlerinin basit çoğunluğunun onaylanması veya basit çoğunluğa katılma belgelerinin alınmasından üç ay sonra yürürlüğe girecekti") 21 Ekim 1986'da yürürlüğe girdi ve onuruna 21 Ekim Afrika İnsan Hakları Günü ilan edildi.[12]

Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu (ACHPR: African Commission on Human and Peoples' Rights), Afrika Kıtası genelinde insan haklarını ve toplu, yani halkların, haklarını geliştirmek ve korumakla, ayrıca Afrika Şartı'nı yorumlamakla görevli, Afrika Birliği'nin yarı yargı organıdır. İnsan ve Halkların Hakları ihlallerine ilişkin bireysel şikâyetleri dikkate almaktadır. Komisyonun üç geniş sorumluluk alanı vardır:[13]

  1. İnsan ve halkların haklarını teşvik etmek,
  2. İnsan ve halkların haklarını korumak ve
  3. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi'ni yorumlamak.

Bu hedeflere ulaşmak için komisyon, "belgeleri toplamak, insan ve halkların hakları alanındaki Afrika sorunları hakkında çalışma ve araştırmalar yapmak, seminerler, sempozyumlar ve konferanslar düzenlemek, bilgi yaymak, insan ve halkların hakları ile ilgili ulusal ve yerel kurumları teşvik etmekle, gerektiği durumlarda, hükûmetlere görüşlerini bildirmek veya tavsiyelerde bulunmakla görevlendirilmiştir."[13]

Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi'nin kurulmasıyla (1998'de kabul edilen ve Ocak 2004'te yürürlüğe giren Şart'a ilişkin bir protokol uyarınca), komisyonun Mahkeme'nin yargı yetkisine sunulmak üzere davaları hazırlama ek görevi getirilmiştir.[14] Temmuz 2004 tarihli bir kararla AU Meclisi, gelecekteki İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi'nin Afrika Birliği Adalet Divanı ile entegre edilmesine karar verdi.

Afrika Birliği Adalet Divanı'nın "Birliğin ana yargı organı" olması amaçlanmıştır.[15][16] Henüz kurulmamış olmakla birlikte, Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu'nun görevlerini üstlenmesi ve gerekli tüm yasa ve anlaşmaları yorumlayarak Afrika Birliği'nin yüksek mahkemesi olarak hareket etmesi amaçlanmaktadır. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesini kuran Protokol Ocak 2004'te yürürlüğe girdi,[17] ancak Adalet Divanı ile birleşmesi kuruluşunu geciktirdi. Adalet Divanını kuran Protokol, on beş ülke tarafından onaylandığında yürürlüğe girecek.[18]

Afrika'da uluslararası toplum ve STK'lar tarafından insan hakları ihlalleriyle suçlanan birçok ülke bulunmaktadır.[19]

Amerika sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan Devletleri Örgütü (OAS: Organization of American States), merkezi Washington, DC'de bulunan uluslararası bir kuruluştur. Üyeleri, Amerika'nın otuz beş bağımsız ulus devletidir.

1990'lar boyunca, Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle, Latin Amerika'da demokrasiye dönüş ve küreselleşmeye doğru atılan OAS, kendisini yeni bağlama uyacak şekilde yeniden yapılandırmak için büyük çaba sarf etti. Belirtilen öncelikleri güncelleyerek artık aşağıdaki maddeleri içermektedir:[20]

  • demokrasiyi güçlendirmek;
  • barış için çalışmak;
  • insan haklarını korumak;
  • yolsuzlukla mücadele;
  • yerli halkların hakları ve
  • sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek.

İnsan Hakları İnter-Amerikan Komisyonu, (IACHR: Inter-American Commission on Human Rights) Amerikan Devletleri Örgütü'nün yine Washington, DC merkezli özerk bir organıdır, İnsan Hakları İnter-Amerikan Mahkemesi ise Kosta Rika'nın San José, şehrinde konumlanmıştır. Bu organlar insan haklarının teşviki ve korunması için Amerikalılar arası sistemi oluştururlar.[21] IACHR, yarımkürede insan hakları ihlalleri iddialarını incelemek için yılda birkaç kez düzenli ve özel oturumlarda toplanan daimi bir organdır. İnsan hakları yükümlülükleri üç belgeden kaynaklanmaktadır:[22]

  1. OAS Sözleşmesi ;
  2. Amerikan İnsan Hakları ve Görevleri Bildirgesi ve
  3. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi.

