Ui-te-Rangiora

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Güney Okyanusu'ndaki buz kütleleri

Ui-te-Rangiora veya Hui Te Rangiora, Güney Okyanusu'na yelken açan ve Antarktika'yı keşfettiği iddia edilen, Rarotongalı efsanevi bir Polinezyalı denizcidir.

Stephenson Percy Smith tarafından Rarotongan efsanesinin 19. yüzyılda kaleme alınan bir yorumuna göre, Ui-te-Rangiora ve Te Ivi o Atea gemisindeki mürettebatı güneye doğru yolculuk yapmış ve Tai-uka-a-pia (Smith tarafından donmuş bir deniz olarak tercüme edilmiştir) adını verdiği, "güneşin görmediği sisli, puslu ve karanlık bir yer" olan ve kayaların denizden fışkırdığı bir bölgeyle karşılaşmıştır.[1][2] Smith bunu, buz kütlelerinin ararot tozuna benzemesi dolayısıyla Güney Okyanusu'ndaki buz kütlelerine ve buzdağlarına atıfta bulunulduğu şeklinde yorumlamıştır [2] Bu durum Ui-te-Rangiora'nın Antarktika'yı keşfeden ilk kişi olduğunun düşünülmesine yol açtı.[2][3]

Ui-te-Rangiora'nın Antarktika sularına ulaştığı sorgulandı.[4] Anderson ve diğerleri, orijinal efsanede Antarktika seyahatinden söz edilmediğini ve bu seyahatten ilk olarak atasının gördüğü "okyanustaki tüm harika yerleri görmek" isteyen torunu Te Aru Tanga Nuku'nun anlattığı hikâyede bahsedildiğini belirtmektedir.[5] Te Rangi Hīroa, efsaneyi doğru ve eski olarak kabul edilemeyecek kadar Avrupalı malzemelerle kirlenmiş olarak görmektedir.[6] Cook Adaları Maori dilinde buz veya donmuş anlamına gelen Avrupa öncesi bir kelime bulunmadığından, Tai-uka-a-pia'yı donmuş deniz olarak yorumlamanın sadece bir yanlış çeviri olduğuna kanaat getirmiştir. Bunun yerine "ararot gibi köpükle kaplı deniz" olarak çevrilmesi gerektiğini belirtmiştir.[7] Yeni Zelanda iwi Ngāi Tahu, efsaneyi tarihi bir yolculuk anlatımından ziyade efsanevi bir yaratılış hikâyesi olarak görüyor.[8]

Adalıların folklorunun gerçek bir olayı yansıttığını, yani bir denizaltında volkanik bir patlamadan kaynaklanan yoğun bir yüzen ponza taşı tabakasıyla kaplı bir deniz alanı olduğu öne sürülmüştür. Böyle 25.000 km²'lik bir deniz yüzeyi 2012 yılında Kermadec Adaları bölgesinde görülmüş ve 60 cm kalınlığında parlak beyaz bir tabaka buzul şelfini andırmıştır.[9]

Subantarktik adalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Buz kütlelerinin karşılaştırıldığı toz haline getirilmiş pia (Polinezya ararot tozu)

1886'da Antipode Adaları'nda Lapita çanak çömlek parçalarının bulunduğu ve bunun Polinezyalıların o kadar güneye ulaştığını gösterdiği ileri sürülmüştür.[10] Ancak bu iddia doğrulanmamıştır; gerçekten de adaların Avrupalılar tarafından keşfedilmesinden önce insanların adaları ziyaret ettiklerine dair herhangi bir arkeolojik kanıt bulunamamıştır.[11]

Antipodes Adalarının oldukça güneyinde yer alan Enderby Adası'nda 13. veya 14. yüzyılda Māori kullanımına dair kanıtlar bulunmuştur.[12] Benzer şekilde, 1810 yılında Auckland Adaları'nın oldukça güney ve batısında, subantarktik Macquarie Adası'nda 'antik tasarımlı' bir tekne bulunmuştur. Geminin o yıl penguen ve fok yağı yangınlarında yakacak olarak yakıldığı ve muhtemelen bir Polinezya gemisi olduğu öne sürülmüştür. Ancak aynı yıl Kaptan Smith muhtemelen aynı batığı daha ayrıntılı bir şekilde tarif etmiştir: 'bu adada büyük bir gemiye ait birkaç parça kalıntı, görünüşe göre çok eski ve otların arasında, muhtemelen talihsiz De la Perouse'un gemisinin kalıntıları'.[13]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Smith, Stephenson Percy (1899). "Part III". Hawaiki: the whence of the Maori, being an introduction to Rarotongan history. 8. The Journal of the Polynesian Society. ss. 10-11. 1 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2024. 
  2. ^ a b c Wehi, Priscilla M.; Scott, Nigel J.; Beckwith, Jacinta; Pryor Rodgers, Rata; Gillies, Tasman; Van Uitregt, Vincent; Krushil, Watene (2021). "A short scan of Māori journeys to Antarctica". Journal of the Royal Society of New Zealand. 52 (5): 1-12. doi:10.1080/03036758.2021.1917633. 
  3. ^ McFarlane, Turi (2008). "Maori associations with the Antarctic: Tiri o te Moana ki te Tonga" (PDF). University of Canterbury. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2022. 
  4. ^ Mulvaney, Kieran (2001). At the Ends of the Earth: A History of the Polar Regions. ISBN 9781559639088. 
  5. ^ Anderson, Atholl; O’Regan, Tipene; Parata-Goodall, Puamiria; Stevens, Michael; Tau, Te Maire (September 2021). "On the improbability of pre-European Polynesian voyages to Antarctica: a response to Priscilla Wehi and colleagues". Journal of the Royal Society of New Zealand. 52 (5): 599-605. doi:10.1080/03036758.2021.1973517. 
  6. ^ Hīroa, Te Rangi (1964). Vikings of the Sunrise. Whitcombe and Tombs Limited. ss. 116-117. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2024. 
  7. ^ Anderson, Atholl; O’Regan, Tipene; Parata-Goodall, Puamiria; Stevens, Michael; Tau, Te Maire (2021). "A southern Māori perspective on stories of Polynesian polar voyaging". Polar Record. 57. doi:10.1017/S0032247421000693. 
  8. ^ "'Our ultimate duty': Defending the integrity of Māori tradition". Te Karaka. 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2022. 
  9. ^ Ivanov, Lyubomir; Ivanova, Nusha (2022), The World of Antarctica, Generis Publishing, ss. 63-65, ISBN 979-8-88676-403-1 
  10. ^ "Ngā-Iwi-o-Aotea". Te Ao Hou, 59. June 1967. s. 43. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2024. 
  11. ^ "Captain Fairchild to the Secretary, Marine Department, Wellington 2 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Appendix to the Journals of the House of Representatives, 1886 Session I, H-24. Wellington: Marine Department. p. 6. Retrieved 9 July 2012. The Museum in which the shard is said to be housed has not been able to locate such an item in its collection, and the original reference to the object in the Museum's collection documentation indicates no reference to Polynesian influences.
  12. ^ Anderson, Atholl (2005). "Subpolar settlement in South Polynesia". Antiquity. Antiquity Publications. 79 (306): 791-800. doi:10.1017/S0003598X00114930. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2018. 
  13. ^ McNab, Robert (1909). Murihiku: A History of the South Island of New Zealand and the Islands Adjacent and Lying to the South, from 1642 to 1835. Wellington: Whitcombe and Tombs Limited. s. 176. 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ui-te-Rangiora&oldid=32096885" sayfasından alınmıştır