Marek Sobieski (1628-1652)
| Marek Sobieski | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 24 Mayıs 1628 Zoloçiv, Lehistan-Litvanya Birliği |
| Ölüm | 3 Haziran 1652 (24 yaşında) Batoh, Ukrayna |
| Defin | 1655 Jovkva, Lehistan-Litvanya Birliği |
| Hanedan | Sobieski |
| Babası | Jakub Sobieski |
| Annesi | Teofila Zofia Sobieska |
| Meslek | Krasnystaw ve Yavoriv starostası |
Marek Sobieski (24 Mayıs 1628 - 3 Haziran 1652), Leh bir asilzade, Krasnystaw ve Yavoriv'in starostası ve Leh kralı III. Jan Sobieski'nin ağabeyiydi. Kraków'daki Nowodworski Koleji ve Kraków Akademisi'nden mezun olduktan sonra Batı Avrupa'ya giderek orada öğrenim gördü. 1648'de Polonya'ya dönmesinin ardından, Zbaraż Kuşatması ve Beresteczko Muharebesi'nde Kazaklar ve Tatarlar'a karşı savaştı. 1652'de Tatarlar tarafından esir alındı ve Kazaklar tarafından öldürüldü.
Çocukluğu ve eğitim hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Sobieski, Jakub Sobieski ve ikinci eşi Teofila Zofia Daniłłowicz'in en büyük çocuğuydu.[1][2] 24 Mayıs 1628'de Złoczów'de doğdu[3] ve çocukluğunu Jovkva'da geçirdi. Vatansever bir ailede büyüdü. Annesi sık sık onu ve erkek kardeşini, 1620'de Cecora Muharebesi'nde öldürülen büyükbüyükbabası Hetman Stanisław Żółkiewski'nin mezarına götürürdü. Zofia Teofila Daniłłowicz oğullarına büyükbüyükbabalarının mezar taşının üzerindeki yazıyı öğretmişti: "O quam dulce et decorum est pro patria mori!" (Birinin anavatanı için ölmesi ne kadar güzel ve onur verici!).[4] 29 Ekim 1639'da Sobieski, Yavoriv'in starostası oldu.[1][5]
Marek, kardeşi Jan ile birlikte 1640'tan itibaren Kraków'daki Nowodworski Lisesi'nde okudu.[1][6][7] 29 Nisan 1642'de Sobieski, Krakov piskoposu Jakub Zadzik'in cenazesi için bir konuşma yaptı.[1] Ertesi yıl, 2 Haziran 1643'te Sobieski, Nodworski Lisesi'ne yaptığı her şey için IV. Władysław Waza'ya teşekkür ettiği bir konuşma yaptı.[8] Nisan 1643'te Marek ve John Sobieski, Kraków Akademisi'nde eğitim görmeye başladı.[9][10] 1644 yılında Krasnystaw'ın starostası oldu.[5]
Marek ve Jan'ın babası Jakub Sobieski, 1645 yılında yurt dışına çıkmak üzere olan oğulları için özel talimatlar ve bir rehber kitap hazırladı.[11] Romalı yazarlardan ilham alan Jakub Sobieski, yabancı dil öğrenmenin ve fiziksel egzersizin önemini vurguladığı yazılarıyla oğullarını politikacı ve diplomat olmaya hazırlamak istiyordu.[12]
İki kardeş 1646 yılında Jovkva'daki öğrenimlerini tamamladılar ve şehirden 21 Şubat[9] veya 25 Mart[10] 1646'da ayrılarak Sebastian Gawrecki'nin himayesinde Avrupa'yı dolaşmaya başladılar. Berlin, Wittenberg, Leipzig, Halle ve Amsterdam ziyaretlerinin ardından 9 Haziran 1646'da Paris'e ulaştılar.[10] Daha sonraki 16 ayı Fransa'da geçirdiler. Ekim 1647'de İngiltere'ye gittiler. Sonrasında ise Hollanda'da matematik eğitimi aldılar.[10][13] Kardeşler Türkiye'ye de gitmeyi planlamışlardı, ancak Hmelnitski Ayaklanması'nı duyduktan sonra Lehistan'a dönmeye karar verdiler.[10] Marek ve Jan Sobieski, 24 Temmuz 1648'de Brüksel'den ayrıldı.[14]
