Palaeoloxodon cypriotes
| Palaeoloxodon cypriotes | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Azı dişi | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| † Palaeoloxodon cypriotes Bate, 1904 | |||||||||||||||
.
Palaeoloxodon cypriotes, Geç Pleistosen döneminde Kıbrıs adasında yaşayan soyu tükenmiş bir cüce fil türüdür. Kalıntılar, adanın kuzeyinde bulunan 44 azı dişinden, güneydoğuda bulunan 7 azı dişinden, ölçülebilen tek bir uyluk kemiğinden ve çok seyrek ek kemik ve diş parçaları arasındaki tek bir savunma dişinden oluşuyor. Azı dişleri, büyük düz dişli filden (Palaeoloxodon antiquus) türediği düşüncesini destekler. Tür muhtemelen geç Orta Pleistosen yaşlı[1] daha eski, daha büyük olan P. xylophagou'dan türemiştir; bu tür, belki düşük deniz seviyelerinin Kıbrıs ve Küçük Asya arasında düşük olasılıklı bir deniz geçişine[2] müsaade ettiği Pleistosen buzul maksimumu sırasında adaya ulaşmıştı.[2][3] Sonraki izolasyon dönemlerinde popülasyon, var olan azı dişi fosil dizisinin bir dereceye kadar doğruladığı, ada cüceliğinin evrim mekanizmaları dahilinde uyum sağladı.[4] Tam gelişmiş Palaeoloxodon cypriotes'in ağırlığı 200 kg'dan fazla değildi ve yaklaşık 1 metre yüksekliğe sahipti. Türün soyu yaklaşık 12.000 yıl önce, insanların Kıbrıs'ta ilk kolonileştiği sıralarda tükenmişti.
Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Kıbrıs cüce fili, erken Geç Pleistosen'den en erken Holosen'e, yaklaşık MÖ 11.000'e kadar uzanan fosillerden bilinmektedir. P. cypriotes'in, Orta Pleistosen sonuna (DİK 7, 243-191.000 yıl önce) tarihlenen, Güneydoğu Kıbrıs'taki Xylofagou köyü yakınlarında toplanan parçalı bir kafatasından bilinen, P. cypriotes'ten yaklaşık 3,5 kat daha büyük olan, ama yine de anakaradaki atasının yalnızca %7'si[2] kadar büyük olan bir tür olan Palaeoloxodon xylophagou'nun soyundan geldiği öne sürülmektedir.[5] Her iki türün de Avrupa anakarası ve Batı Asya'daki çok büyük Palaeoloxodon antiquus'tan (düz dişli fil) türediği düşünülmektedir. Kıbrıs'a, deniz seviyesinin düşük olduğu bir dönemde, Karpaz Yarımadası ile Güneydoğu Anadolu arasındaki mesafeyi yüzerek ulaşmış olmaları muhtemeldir; bu mesafe, açıkta kalan ek kara alanı dikkate alındığında bile, en az 60 km'dir ve filler için bilinen yüzme mesafesi rekorundan (48 kilometre) daha fazladır.[5] P. cypriotes'in en genç kalıntıları günümüzden yaklaşık 12.000 yıl öncesine aittir.[5]
Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]
Palaeoloxodon cypriotes yaklaşık 1 metre boyundaydı, Sicilyalı Palaeoloxodon falconeri ile birlikte cüce filler olarak bilinen en küçük fillerden biridir.[5] P. cypriotes'un tahmini beden ağırlığı yalnızca 200 kg'dı, yaklaşık 10 ton ağırlığındaki atalarına göre %98 oranında daha hafifti. Yine de onların azı dişleri, ana karadaki düz dişli fillerin azı dişlerinin yaklaşık %40'ı kadardı (dişler P. antiquus'un süt azı dişleri boyutundaydı), aynı uzunluk-genişlik oranını koruyordu, ancak lamel sayısı azalmıştı. Ana karadaki P. antiquus'un dişinde 18 lamel bulunurken, cüce filin üçüncü azı dişinde yalnızca 11 lamel vardı.[6] Boyutun küçülmesi ada cüceleşmesinin bir sonucuydu; bu muhtemelen mevcut yiyeceklerin, avlanmanın ve rekabetin azalmasının bir sonucuydu.[7]
Paleoekoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Kıbrıs, Geç Pleistosen döneminde geri kalmış bir fauna sergiledi; diğer tek büyük memeli türü Kıbrıs cüce su aygırıydı; diğer tek karasal memeli türleri Kıbrıs faresi (hala mevcut) ve bir genetta türüydü (Getta plesictoides).[7]
Kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
1902'de Kıbrıs'ın Girne tepelerindeki bir mağarada ilk buluntu Dorothea Bate tarafından kaydedilip 1903'te Royal Society için bir makalede[8] ve 1905'te Londra Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi Kayıtları için daha sonraki bir makalede tanımlanmıştır.[9] Tür aynı zamanda Elephas cypriotes olarak sinonim diye de bilinmektedir.[10] Bu filin tam veya parçalı iskeletlerinin bulunması çok nadirdir ve Kıbrıs cüce su aygırının sayıca çok gerisindedir.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Athanassiou, Athanassios; Herridge, Victoria; Reese, David S.; Iliopoulos, George; Roussiakis, Socrates; Mitsopoulou, Vassiliki; Tsiolakis, Efthymios; Theodorou, George (August 2015). "Cranial evidence for the presence of a second endemic elephant species on Cyprus". Quaternary International (İngilizce). 379: 47-57. doi:10.1016/j.quaint.2015.05.065.