Amerika Kıtası İnsan Hakları Mahkemesi, Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi hükümlerini uygulamak ve yorumlamak amacıyla 1979 yılında kurulmuştur. Bu nedenle iki ana işlevi yargılayıcı ve tavsiye niteliğindedir:

  • İlki kapsamında, kendisine atıfta bulunulan belirli insan hakları ihlalleri vakalarını dinler ve bunlara ilişkin hükümler verir.
  • İkincisi kapsamında, diğer OAS organları veya üye devletler tarafından dikkatine sunulan yasal yorum konularında görüşler yayınlar.[23]

Avrupa sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1949 yılında kurulan Avrupa Konseyi, Avrupa entegrasyonu için çalışan en eski kuruluştur. Uluslararası kamu hukuku kapsamında tanınan tüzel kişiliğe sahip uluslararası bir kuruluştur ve Birleşmiş Milletler'de gözlemci statüsüne sahiptir. Konseyin merkezi Fransa'da Strazburg'dadır.

Avrupa Konseyi, hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nden hem de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nden sorumludur.[24] Bu kurumlar, konsey üyelerini, katı olmasına rağmen, insan haklarına ilişkin BM Şartı'ndan daha yumuşak olan bir insan hakları yasasına bağlar.

Konsey ayrıca Avrupa'daki Bölgesel veya Azınlık Dilleri için 148 numaralı Bölge veya Azınlık Dilleri İçin Avrupa Şartı ve Avrupa Sosyal Şartı'nı da teşvik eder.[25] Üyelik, Avrupa entegrasyonunu hedefleyen, hukukun üstünlüğü ilkesini kabul eden ve demokrasiyi, temel insan haklarını ve özgürlüklerini garanti altına almaya yeterli ve istekli olan tüm Avrupa ülkelerine açıktır.[26]

Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği'nden ayrıdır, ancak AB'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne katılması beklenmektedir. Konsey, zaten Avrupa Birliği'nin tüm üye devletlerini içermektedir. AB'nin ayrıca, Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi (veya Şartı) adlı ayrı bir insan hakları belgesi de vardır.[27]

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 1950'den beri Avrupa'da insan haklarını ve temel özgürlükleri tanımlamış ve garanti altına almıştır.[28] 47 Avrupa Konseyi üye devletinin tamamı bu sözleşmeyi imzalamıştır ve bu nedenle Strasburg'daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin yargı yetkisi altındadır.[28] İşkenceyi ve insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleyi önlemek amacıyla[29][30] İşkenceyi Önleme Komitesi de kurulmuştur.[31]

Avrupa Konseyi ayrıca, insan ticareti ve cinsel sömürüye karşı korunmak için Mayıs 2005'te İnsan Ticaretine Karşı Eylem Sözleşmesi'ni, Ekim 2007'de Çocukların Cinsel Sömürü ve İstismardan Korunmasına İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi'ni ve Mayıs 2011'de Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadele Sözleşmesi'ni (İstanbul Sözleşmesi) kabul etmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, devletler yerine bireyler tarafından açılan davalara bakan tek uluslararası mahkemedir.[28] 2010'un başlarında, mahkemede 120.000'den fazla dava ve çok yıllı bir bekleme listesi vardı.[32][33][34] Mahkemeye sunulan yaklaşık her yirmi davadan biri kabul edilebilir olarak değerlendirilmektedir.[35] 2007'de mahkeme 1.503 karar verdi. Mevcut yargılama hızıyla, birikmiş işlerin temizlenmesi 46 yıl alacağı görülüyordu.[36]

İzleme, uygulama ve yaptırım[değiştir | kaynağı değiştir]

Halihazırda uluslararası insan hakları hukukunu uygulayacak uluslararası bir mahkeme yoktur, ancak bazı BM anlaşmaları kapsamında (ICCPR kapsamındaki BM İnsan Hakları Komitesi gibi) yarı yargı organları mevcuttur. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) soykırım suçları, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar üzerinde yargı yetkisine sahiptir.[37] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Amerika İnsan Hakları Mahkemesi, bölgesel insan hakları yasasını uygular.

Bu aynı uluslararası organlar, uluslararası insancıl hukukla ilgili davalarda yargı yetkisine sahip olsalar da, yukarıda değinildiği gibi, iki çerçevenin farklı yasal rejimler oluşturduğunu kabul etmek çok önemlidir.[38]

Birleşmiş Milletler insan hakları kurumlarının bazı yarı-yasal yaptırım mekanizmaları vardır. Bunlar, halen yürürlükte olan yedi sözleşmeye bağlı sözleşme organlarını ve Evrensel Periyodik İnceleme ve Birleşmiş Milletler Özel Raportörü (sırasıyla 1235 ve 1503 mekanizmaları olarak bilinir) ile Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi şikâyet prosedürlerini içerir.[39]

Uluslararası insan hakları hukukunun uygulanması ulus devletin sorumluluğundadır; vatandaşlarının insan haklarını gerçeğe dönüştürmek, Devletin birincil sorumluluğudur.