Yetişkinlik dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Marek ve Jan, Lehistan'a döndükten sonra o sırada Kazakların kuşatması altında olan Zamość'a geldi.[15] Marek Sobieski; 1648, 1649 ve 1650 yıllarında Lehistan-Litvanya Birliği parlamentosu (sejm walny) üyeliğine seçildi.[16] 1649'da Lehistan Kralı olması için II. Jan Kazimierz Waza'ya oy veren seçmenler arasındaydı.[2] Daha sonra Jeremi Wiśniowiecki'nin ordusuna katılan genç starosta, 100 süvariye sahip bir chorągiew husarskanın başına geçti.[2]
Sobieski, 10 Temmuz ila 22 Ağustos 1649 arasında Zbaraż Muharebesi'nde Kazaklar tarafından kuşatılan Leh savunma kuvvetlerinde görev yaptı.[17][18][19] 1650'de Kamyanets-Podilski'de Kazaklara karşı savaştı.[2][19] 28-30 Haziran 1651 tarihleri arasında Beresteczko Muharebesi'ne de katıldı. Lehistan zaferinden sonra, cesaretinden dolayı kendisine savaşta öldürülmüş olan Toğay Bey'in kılıçlarından biri ödül olarak verildi.[2][20] Eylül 1651'de Bila Tserkva Muharebesi'nde yer aldı. Lehler, Kazaklar ve Tatarlar müzakerelere başladığında, Leh kampında bulunan Kazak lideri Bohdan Hmelnitski'nin güvenliğinin teminatı olarak Kazak kampına gönderildi.[2][19]
Sobieski 1652 yılında gerçekleşen Bila Tserkva seferi sırasında Bratslav yakınlarında Kazaklara karşı savaştı. Jan Odrzywolski ile birlikte hareket eden ama kendi hüssar sancağına sahip olmayan Sobieski ve beraberindekiler, 31 Mayıs'ta hetman Kalinowski'nin Batih'deki kampına geldi.[19] Marek Sobieski ve Odrzywolski, sonraki savaşta süvari sancaklarının komutanı olarak atandı ve 1-2 Haziran'da bu görevi yerine getirdiler.[2][19] 2 Haziran günü, Leh süvariler kendi kamplarının önünde yer alan savaş alanında yenilgiye uğradı. Sobieski bunun ardından yaralı hetman Kalinowski'nin de olasılıkla içinde bulunduğu bir süvari grubuna komuta etti. Leh kampının doğusundaki bir tabyaya çekilen Lehler, Kazakların topçu birliklerini getirmesiyle kesin bir yenilgiye uğradı.[19] Leh asker Wespazjan Kochowski'nin yazılarına göre Sobieski, Leh kampını Kazak-Tatar ordusuna karşı savunan son Leh komutan olabilirdi.[2][15] Genç komutan Tatarlar ve Kazaklar tarafından fidye için kullanılmak üzere esir alındı.[21] Savaştan sonra Kazaklar, Tatarlara mahkûmların onlara teslim edilmesi için ödeme yaptı ve Chmielnicki'nin Berestechko'daki yenilgisine misilleme olarak Leh tutsakları öldürdü. Katledilen 8.000 Leh asker arasında Marek Sobieski de vardı.[2][15][22] Ciesielski'ye (2007) göre burada öldürülenlerin sayısı net değildir ve öldürülen Leh sayısı 15.000'e kadar çıkmış olabilir.[23]
Sobieski'nin annesi, ölen oğlunun naaşını geri getirtti[2] ve oğlunun anısına Jovkva'da 1653 ila 1655 yıllarında Meryem Ana Kilisesi'ni yaptırdı.[24] Sobieski, 1655'te kilisenin kutsandığı gün buraya gömüldü.[24] Kardeşi III. Jan Sobieski, Andreas Schlüter'e siyah mermerden yapılmış bir mezar taşı yaptırdı, ancak bu taş 1945'ten sonra parçalandı.[2] Sobieski'nin mezarı 1946 yılında Kraków'daki Dominik Kutsal Üçlü Bazilikasına taşındı.[2][19]
Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Sobieski, 1884'te Henryk Sienkiewicz tarafından yazılan Ateş ve Kılıç romanında,[25] Antoni Euzebiusz Balicki'nin 1936'da yazdığı Z żaka król adlı eserinde ve Jacek Komuda'nın 2006'da yazdığı Bohun adlı romanında yer almıştır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b c d Długosz & 1999-2000, s. 504.
