Lacertidae

Lacertidae; Yaşadığı dönem aralığı: 56-0 Ma; İpresiyen-Günümüz PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Darevskia caucasica
Bilimsel sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Reptilia
Takım:	Squamata
Alt takım:	Autarchoglossa
Familya:	Lacertidae; Oppel, 1811
Tip tür
	Lacerta agilis Linnaeus, 1758
Alt gruplar
	Metne bakınız.

Kertenkelelerin terminolojisi ve pulları

Lacertidae, Özkertenkelegiller veya yaygın adıyla kertenkele, Avrupa, Afrika ve Asya'ya özgü keler familyasıdır. 39 cinste en az 300 tür içeren çok çeşitli bir familyadır. Avrupa'da bulunan baskın sürüngen grubunu temsil ederler. Grup, Avrupa'da en sık görülen kertenkele türlerinden bazılarını içeren Lacerta cinsini içerir.

Yetişme ortamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa ve Akdeniz'deki lacertid türleri esas olarak orman ve çalılık habitatlarında yaşar.^[1] Asya'nın otlak ve çöl habitatlarında bunların yerini Eremias ve Ophisops türleri alır. Afrika türleri genellikle kayalık, kurak alanlarda yaşar. Holaspis türleri az sayıda arboreal lacertid arasındadır ve iki türü, Holaspis guentheri ve Holaspis laevis, geniş kuyruklarını ve düzleştirilmiş gövdelerini bir aerfoil olarak kullanan planörlerdir (görünüşe göre zayıf olsalar da).^[2]

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Lacertidler küçük veya orta boy kertenkelelerdir. En büyük canlı türü olan Gallotia stehlini 46 cm'ye ulaşsa ve bazı soyu tükenmiş formlar daha da büyük olsa da, çoğu tür kuyruk hariç 9 cm'den daha kısadır. Öncelikle böcekçillerdir.^[1] Bir istisna, düzenli olarak tohum yiyen birkaç duvar kertenkelesinden biri olan Meroles anchietae'dir – sert Namib Çölü'nün bir kertenkelesi için uygun bir yiyecek.

Lacertidler, ince gövdeleri ve uzun kuyrukları ile dikkat çekici şekilde benzerdir, ancak aynı tür içinde bile çok çeşitli desen ve renklere sahiptir. Pulları, genellikle osteodermlere sahip olan kafada büyüktür, arkada küçük ve granüler ve altta dikdörtgendir. Çoğu tür cinsel olarak dimorfiktir, erkekler ve dişiler farklı desenlere sahiptir.^[1]

Kafkasya'dan en az sekiz tür partenogenetiktir^[3]^[4] ve canlı kertenkele Zootoca vivipara da dahil olmak üzere üç tür genç yaşta doğurur.^[1]

Evrimsel tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Lacertidlerin, soyu tükenmiş Eolacertidae ile kardeş gruplarının yanı sıra bölgede bulunan en eski fosilleri nedeniyle Avrupa kökenli olduklarından şüphelenilmektedir.^[5] Lacertidlere atfedilebilecek en eski fosiller, Fransa ve Belçika'nın Paleosen'inden bilinmektedir, ancak en eski kesin lacertid, Paris Havzasında Fransa'nın Mutigny'nin erken Eoseninden (Ypresian) bilinmektedir.^[6] Lacertidler, erken Oligosen'de Asya'ya dağıldı.^[7] Afrika'nın kolonizasyonunun zamanlaması Eosenden Miyosen'e kadar belirsizdir.^[8]

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki alt ailelere ve oymaklara göre sınıflandırma, Arnold ve diğerleri tarafından 2007'de sunulan filogenetik analizi takip eder.^[9]

