Melno Antlaşması

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Melno Antlaşması
Melno Antlaşması
BağlamGollub Savaşı
İmzalanma27 Eylül 1422
YerMelno Gölü
KoşulPapa V. Martinus tarafından onaylanmıştır
Taraflar

Melno Antlaşması (Litvanca: Melno taika; Lehçe: Pokój melneński) veya Melno Gölü Antlaşması (Almanca: Friede von Melnosee), Gollub Savaşı'nı sona erdiren bir barış antlaşmasıdır. 27 Eylül 1422'de Polonya Krallığı ve Litvanya Büyük Dükalığı ittifakı ile Töton Şövalyeleri arasında Graudenz'in (Grudziądz) doğusunda Melno Gölü'nde (Almanca: Melnosee, Meldensee; Lehçe: Jezioro Mełno) imzalanmıştır. Antlaşma, Şövalyeler ile Litvanya arasında Küçük Litvanya ve Samogitya ile ilgili 1382'den beri devam eden toprak anlaşmazlıklarını çözmüş ve daha sonra yaklaşık 500 yıl boyunca değişmeden kalan Prusya-Litvanya sınırını belirlemiştir. Orijinal sınırın bir kısmı, Litvanya Cumhuriyeti ile Rusya'nın Kaliningrad Oblastı arasındaki modern sınırın bir parçası olarak varlığını sürdürmesi onu Avrupa'nın en eski ve en istikrarlı sınırlarından biri haline getirmektedir.[1]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1411'deki Birinci Toruń Barışı, Töton Şövalyeleri ile Polonya-Litvanya birliği arasında uzun süredir devam eden toprak anlaşmazlıklarını çözememiştir. Barış, yalnızca Polonya Kralı Jogaila (Władysław II Jagiełło) ve Litvanya Büyük Dükü Vytautas'un yaşamları boyunca Samogitya'yı Litvanya Büyük Dükalığı'na devretmiştir. O zamanlar her iki hükümdar da yaşlıydılar. Kısa süre sonra Samogit sınırları konusunda anlaşmazlıklar ortaya çıkmış; Vytautas, Memel limanı (Klaipėda) da dahil olmak üzere Neman Nehri'nin tüm kuzey kıyısının Samogit bölgesi olduğunu iddia etmiştir.[2] Anlaşmazlık Constance Konsili'nde ve Kutsal Roma İmparatoru Sigismund tarafından arabuluculuk yapılmıştır. Sigismund, Litvanyalılara olumsuz bir karar verdiğinde Jogaila ve Vytautas, Temmuz 1422'de Töton Tarikatı Devleti işgal ederek Gollub Savaşı'nı başlatmışlardır.[3] Büyük Üstat Paul von Rusdorf liderliğindeki Töton Şövalyeleri uygun bir savunma oluşturamamışlardır. Ancak Polonya-Litvanya, Kutsal Roma İmparatorluğu'ndan gelen takviye kuvvetlerinin Uzak Pomeranya'ya ulaşmasından önce çatışmayı bitirmeye karar vermişlerdir.[4] 17 Eylül 1422'de ateşkes imzalanmıştır. Her iki taraf da sekiz temsilci seçmiş,[nb 1] onlara müzakere için tam yetki verilmiş ve Melno Gölü yakınlarındaki Polonya Ordusu kampına göndermişlerdir.[5] Melno Antlaşması on gün sonra 27 Eylül'de imzalanmıştır.[6]

Hükümler[değiştir | kaynağı değiştir]

Anlaşmanın şartlarına göre Töton Şövalyeleri ilk kez Litvanya Büyük Dükalığı'na karşı tüm bölgesel, siyasi ve misyoner iddialarından vazgeçmişlerdir.[3] Samogitya kalıcı olarak Litvanya'ya devredilmiştir. Prusya-Litvanya sınırı, Suvalkija'daki seyrek yerleşimli vahşi doğadan, Neman Nehri'nin kuzeyindeki üçgenden geçerek Baltık Denizi'ndeki Nemirseta'ya kadar uzanacaktır. Böylece Şövalyeler hâlâ Neman'ın aşağı kısımlarını ve önemli bir liman ve ticaret merkezi olan Memel'i (Klaipėda ) kontrol edebileceklerdi. Litvanya, Palanga (Polangen)[nb 2] ve Šventoji (Heiligen Aa) kasabaları arasındaki Baltık Denizi'ne erişimini korumuş - yaklaşık 15 kilometre (9,3 mi) mesafe.[7] Ancak Litvanya, yakınlardaki Memel ve Libau (Liepāja ) limanlarıyla sıkı bir rekabetin olması[8] ve elverişsiz doğal koşullar nedeniyle Palanga veya Šventoji'de limanlar geliştirmede başarısız olmuştur.[9] Bu nedenle denize gerçek bir erişim olarak kabul edilemez.[10] Şövalyeler için bu kısa kıyı şeridi, Prusya'daki Töton Şövalyelerini Livonya'daki şubelerinden ayırdığı için büyük bir fedakarlıktı. Anlaşma genellikle karşılıklı bir Prusya-Litvanya uzlaşması olarak tanımlanır.[3] Polonya Krallığı, Nieszawa'yı ve Vistül kanalının yarısını Drwęca Nehri ağzından almış; bunun karşılığında Polonya, Pomerelia, Culmerland ve Michelauer Toprakları üzerindeki her türlü toprak talebinden vazgeçmiştir.[7] Bu sonuçlar Polonya için bir "hayal kırıklığı" olarak nitelendirilmiştir.[10]

Nieszawa'daki Töton Komutan Kalesi, barış anlaşmasının şartlarının bir parçası olarak yıkıldı (Tahkimatın kullanılmaz hale getirilmesi).