Uygulamada, belirli hakların uygulanması konusunda fikir birliğinin olmaması, ilgili ulusal mevzuatın veya bunları uygulamak için yasal işlem başlatma yetkisine sahip organların eksikliği nedeniyle birçok insan hakkının yasal olarak uygulanması zordur.[40]

110'dan fazla ülkede, belirli bir ülkede yargı yetkisine sahip insan haklarını korumak, teşvik etmek veya izlemek için ulusal insan hakları kurumları (NHRI'ler) kurulmuştur. Tüm NHRI'ler Paris İlkeleri ile uyumlu olmasa da bu kurumların sayısı ve etkisi artmaktadır.

Paris İlkeleri, 7-9 Ekim 1991 tarihleri arasında Paris'te düzenlenen İnsan Haklarının Geliştirilmesi ve Korunmasına Yönelik Ulusal Kurumlar konulu ilk Uluslararası Çalıştay'da tanımlanmış, 1992 yılında BM İnsan Hakları Komisyonu'nun 1992/54 sayılı Kararı ve 1993 yılında 48/134 sayılı Genel Kurul Kararı ile kabul edilmiştir. Paris İlkeleri, NHRI'lar için bir dizi sorumluluk belirlemiştir.[41]

Evrensel yargı[değiştir | kaynağı değiştir]

Evrensel yargı yetkisi, uluslararası hukukta tartışmalı bir ilkedir; bu ilkeye göre, devletler, uyrukluğuna, ikâmet ettiği ülkeye veya kovuşturma yapan ülkeyle herhangi bir ilişkisine bakılmaksızın, iddia edilen suçları kovuşturma yapan devletin sınırları dışında işlenen kişiler üzerinde cezai yargı yetkisi talep eder. Devlet, işlenen suçun herkese karşı suç sayıldığı ve herhangi bir devletin cezalandırmaya yetkili olduğu gerekçesiyle iddiasını destekler.[42] Bu nedenle evrensel yargı kavramı, belirli uluslararası normların erga omnes olduğu veya tüm dünya topluluğuna borçlu olduğu fikriyle ve aynı zamanda jus cogens kavramıyla yakından bağlantılıdır.

1993'te Belçika, mahkemelerine diğer ülkelerdeki insanlığa karşı suçlar konusunda yargı yetkisi vermek için bir "evrensel yargı yetkisi yasası" çıkardı. 1998'de Augusto Pinochet, İspanyol yargıç Baltasar Garzón'un evrensel yargı yetkisi ilkesine göre hazırladığı bir iddianamenin ardından Londra'da tutuklandı.[43]

Bu ilke, Uluslararası Af Örgütü ve belirli suçların bir bütün olarak uluslararası toplum için bir tehdit oluşturduğuna ve toplumun harekete geçmenin ahlaki bir görevi olduğuna inanan diğer insan hakları örgütleri tarafından desteklenmektedir.

