Tabakât-ı Nâsırî
Tabakât-ı Nâsırî (Farsça: طبقات ناصری), adını Nâsırüddin I. Mahmud Şah'dan alan, Minhâc-ı Sirâc Cûzcânî[1] tarafından Farsça olarak yazılan ve 1260 yılında tamamlanan ayrıntılı bir İslam tarihi eseridir.[2] 23 bölümden oluşan ve açık sözlü bir üslupla kaleme alınan bu eserin yazımı için Cûzcânî uzun yıllarını harcamış, hatta verdiği bilgiler için referanslar göstermiştir.[3] Kitabın birkaç bölümü Gurlular'a ayrılmış olsa da, Gazneli Sebük Tegin'in iktidarı ele geçirmesinden önce Gazne'deki seleflerinin tarihini de içermektedir.[1] Cûzcânî Tabakât-ı Nâsırî'yi derlerken günümüze ulaşmayan başka eserlerden de faydalanmıştır.[1] Cûzcânî'nin "Tabakât"ı kaleme alma şekli sonraki yüzyıllarda hanedan tarihi ile ilgili eserlere referans olmuştur.[2]
İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]
Tabakât-ı Nâsırî'nin yazılış amacı İran ve Orta Asya'da kurulmuş olan Müslüman hanedanlıklarını anlatmaktı.[2] Ancak ilk peygamber'den başlayarak kendi zamanına kadar geçen olayları anlatan bir İslam tarihi eseri oldu.[2] Üslubunun güzelliği ve zengin içeriği sebebiyle yazılan tarih eserleri arasında seçkin bir yere sahiptir. Özellikle Cûzcânî'nin yaşadığı dönemde Hindistan ve Afganistan’da meydana gelen olayları kendi gözlemlerine ve görgü şahitlerin ifadelerine dayanarak yazması Tabakāt-ı Nâṣırî'yi eşsiz bir kaynak yapmaktadır.[4]
Tabakât-ı Nâsırî, 1229-1230 yılları arasında Delhi sultanına karşı Bengal'de gerçekleşen, Halaciler'in isyan ettiğine dair tek kaynaktır.[2]
Bölümler[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu bölümler sırasıyla,[5] [3][4]
- Bölüm I: Peygamberler tarihi
- Bölüm II: Râşidîn Halifeliği
- Bölüm III: Emevîler
- Bölüm IV: Abbâsîler
- Bölüm V: İran’da hüküm süren hanedanlar
- Bölüm VI: Tubba‘ ve Yemen hükümdarları
- Bölüm VII: Tâhirîler
- Bölüm VIII: Saffârîler
- Bölüm IX: Sâmânîler
- Bölüm X: Deylemliler (Büveyhîler)
- Bölüm XI: Gazneliler; Sebük Tegin'den Hüsrev Melik'e kadar olan dönemin tarihidir.
- Bölüm XII: Selçuklular
- Bölüm XIII: Atabeylikler; İldenizliler, Salgurlular ve Sencer’den sonra Nîşâbur’da hüküm süren emîrler
- Bölüm XIV: Nimrûz ve Sîstan melikleri
- Bölüm XV: Eyyûbîler
- Bölüm XVI: Harezmşahlar
- Bölüm XVII: Gurlular; İktidara gelişlerinden başlayıp 1215'te Sultan Alâeddin Muhammed Harezmşah ile son bulana kadar olan dönemi anlatır.
- Bölüm XVIII: Gurlular’ın Bâmiyân ve Toharistan kolu
- Bölüm XIX: Gazne’de hüküm süren Gurlular; Seyfeddin Surî'den başlayıp Kutbiddin Aybek'e kadar uzanan dönemin tarihidir.
- Bölüm XX: Delhi Sultanlığı (Muizzîler/Kutbîler); Aybek'ten başlayıp Laknauti'nin ilk dört hükümdarının 1236'da İltutmuş tarafından öldürülmelerine kadar olan dönemin tarihidir.
- Bölüm XXI: Delhi Sultanlığı (Şemsîler)
- Bölüm XXII: Delhi Sultanlığı’na tâbi melikler (Şemsîler); 1227'den Vezir Balaban'ın erken dönemine kadar sultanlıktaki saray mensuplarının, generallerin ve eyalet valilerinin biyografik bir bölümüdür.
- Bölüm XXIII: Karahıtay ve Moğol istilâsı; Cengiz Han'dan 1259'a kadar olan halefleri ve Moğolların Müslümanlara karşı işlediği zulümler hakkında derinlemesine bilgi verir.
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Bosworth 1963, s. 10-11.
- ^ a b c d e Siddiqi 2010, s. 83.
- ^ a b Mehta 1986, s. 8-9.
- ^ a b "A. S. Bazmee Ansari CÛZCÂNÎ, Minhâc-ı Sirâc, İslam Ansiklopedisi". 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023.
- ^ Juzjani, Minhaj-i Siraj (1881). Tabakat-i Nasiri (İngilizce). Gilbert & Rivington.
A General History Of The Muhammadan Dynasties Of Asia Including Hindustan Volume 1, Translated by Major H.G. Raverty
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bosworth, C.E. (1963). The Ghaznavids:994-1040. Edinburgh University Press.
- Siddiqi, Iqtidar Husain (2010). Indo-Persian Historiography Up To The Thirteenth Century. Primus Books.
- Mehta, Jaswant Lal (1986). Advanced Study In The History Of Medieval India: (1000-1526). 1. Sterling Publishers.
- Juzjani, Minhaj-i Siraj (1881). Tabakat-i Nasiri (İngilizce). Gilbert & Rivington.
A General History Of The Muhammadan Dynasties Of Asia Including Hindustan Volume 1, Translated by Major H.G. Raverty
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tabaqat-i Nasiri of Juzjani, Archive.org'da.
- Minhaj-i-Siraj, Jowzjāni 2 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Iranica online 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'da.
- Tabaqat-i Nasiri 17 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Iranica online 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'da.
- Tabaqat-i-Nasiri 21 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Banglapedia 22 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'da.