Katolik Kilisesi Hiyerarşisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Yönetim
Geçmiş
Teoloji
Litürji ve Tapınma
Ayin ve Tören
Diğer Konular

Katolik Kilisesi'nde hiyerarşi, episkoposlardan, rahiplerden ve diyakonlardan oluşur.[1] "Hiyerarşi" terimi dini anlamda, gerçek bir birlik için gerekli olan armağanların ve görevlerin çeşitliliğine saygı göstermek amacıyla, Kilise'nin, yani Katolik inancına göre Mesih'in Bedeni'nin "kutsal düzeni" anlamına gelir.[2]

Resmî ve genel kullanımında, bir Hristiyan Kilisesi içerisinde yetki sahibi olan kişileri ifade eder.[3] Katolik Kilise'de yetki esas olarak episkoposlara aittir,[4] rahipler ve diyakonlar ise onların yardımcıları veya rütbece düşük meslektaşları olarak hizmet ederler.[4] Bu nedenle "Katolik Kilisesi hiyerarşisi" terimi yalnızca episkoposları ifade etmek için de kullanılmaktadır.[5] "Papa" terimi altıncı yüzyıla kadar silik bir şekilde kullanıldı ve zaman zaman başka episkoposlar tarafından da benimsendi.[6] "Hiyerarşi" terimi, Pseudo-Dionysius'un yazıları sayesinde ancak altıncı yüzyılda popüler hale geldi.[7]

31 Aralık 2020 tarihi itibarıyla Katolik Kilise, her biri bir episkopos tarafından yönetilen 2.903 episkoposluk bölgesinden oluşur. Episkoposluklar, her birinde bir veya daha fazla rahip veya diyakonun görev yaptığı, cemaat adı verilen yerel topluluklara bölünmüştür. İstisnalar olmasına rağmen, normalde bir cemaatin tüm ihtiyaçları bir rahibe emanet edilir. Cemaatlerin yaklaşık %19,3'ünün mahallî bir papazı yoktur ve dünya çapında 1.948 cemaatin ihtiyacı bir diyakon veya din görevlisine emanet edilmiştir.[8]

Diyakonlar, rahipler ve episkoposlar da dahil olmak üzere tüm din adamları vaaz verebilir, ders verebilir, vaftiz edebilir, evliliklere şahitlik edebilir ve cenaze törenleri düzenleyebilir. Yalnızca rahipler ve episkoposlar Efkaristiya'yı kutsayabilir ve Günah İtirafı, Onaylama ve hastanın meshedilmesi sakramentlerini sunabilirler.[9][10][11] İnsanların episkopos, rahip veya diyakon olarak atandığı “kutsal düzen” törenini yalnızca episkoposlar yönetebilir.[12]

Episkopos[değiştir | kaynağı değiştir]

Antuan Ilgıt
S.J.
Anadolu Havarisel Vekilliği Yardımcı Episkoposu
Monsenyör Antuan Ilgıt, İstanbul St. Antuan Kilisesi'nin içinde.
KiliseKatolik Kilisesi
Atanma28 Ağustos 2023
Papazlığa atanma26 Haziran 2010
Giovanni Lajolo
Takdis25 Kasım 2023
Doğum22 Haziran 1972 (51 yaşında)
Hersbruck, Almanya
Milliyetİtalyan, Türk
Öğrenim
SloganSenin Himayen Altında
Arma

Kutsal Düzenin olgunluğuna sahip, yani hem rahiplik hem de diyakonluk sürecinden geçmiş olan episkoposlar, bir bütün olarak Havarilerin halefleri olarak kabul edilir [13] ki bu, doktrin öğretmenleri, kutsal ayin kutlayıcıları ve yönetim üyeleri olmak" ve "Kiliseyi temsil etmek." anlamına gelir.[14][15] 2012'de 5.133 Katolik piskopos vardı; 2021'in sonunda, 5.340 Katolik piskopos vardı. Papa'nın kendisi de bir episkopostur (Roma episkoposu) ve başka bir episkoposa resmi olarak yazarken geleneksel olarak "Muhterem Kardeş" unvanını kullanır.

Bir episkoposun temel rolü, bir episkoposluk bölgesi için ruhani yönetim sağlamaktır.[13] Bu işlevi yerine getiren episkoposlar, bölgesel temsilci olarak bilinir. Bu episkoposlar Doğu Katolik Kiliselerindeki metropolitler olarak da bilinebilir. Diğer episkoposlar, bölgeye yardımcı olmak amacıyla yardımcı episkopos, papalık büyükelçisi veya Roma Curia'sı memuru sıfatıyla bölgeye daha geniş bir hizmet alanında bir işlevi yerine getirmek için atanabilir.

Bir ülkenin veya şehrin piskoposları bir episkoposluk konferansı oluşturabilir ve güncel sorunları tartışmak üzere periyodik olarak toplanabilir. Konferans kararları, yalnızca üyelerin en az üçte ikisinin kabul etmesi ve Vatikan tarafından onaylanması durumunda piskoposlar açısından bağlayıcıdır.