Familya Lacertidae

Alt familya Gallotiinae
- Cins Gallotia (8 tür)
- Cins Psammodromus (6 tür)
Alt familya Lacertinae
- Oynak Eremiadini
  - Cins Acanthodactylus (42 tür)
  - Cins Adolfus (6 tür)
  - Cins Australolacerta (1 tür)
  - Cins Congolacerta (2 tür)
  - Cins Eremias (37 tür)
  - Cins Gastropholis (4 tür)
  - Cins Heliobolus (4 tür)
  - Cins Holaspis (2 tür)
  - Cins Ichnotropis (6 tür)
  - Cins Latastia (10 tür)
  - Cins Meroles (8 tür)
  - Cins Mesalina (19 tür)
  - Cins Nucras (12 tür)
  - Cins Ophisops (11 tür)
  - Cins Pedioplanis (13 tür)
  - Cins Philochortus (7 tür)
  - Cins Poromera (1 tür)
  - Cins Pseuderemias (7 tür)
  - Cins Tropidosaura (4 tür)
- Tribe Lacertini
  - Cins Algyroides (4 tür)
  - Cins Anatololacerta (4 tür)
  - Cins Apathya (2 tür)
  - Cins Archaeolacerta (1 species)
  - Cins Atlantolacerta (1 tür)
  - Cins Dalmatolacerta (1 tür)
  - Cins Darevskia (34 tür)
  - Cins Dinarolacerta (2 tür)
  - Cins Hellenolacerta (1 tür)
  - Cins Iberolacerta (8 tür)
  - Cins Iranolacerta (2 tür)
  - Cins Lacerta (10 tür)
  - Cins Omanosaura (2 tür)
  - Cins Parvilacerta (2 tür)
  - Cins Phoenicolacerta (4 tür)
  - Cims Podarcis (25 tür)
  - Cins Scelarcis (1 tür)
  - Cins Takydromus (24 tür)
  - Cins Teira (1 tür)
  - Cins Timon (6 tür)
  - Cins Vhembelacerta (1 tür)
  - Cins Zootoca (1 tür)

En son kapsamlı filogenetik düğümlü ağaç, Baeckens ve diğerleri tarafından 2015 yılında oluşturulmuştur.^[10]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d Encyclopedia of Reptiles and Amphibians. San Diego: Academic Press. 1998. ss. 163-165. ISBN 978-0-12-178560-4.
^ Zug, George R. (2001). Herpetology : an introductory biology of amphibians and reptiles. 2nd ed. Laurie J. Vitt, Janalee P. Caldwell. San Diego, Calif.: Academic Press. ISBN 0-12-782622-X. OCLC 47145828.
^ Darevskii IS. 1967. Rock lizards of the Caucasus: systematics, ecology and phylogenesis of the polymorphic groups of Caucasian rock lizards of the subgenus Archaeolacerta. Nauka: Leningrad [in Russian: English translation published by the Indian National Scientific Documentation Centre, New Delhi, 1978].
^ Tarkhnishvili DN (2012) Evolutionary History, Habitats, Diversification, and Speciation in Caucasian Rock Lizards. In: Advances in Zoology Research, Volume 2 (ed. Jenkins OP), Nova Science Publishers, Hauppauge (NY), p.79-120
^ Čerňanský (24 Mayıs 2017). "Eolacertidae: a new extinct clade of lizards from the Palaeogene; with comments on the origin of the dominant European reptile group – Lacertidae". Historical Biology. 30 (7): 994-1014. doi:10.1080/08912963.2017.1327530. ISSN 0891-2963.
^ Čerňanský (2 Ocak 2020). "Dawn of Lacertids (Squamata, Lacertidae): New Finds from the Upper Paleocene and the Lower Eocene". Journal of Vertebrate Paleontology (İngilizce). 40 (1): e1768539. doi:10.1080/02724634.2020.1768539. ISSN 0272-4634. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021.
^ Čerňanský (12 Aralık 2019). "The Oligocene and Miocene fossil lizards (Reptilia, Squamata) of Central Mongolia". Geodiversitas. 41 (1): 811. doi:10.5252/geodiversitas2019v41a24. ISSN 1280-9659.
^ Tamar (October 2016). "Out of Africa: Phylogeny and biogeography of the widespread genus Acanthodactylus (Reptilia: Lacertidae)". Molecular Phylogenetics and Evolution. 103: 6-18. doi:10.1016/j.ympev.2016.07.003. ISSN 1055-7903.
^ Systematics of the Palaearctic and Oriental lizard tribe Lacertini (Squamata: Lacertidae: Lacertinae), with descriptions of eight new genera (PDF). Zootaxa. 1430. 2007. ss. 1-86. doi:10.11646/zootaxa.1430.1.1. ISBN 978-1-86977-097-6. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Temmuz 2017.
^ Baeckens (January 2015). "Chemical signalling in lizards: an interspecific comparison of femoral pore numbers in Lacertidae". Biological Journal of the Linnean Society. 114: 44-57. doi:10.1111/bij.12414.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Lacertidae ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
Vikitür'de Lacertidae ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Sürüngen Veritabanı, Aile Lacertidae 11 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
siber kertenkele
Lacertidae Herpetokültürü