Anlaşma aynı zamanda Nieszawa'daki Töton Komutan Kalesi'nin de yıkılmasını içeriyordu.[11]

Anlaşmanın yapıldığı sırada tarafların resmi mühürleri yoktu ve bu nedenle hemen onaylanamamıştır.[5] Büyük Üstat Rusdorf, tebaası şartlardan memnun olmadığı için aradan yararlanmaya ve anlaşmayı yeniden müzakere etmeye çalışmıştır. Kutsal Roma İmparatoru'nun yardımıyla bir savaş başlatmayı umuyordu. Ancak Sigismund ve Jogaila, Käsmark'ta (Kežmarok) buluştular ve bir ittifak üzerinde anlaştılar; buna göre Sigismund, Şövalyelere olan desteğini sona erdirecek ve Polonya-Litvanya, Hussit savaşlarında Hussitlere olan yardımlarını durduracaktı.[5] Bu, Vytautas'ın Bohemya'daki müdahalelerinden vazgeçmesi gerektiği anlamına geliyordu.[12] Anlaşma 30 Mart 1423'te imzalandı.[7] Melno Antlaşması daha sonra 9-18 Mayıs'ta Veliuona'da onaylandı ve 10 Temmuz 1423'te Papa V. Martinus tarafından onaylandı.[13] Polonya-Litvanya anlaşmaya yaklaşık 120 resmi mühür bastı.[14] İlk Litvanyalı imzacılar: Vilnius voyvodası Albertas Manvydas, Vilnius starostası Kristinas Astikas, Samogitya büyüğü Mykolas Skirgaila, Trakai voyvodası Jonas Jaunius.[15]

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'nın Mełno köyündeki anlaşmayı anan anıt

Antlaşma, Töton Şövalyeleri ile Litvanya Büyük Dükalığı arasında 13. yüzyıldan bu yana kısa kesintilerle devam eden savaşı etkili bir şekilde sona erdirmiştir. Son gönüllü haçlılar Ekim 1422'de gelmiş; bundan sonra Şövalyeler kendi adamlarına veya paralı askerlere güvenmek zorunda kalmıştır.[16] Anlaşma, Litvanya'nın dikkatini Doğu bölgelerine ve iç reformlara yöneltmesine izin verdiği için bu, Litvanya için memnuniyet verici bir gelişme olmuştur.[3] Samogitya ve Suvalkija'daki savaşın harap ettiği sınır bölgeleri toparlanmaya başladı. Ancak Polonya-Töton anlaşmazlıkları çözülemedi. Anlaşmanın imzalanmasından kısa bir süre sonra yaşanan etkileyici bir olayda, Şövalyeler ve Polonyalılar Lubicz'de kaleye dönüştürülmüş stratejik bir karakol olan su değirmeni konusunda anlaşmazlığa düştüler.[17] Vytautas anlaşmazlığa öfkelenmiş ve Polonya'nın Lubicz'e olan iddialarını teslim etmemesi halinde Palanga'yı Şövalyelere vermekle tehdit etmiştir. Şövalyeler bu anlaşmazlığı kazandılar.[17]

Antlaşma, Şövalyelere karşı Polonya-Litvanya işbirliğine etkili bir şekilde son vermiştir.[18] Töton Şövalyeleri, Polonya-Litvanya birliğini bozma umuduyla Vytautas'a kraliyet tacı teklif ederek Litvanyalılarla müttefik olmaya çalıştılar. Litvanya İç Savaşı sırasında (1431-1435), Litvanya Dükü Švitrigaila, Polonya-Töton düşmanlığını kendi çıkarları için kullanmayı başardı - Şövalyeler Polonya'yı işgal ederek Polonya-Töton Savaşı'nı başlattı. İki devlet, Prusya'yı ikiye bölen On Üç Yıl Savaşı (1454-1466) sırasında yeniden savaşmışlardır.

