Macaristan'da din
Macaristan'da din (2022 Nüfus sayımı)[1]
Macaristan'da din, Macaristan 1000 yılında topluca Hristiyan olmuştur günümüzde laik bir devlettir ancak anayasada Hristiyanlık Macar kültürünün önemli bir parçası olduğu yazar.
Hristiyanlık
[değiştir | kaynağı değiştir]
Macarların çoğunluğu 11. yüzyılda Hristiyan oldu. Macaristan'ın ilk Kralı I. István, annesi Sarolt'un Doğu Hristiyanlığına göre vaftiz edilmesine rağmen Batı Hristiyanlığını kabul etti. Macaristan, Reformasyonun gerçekleştiği 16. yüzyıla kadar ağırlıklı olarak Katolik olarak kaldı, daha sonra ilk olarak Lutheranizm ve kısa bir süre sonra da Kalvinizm mezhebi neredeyse tüm nüfusun dini haline geldi. Protestanlar, tüm nüfusun yaklaşık %85-90'ını oluşturuyordu, Macar nüfusunun yarısından fazlası Reform Kilisesi'ne bağlı olan Kalvinist ve dörtte biri ise Lutheran olan Evanjelik Kilisesi'ne mensuptu.[2]
Bununla birlikte, 16. yüzyılın ikinci yarısında Katolik Habsburg kralları ve Cizvitler, Macarlar arasında başarılı bir karşı Reform kampanyası yürüttüler. Cizvitler sadece Macaristan'da var olan en eski üniversite olan Péter Pázmány Katolik Üniversitesi dahil olmak üzere eğitim kurumları kurmakla kalmadı, aynı zamanda popüler dindarlığı teşvik etmek için misyonlar düzenledi. Meclisi oluşturan yüksek soyluların çoğu 1640'lı yıllara kadar katolikti, yeni fethedilen mülkler, dönüştürülmüş aristokrasiye verilerek karşı Reform hareketi hem siyaseten hem de af dileme çabalarıyla sağlanmaya çalışıldı. Buna rağmen, alt asaletliler, kasaba burgherleri ve sıradan insanlar hala Habsburg saray siyasetinin Katolik Alman benzerliğine karşı büyük ölçüde Protestan -özellikle Kalvinist- kimliğini korudu. Askeri baskı Habsburg kontrolündeki diğer bölgeler gibi kısmi sonuçlar vermeye başladı ve Katoliklik krallığın tek dini statüsüne geri döndü.
Ülkenin bazı doğu bölgelerinde, özellikle Debrecen etrafında hala önemli Protestan toplulukları var. Macaristan'daki Reform Kilisesi, 2011 yılı itibarıyla 1.000.000 taraftarı ile Macaristan'ın ikinci büyük kilisesidir.[3] Reform Kilisesi 129 eğitim kurumunu desteklemektedir ve Debrecen, Sárospatak, Pápa ve Budapeşte'de 4 teoloji okuluna sahiptir.[4]
Yahudilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel olarak, Macaristan, özellikle Rusya'da zulüm gören birçok Yahudi 19. yüzyılda Macaristan Krallığı'na sığındığında önemli bir Yahudi topluluğuna ev sahipliği yapıyordu. Ocak 1941 sayımı, nüfusun %4.3'ünün veya yaklaşık 400.000 kişinin dindar Yahudiler olarak kabul edildiğini ortaya koydu. 2011 yılında sadece 10.965 Yahudi (nüfusun %0.1'i) kaldı. Bazı Macar Yahudiler II. Dünya Savaşı sırasında Holokost'tan kaçabildiler, ancak çoğu (belki 550.000)[5] ya çoğunluğunun geri dönmediği toplama kamplarına sürüldü veya Arrow Cross faşistleri tarafından öldürüldü. Macaristan'da kalan çoğu Yahudi Budapeşte'nin merkezinde, özellikle VII. bölgede yaşamaktadırlar. Avrupa'nın en büyük sinagogu olan Dohány Sokağı Sinagogu Budapeşte'de bulunmaktadır.[6]
İslam
[değiştir | kaynağı değiştir]
Macaristan'daki Müslümanların etkisi özellikle 16. yüzyılda Osmanlı egemenliği döneminde belirgindi. 2011 nüfus sayımına göre Macaristan'da toplam nüfusun %0.1'inden az 8.000 Müslüman var. Bunlardan 5.000'si etnik köken olarak kendilerini Macar ve 3.000'i Arap olarak belirtmişlerdir.
Paganizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Son on yıllarda Macaristan'da Neopagan hareketlerinde bir artış meydana geldi.[7][8] Macar mitolojisine ve şamanizmine dayanan geleneksel Macar Paganizmi yeniden canlandırıldı ve Ősmagyar Vallás olarak biliniyor. Geleneksel Arpad Tarikatı Kilisesi (Árpád Rendjének Jogalapja Tradicionális Egyház),[9] Eski Macar Kilisesi (masmagyar Egyház), Macar Dini Topluluğu (Magyar Vallás Közössége), Eski Macar Táltos Kilisesi (masmagyar Tálh Yothtos Ytritos) ve çeşitli Táltos grupları bu dini temsil eder.
Bazı Macarlar Turancı fikirleri benimsiyorlar ve bu nedenle diğer Táltoslar Tengrizm'e bağlılar. Tengri Topluluğu (Tengri Közösség)[10] Macaristan'ın Tengrici kiliselerinden biridir. İngiliz kökenli bir din olan Vika, Batı Avrupa'nın diğer ülkelerinde olduğu gibi Macaristan'a da yayılmıştır. ABD'ye göç eden bir Macar olan Zsuzsanna Budapest, Kuzey Amerika'da popüler olan Dianic Wicca olarak bilinen Vikan mezhebinin kurucusudur. Kelt Wiccan Geleneksel Kilisesi[11] (Kelta-Wicca Hagyományőrzők Egyháza) Macaristan'daki bir Kelt Vikan kilisesidir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "A népesség vallás, felekezet és nemek szerint: népszámlálások 1930, 1949, 2001, 2011, 2022" [Population by religion, denomination and gender: censuses 1930, 1949, 2001, 2011, 2022] (official statistics). Hungarian Central Statistical Office. 26 Eylül 2023. 15 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Pállfy, Géza (2007). Searching for faith: a change of religion in Hungary. Budapeşte: Akadémia Kiadó. s. 370.
- ^ "Vallás, felekezet" [Religion, denomination]. Népszámlálás 2011. Hungarian Central Statistical Office. 1 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020. See data 1920–2011: Visszatekintő adatok ("Retrospective data"): 1.1 – A népesség száma és megoszlása vallás és nemek szerint 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 1.2 – A népesség száma és megoszlása vallás és főbb korcsoport szerint 9 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "Facts and Statistics: General information of the Reformed Church in Hungary in figures". Reformatus.hu. 2012. 1 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016.
- ^ Braham, Randolph L. – Tibori Szabó Zoltán, A Magyarországi Holokauszt Földrajzi Enciklopediája [The Geographic Encyclopedia of the Holocaust in Hungary]. Budapest:Park Publishing, 3 vol. (2006). Vol 1, p. 91.
- ^ "Budapest Dohany street Great Synagogue – the largest synagogue in Europe". Greatsynagogue.hu. 4 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2012.
- ^ Ádám Koloszi. Social Constructions of the Native Faith: Mytho-historical Narratives and Identity-discourse in Hungarian Neo-paganism. Central European University, 2012.
- ^ László-Attila Hubbes; Rozália Klára Bakó (2011). "Romanian and Hungarian Ethno-Pagan Organizations on the Net" (PDF). Hungarian University of Transylvania. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016.
- ^ "Árpád Rendjének Jogalapja Tradicionális Egyház" [Traditional Church of the Order of Arpad]. arpadegyhaz.hu (Macarca). 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016.
- ^ "Tengri Community". tengri.hu. 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016.
- ^ "A Wicca Magyarországon" [The Wicca in Hungary]. wicca.hu (Macarca). 25 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016.