[EoR-1] Encyclopedia of Reptiles and Amphibians. San Diego: Academic Press. 1998. ss. 163-165. ISBN 978-0-12-178560-4.

[2] Zug, George R. (2001). Herpetology : an introductory biology of amphibians and reptiles. 2nd ed. Laurie J. Vitt, Janalee P. Caldwell. San Diego, Calif.: Academic Press. ISBN 0-12-782622-X. OCLC 47145828.

[Darevski-3] Darevskii IS. 1967. Rock lizards of the Caucasus: systematics, ecology and phylogenesis of the polymorphic groups of Caucasian rock lizards of the subgenus Archaeolacerta. Nauka: Leningrad [in Russian: English translation published by the Indian National Scientific Documentation Centre, New Delhi, 1978].

[tarkhnishvili-4] Tarkhnishvili DN (2012) Evolutionary History, Habitats, Diversification, and Speciation in Caucasian Rock Lizards. In: Advances in Zoology Research, Volume 2 (ed. Jenkins OP), Nova Science Publishers, Hauppauge (NY), p.79-120

[5] Čerňanský (24 Mayıs 2017). "Eolacertidae: a new extinct clade of lizards from the Palaeogene; with comments on the origin of the dominant European reptile group – Lacertidae". Historical Biology. 30 (7): 994-1014. doi:10.1080/08912963.2017.1327530. ISSN 0891-2963.

[6] Čerňanský (2 Ocak 2020). "Dawn of Lacertids (Squamata, Lacertidae): New Finds from the Upper Paleocene and the Lower Eocene". Journal of Vertebrate Paleontology (İngilizce). 40 (1): e1768539. doi:10.1080/02724634.2020.1768539. ISSN 0272-4634. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021.

[7] Čerňanský (12 Aralık 2019). "The Oligocene and Miocene fossil lizards (Reptilia, Squamata) of Central Mongolia". Geodiversitas. 41 (1): 811. doi:10.5252/geodiversitas2019v41a24. ISSN 1280-9659.

[8] Tamar (October 2016). "Out of Africa: Phylogeny and biogeography of the widespread genus Acanthodactylus (Reptilia: Lacertidae)". Molecular Phylogenetics and Evolution. 103: 6-18. doi:10.1016/j.ympev.2016.07.003. ISSN 1055-7903.

[Arnold2007-9] Systematics of the Palaearctic and Oriental lizard tribe Lacertini (Squamata: Lacertidae: Lacertinae), with descriptions of eight new genera (PDF). Zootaxa. 1430. 2007. ss. 1-86. doi:10.11646/zootaxa.1430.1.1. ISBN 978-1-86977-097-6. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Temmuz 2017.

[10] Baeckens (January 2015). "Chemical signalling in lizards: an interspecific comparison of femoral pore numbers in Lacertidae". Biological Journal of the Linnean Society. 114: 44-57. doi:10.1111/bij.12414.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]