- ^ a b c d e f g h i j k l "Sobieski Marek, herbu Janina". Muzeum Pałac w Wilanowie. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
- ^ Ciara, Stefan. "Raptularz Teofili Sobieskiej: "Jakom szła za mąż i jako się moie dzieci rodziły"". Muzeum Pałac w Wilanowie. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
- ^ Widacka, Hanna. "Teofila Sobieska z synami u grobu Żółkiewskiego". Muzeum Pałac w Wilanowie. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
- ^ a b Bobowski 1991, s. 29.
- ^ Korzon 1898, s. 9.
- ^ Podhorodecki 1994, s. 489.
- ^ Korzon 1898, s. 10.
- ^ a b Korzon 1898, s. 11.
- ^ a b c d e Podhorodecki 1994, s. 490.
- ^ Sobieski, Jakub (1865). Instrukcya jw. jm. pana wojewody ruskiego ichmościom panom synom do cudzych krajów jadạcym. Warszawa: Drukarnia Józefa Ungra. 18 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
- ^ Strycharczyk, Barbara. "Jakuba Sobieskiego praecepta ad filios". Muzeum Pałac w Wilanowie. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2011.
- ^ Korzon 1898, s. 13-14.
- ^ Korzon 1898, s. 14.
- ^ a b c Kosman 1996, s. 129.
- ^ Prochaska 1909, s. 35.
- ^ Korzon 1898, s. 23.
- ^ Serczyk 1998, s. 235-236.
- ^ a b c d e f g Długosz & 1999-2000, s. 505.
- ^ Serczyk 1998, s. 339.
- ^ Ciesielski 2007, s. 30-32.
- ^ Kochowski, Wespazjan. "Klimaktery (wybór)". Staropolska on-line. 7 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
- ^ Ciesielski 2007, s. 37.
- ^ a b Rąkowski 2007, s. 125.
- ^ Sienkiewicz, H (1992). Fire in the Steppe. Hippocrene Books. ISBN 0-7818-0025-0.
- Genel
- Długosz, Józef (1999-2000). "Marek Sobieski". Polski Słownik Biograficzny. 39. Polska Akademia Nauk & Polska Akademia Umiejętności. ss. 504-505.
- Korzon, Tadeusz (1898). Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629–1674. 1. Kraków: Akademia Umiejętności. 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Kosman, Marceli (1996). Na tropach bohaterów "Trylogii". Warszawa: Książka i Wiedza. ISBN 83-05-12833-4.
- Podhorodecki, Leszek (1994). Sławni hetmani Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo MADA. ISBN 83-86170-06-9.
- Prochaska, Antoni (1909). Akta Grodzkie i Ziemskie. 20. Lwów: Galicyjski Wydział Krajowy. 22 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Serczyk, Władysław Andrzej (1998). Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648-1651. Warszawa: Książka i Wiedza. ISBN 83-05-12969-1.
- Ciesielski, Tomasz (2007). Od Batohu do Żwańca. Wojna na Podolu, Ukrainie i o Mołdawię 1652–1653. Zabrze: Wydawnictwo Inforteditions. ISBN 978-83-89943-23-1.
- Rąkowski, Grzegorz (2007). Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II: Ziemia Lwowska. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz". ISBN 978-83-89188-66-3.
- Bobowski, Kazimierz (1991). Skryptorium dokumentowe klasztoru cystersów w Dargunie do końca XIII wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