Henry Kissinger gibi diğerleri,[44] "insan hakları ihlallerinin ve insanlığa karşı işlenen suçların kovuşturulması gerektiğine dair yaygın anlaşmanın, uluslararası mahkemelerin uygun rolünün aktif olarak değerlendirilmesini engellediğini" ileri sürüyorlar. Evrensel yargı yetkisi, yargıçların evrensel tiranlığını yaratma riski taşıdığını savunuyorlar.[45]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Human rights, A very short introduction replace this with a better reference later
  2. ^ Koskenniemi (Eylül 2002). "Fragmentation of International Law? Postmodern Anxieties". Leiden Journal of International Law (İngilizce). 15 (3): 553-579. doi:10.1017/S0922156502000262. 
  3. ^ Yun, Seira (2014). "Breaking Imaginary Barriers: Obligations of Armed Non-State Actors Under General Human Rights Law – The Case of the Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child". Journal of International Humanitarian Legal Studies (İngilizce). 5 (1-2): 213-257. doi:10.1163/18781527-00501008. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022. 
  4. ^ "Goal 10 targets". UNDP (İngilizce). 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  5. ^ "OHCHR" (İngilizce). 30 Mayıs 2008. 30 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2011. 
  6. ^ "Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women" (İngilizce). Birleşmiş Milletler. 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2011. 
  7. ^ "OHCHR" (İngilizce). 9 Mart 2008. 9 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2011. 
  8. ^ "Convention on the Rights of the Child" (İngilizce). UNICEF. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2011. 
  9. ^ "Convention on the Rights of People with Disabilities" (İngilizce). Birleşmiş Milletler. 30 Mart 2007. 2 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2011. 
  10. ^ "AU Member States" (İngilizce). African Union. 5 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  11. ^ "AU in a Nutshell" (İngilizce). 30 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  12. ^ Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi
  13. ^ a b "Mandate of the African Commission on Human and Peoples' Rights" (İngilizce). 20 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  14. ^ "Protocol to the African Charter on human and peoples' rights on the establishment of an African court on human and peoples' rights" (İngilizce). 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  15. ^ Protocol of the Court of Justice of the African Union, Article 2.2.
  16. ^ "Protocol of the Court of Justice of the African Union" (PDF) (İngilizce). African Union. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2010. 
  17. ^ "Open Letter to the Chairman of the African Union (AU) seeking clarifications and assurances that the Establishment of an effective African Court on Human and Peoples' Rights will not be delayed or undermined" (PDF) (İngilizce). Amnesty International. 5 Ağustos 2004. 18 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022. 
  18. ^ "African Court of Justice" (İngilizce). African International Courts and Tribunals. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  19. ^ "Human Rights Watch Africa" (İngilizce). 8 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  20. ^ "OAS Key Issues" (İngilizce). 3 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  21. ^ "Directory of OAS Authorities". Organization of American States. 20 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  22. ^ "What is the IACHR?" (İngilizce). Inter-American Commission on Human Rights. 14 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  23. ^ "Inter-American Court on Human Rights homepage" (İngilizce). Inter-American Court on Human Rights. 27 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2008. 
  24. ^ "Gender and reproductive rights home page" (İngilizce). Who.int. 21 Aralık 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010. 
  25. ^ "Social Charter" (İngilizce). Council of Europe. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008. 
  26. ^ "The Council of Europe in Brief" (İngilizce). 9 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008. 
  27. ^ "Council of Europe – European Union: "A sole ambition for the European Continent"" (PDF) (İngilizce). Council of Europe. 11 Nisan 2006. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008. 
  28. ^ a b c "Historical Background to the European Court of Human Rights" (İngilizce). European Court of Human Rights. 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008. 
  29. ^ Article 3 of the Convention.
  30. ^ European Convention for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment.
  31. ^ "About the European Committee for the Prevention of Torture" (İngilizce). European Committee for the Prevention of Torture. 2 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008. 
  32. ^ "Virginia Law" (İngilizce). Law.virginia.edu. 24 Mart 2008. 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010. 
  33. ^ BBC makalesi
  34. ^ "Swiss info article" (İngilizce). Swissinfo.ch. 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010. 
  35. ^ "European Court of Human Rights" (İngilizce). Birleşik Krallık: The Guardian. 16 Temmuz 2008. 6 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010. 
  36. ^ "Breaking news, Ireland" (İngilizce). Breakingnews.ie. 23 Ocak 2008. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010. 
  37. ^ "How the Court works". www.icc-cpi.int (İngilizce). 15 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2021. 
  38. ^ The Program for Humanitarian Policy and Conflict Research, "Brief Primer on IHL"
  39. ^ "Human Rights Council Complaint Procedure" (İngilizce). 8 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009. 
  40. ^ See, REDRESS, Enforcement of Awards for Victims of Torture and Other International Crimes 3 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mayıs, 2006
  41. ^ "National Human Rights Institutions – Implementing Human Rights", Executive Director Morten Kjærum, The Danish Institute for Human Rights, 2003. 87-90744-72-1, page 6.
  42. ^ Weiss (2008). "Universal Jurisdiction: Past, Present and Future". Proceedings of the Annual Meeting (American Society of International Law) (İngilizce). 102: 406-409. doi:10.1017/S0272503700028032. ISSN 0272-5037. 
  43. ^ Ball, Gready (2007) s.70
  44. ^ Kissinger has himself been subject to calls for prosecution under universal jurisdiction. See Hitchens, Christopher ve David Rieff. Prospect, 28 Haziran 2001 (erişim tarihi 11 Haziran 2013); Hitchens, Christopher. The Trial of Henry Kissinger. Londra: Verso, 2001.
  45. ^ Kissinger, Henry (Temmuz-Ağustos 2001). "The Pitfall of Universal Jurisdiction". Foreign Affairs (İngilizce). 80 (4): 86-96. doi:10.2307/20050228. 14 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Uluslararası_insan_hakları_hukuku&oldid=31166086" sayfasından alınmıştır