Anlaşma, Prusya-Litvanya sınırını kabaca ve kesin olmayan bir şekilde çizerek yerel sınır anlaşmazlıklarına yol açmıştır. Sınır, 1532 ve 1545'te daha ayrıntılı ve hassas bir şekilde yeniden çizilmiştir.[19] Sınır, I. Dünya Savaşı'na kadar büyük bir değişiklik olmadan varlığını sürdürmüştür. 1919'da Versay Barış Antlaşması, Klaipėda Bölgesi'ni (Memel Bölgesi) Milletler Cemiyeti'nin mandası olarak Almanya'dan ayırmıştır. Litvanya bölgeyi 1923'te ilhak etmiştir. Sınırın güney kısmı, küçük değişikliklerle, Litvanya ile Rusya'nın Kaliningrad Oblastı arasındaki sınır olarak varlığını sürdürmektedir.[1]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Töton Şövalyeleri iki Töton subayı, Ermland Piskoposu, Pomesania Piskoposu, Livonyalı mareşal ve üç laik şövalye göndermiştir.
  2. ^ Bychowiec Chronicle'a göre Litvanya Büyük Dükü Vytautas'ın annesi Birutė, Palanga'dan geliyordu.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Rašimaitė, Eglė (24 Mart 2010). "Siena: šimtmečių vingiai". Kelias (Litvanca). ss. 60-64. ISSN 1648-7818. 29 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023. 
  2. ^ Ivinskis, Zenonas (1978). Lietuvos istorija iki Vytauto Didžiojo mirties (Litvanca). Rome: Lietuvių katalikų mokslo akademija. s. 345. LCCN 79346776. 
  3. ^ a b c d Kiaupa, Zigmantas; Kiaupienė, Jūratė; Kuncevičius, Albinas (2000). The History of Lithuania Before 1795. Vilnius: Lithuanian Institute of History. ss. 144-145. ISBN 9986-810-13-2. 
  4. ^ Turnbull, Stephen (2003). Tannenberg 1410: Disaster for the Teutonic Knights. Oxford: Osprey. ss. 83-84. ISBN 1-84176-561-9. [ölü/kırık bağlantı]
  5. ^ a b c Urban, William (2003). Tannenberg and After. Chicago: Lithuanian Research and Studies Center. ss. 281-283. ISBN 0-929700-25-2. 
  6. ^ Stanislaus F. Belch (2017). Paulus Vladimiri and his doctrine concerning international law and politics. 2. Walter de Gruyter. s. 1074. ISBN 9783111589725. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023. 
  7. ^ a b c Zinkus, Jonas, (Ed.) (1985–1988). "Melno taika". Tarybų Lietuvos enciklopedija (Litvanca). 3. Vilnius, Lithuania: Vyriausioji enciklopedijų redakcija. s. 46. LCCN 86232954. 
  8. ^ Semaška, Algimantas (2006). Kelionių vadovas po Lietuvą: 1000 lankytinų vietovių norintiems geriau pažinti gimtąjį kraštą. 4th (Litvanca). Vilnius: Algimantas. s. 498. ISBN 9986-509-90-4. 
  9. ^ McLachlan, Gordon (2008). Lithuania: the Bradt travel guide. 5th. Bradt Travel Guides. s. 209. ISBN 978-1-84162-228-6. 
  10. ^ a b Halecki, Oskar; F. Reddaway; J. H. Penson. The Cambridge History of Poland to 1696 (İngilizce). Cambridge University Press. s. 222. ISBN 978-1-00-128802-4. 
  11. ^ Jóźwiak, Sławomir (2003). "Zburzenie zamku komturskiego w Nieszawie w latach 1422–1423" (PDF). Rocznik Toruński. Cilt 30. ss. 19-33. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  12. ^ Mickūnaitė, Giedrė (2006). Making a great ruler: Grand Duke Vytautas of Lithuania. Central European University Press. s. 50. ISBN 978-963-7326-58-5. 
  13. ^ Jučas, Mečislovas (2009). The Battle of Grünwald. Vilnius: National Museum Palace of the Grand Dukes of Lithuania. s. 112. ISBN 978-609-95074-5-3. 
  14. ^ Petrauskas, Rimvydas; Kiaupienė, Jūratė (2009). Lietuvos istorija. Nauji horizontai: dinastija, visoumenė, valstybė (Litvanca). IV. Baltos lankos. ss. 416-417. ISBN 978-9955-23-239-1. 
  15. ^ Kirkienė, Genutė (2008). LDK politikos elito galingieji: Chodkevičiai XV–XVI amžiuje (Litvanca). Vilniaus universiteto leidykla. s. 65. ISBN 978-9955-33-359-3. 
  16. ^ Christiansen, Eric (1997). The Northern Crusades. Londra: Penguin Books. s. 242. ISBN 0-14-026653-4. 
  17. ^ a b Mickūnaitė, Giedrė (2006). Making a great ruler: Grand Duke Vytautas of Lithuania. Central European University Press. s. 130. ISBN 978-963-7326-58-5. 
  18. ^ Lukowski, Jerzy; W. H. Zawadzki (2006). A concise history of Poland. 2nd. Cambridge University Press. s. 48. ISBN 978-0-521-61857-1. 
  19. ^ Čelkis, Tomas (2008). "Nuo teritorinio ruožo prie linijos: sienų sampratos pokyčiai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XIV–XVI amžiuje" (PDF). Lietuvos istorijos studijos (Litvanca). Cilt 22. ss. 68, 70. ISSN 1392-0448. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Melno_Antlaşması&oldid=32568546" sayfasından alınmıştır