- ^ a b c Athanassiou, Athanassios; van der Geer, Alexandra A.E.; Lyras, George A. (August 2019). "Pleistocene insular Proboscidea of the Eastern Mediterranean: A review and update". Quaternary Science Reviews (İngilizce). 218: 306-321. doi:10.1016/j.quascirev.2019.06.028.
- ^ "Palaeloxodon cypriotes, the dwarf elephant of Cyprus: Size and scaling comparisons with P. falconeri (Sicily-Malta) and mainland P. antiquus (PDF Download Available)". 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ "Dwarf Elephants - Planet Earth Online - So the smaller teeth are actually the teeth of younger elephants". thenakedscientists. 6 Mart 2012. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ a b c d Athanassiou, Athanassios; Herridge, Victoria; Reese, David S.; Iliopoulos, George; Roussiakis, Socrates; Mitsopoulou, Vassiliki; Tsiolakis, Efthymios; Theodorou, George (August 2015). "Cranial evidence for the presence of a second endemic elephant species on Cyprus". Quaternary International (İngilizce). 379: 47-57. doi:10.1016/j.quaint.2015.05.065. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
- ^ P. Davies, A.M. Lister (2001) Palaeoloxodon cypriotes, the dwarf elephant of Cyprus: size and scaling comparisons with P. falconeri (Sicily-Malta) and mainland P. antiquus 24 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c Athanassiou, Athanassios; van der Geer, Alexandra A.E.; Lyras, George A. (August 2019). "Pleistocene insular Proboscidea of the Eastern Mediterranean: A review and update". Quaternary Science Reviews (İngilizce). 218: 306-321. doi:10.1016/j.quascirev.2019.06.028. 23 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
- ^ Bate, D. M. A.: "Preliminary Note on the Discovery of a Pygmy Elephant in the Pleistocene of Cyprus" in Proceedings of the Royal Society of London Vol. 71 (1902–1903), pp. 498–500
- ^ "Further Note on the Remains of Elephas cypriotes from a Cave-Deposit in Cyprus" 26 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Dorothea M. A. Bate in Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series B, Containing Papers of a Biological Character, Vol. 197 (1905), pp. 347–360
- ^ Reese, David S.: Men, Saints, or Dragons? in Folklore, Vol. 87, No. 1 (1976), pp. 89–95
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Davies, P., & Lister, A. M., Palaeoloxodon cypriotes, the dwarf elephant of Cyprus: size and scaling comparisons with P. falconeri (Sicily-Malta) and mainland P. antiquus pp. 479–480
- Masseti, M., Did endemic dwarf elephants survive on Mediterranean islands up to protohistorical times? in Cavarretta, Gioia, Mussi & Palombo, La terra degli Elefanti, The World of Elephants (Rome, 2001) pp. 402–406
- Palombo, M. R., Endemic elephants of the Mediterranean Islands: knowledge, problems and perspectives in Cavarretta et al., op. cit.
- Simmons, Alan H. (1999). Faunal extinction in an island society: pygmy hippopotamus hunters of Cyprus. Interdisciplinary Contributions to Archaeology. Kluwer Academic/Plenum Publishers. p. 382. doi:10.1007/b109876. ISBN 978-0-306-46088-3. OCLC 41712246