Episkopos olacak kişi normalde episkoposluğa en az üç mevcut episkopos tarafından onaylanarak atanır,[14] ancak geçerli atamanın geçerli olması için yalnızca bir episkopos[16] ve Vatikan'dan bir vekâletname yeterlidir.[16] Episkoposluk bölgesine verilen yönetici, Kutsal Düzenin kutsallığının tamamlanması olarak kabul edilir. Bir episkopos aktif hizmetinden emekli olsa bile, Kutsal Tarikatların ontolojik etkisi kalıcı olduğundan yaşamı boyunca episkopos olarak kalır. Öte yandan, başpiskopos veya patrik gibi unvanlar ontolojik bir değişiklik anlamına gelmiyor ve bu makamlara yükselen mevcut episkoposlar için ayrıca bir rütbeye ihtiyaç duyulmuyor.

Kutsallık olarak tüm episkoposlar eşittir. Ancak yargı yetkisine, makama ve ayrıcalıklara göre aşağıda belirtildiği gibi çeşitli rütbelere ayrılırlar. Tüm episkoposlar "İsa'nın vekilleridir".[17]

Papa (Roma Episkoposu)[değiştir | kaynağı değiştir]

Papa Franciscus
Papalık başlangıcı13 Mart 2013
Önce gelenXVI. Benedictus
Papazlığa atanma13 Aralık 1969
Ramón José Castellano
Takdis27 Haziran 1992
Antonio Quarracino tarafından
Kardinal yapan21 Şubat 2001
II. Ioannes Paulus tarafından
Doğum adıJorge Mario Bergoglio
Doğum17 Aralık 1936 (87 yaşında)
Buenos Aires, Arjantin
İkametDomus Sanctae Marthae
SloganMiserando atque Eligendo
İmza{{{signature_alt}}}
Arma{{{coat_of_arms_alt}}}

Papa, Roma'nın episkoposudur. O, aynı zamanda bu makamı gereği;

İsa Mesih'in Vekili, Havarilerin Prensi'nin Varisi, Evrensel Kilise'nin Başrahibi, Latin Kilisesi Patriği, İtalya’nın Önderi, Roma Eyaleti Başepiskoposu ve Metropoliti, Vatikan Şehir Devleti'nin Hükümdarı, Tanrı’nın hizmetkarlarının hizmetkarıdır.[18]

Papalık Makamı ve unvanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Papa" bir makam veya unvan değil, zamirsel bir yüceltme biçimdir ve "Baba" anlamına gelir (Baba kelimesi yerine Türkçede daha çok Farsça kökenli eşanlamlı kelime olan peder kullanılır. Peder kelimesi rahipler, episkoposlar ve Papa’nın unvanıdır aynı zamanda.) Yüceltici "papa" ibaresi, 3. yüzyılın başlarından itibaren Batı'daki herhangi bir episkopos için kullanılıyordu. Doğuda "papa" hâlâ Bulgar Ortodoks Kilisesi ve Rus Ortodoks Kilisesi'ndeki din adamları için yaygın bir hitap şeklidir ve İskenderiye Koptik Patriği'nin unvanlarından biridir. Papa Marcellinus (304'te öldü), kaynaklarda kendisi için "papa" unvanını kullanan ilk Roma Episkoposu'dur. 6. yüzyıldan itibaren, Konstantinopolis'in imparatorluk yönetimi doğal olarak Papa unvanını Roma Episkoposuna özel kıldı ve 6. yüzyılın başlarından itibaren, Batı'da Roma Episkoposu ile sınırlı olmaya başladı. Papa VII. Gregorius'un “Papa” unvanının Roma Episkoposuna özgü olduğunu ilan ettiği ilan ettiği 11. yüzyılda da bu unvanın Roma Episkoposuna ait olduğu sıkı bir şekilde kabul görmüştü.

Roma Kilisesi'nin episkoposu olarak Papa, Roma kilisesinin ortak kurucuları Aziz Petrus ve Aziz Pavlus’un halefidir.[13] Bu nedenle, Roma Kilisesi ve onun episkoposu, Katolik komünyon birliğine her zaman bir öneme sahip olmuştur ve en azından kendi eşitleri olan diğer episkoposlar arasında bir dereceye kadar üstünlüğe sahip olmuştur;[19] tıpkı Aziz Petrus’un diğer Havariler arasında belirli bir önceliği olduğu gibi (Havarilerin Prensi);[20] Bu önceliğin kesin niteliği, çağın en önemli evrensel meselelerinden biridir ve Katolik Kilise'nin tüm tarihi boyunca bir doktrin olarak gelişmiştir.[21]

Katolik Kilise İlmihali, İkinci Vatikan Konsili'nin Lumen gentium belgesinden alıntı yaparak şunları belirtir: "Roma Eiskoposu ve Aziz Petrus'un halefi olan papa, 'hem episkoposların hem de tüm imanlılar birliğinin daimi görünür kaynağı ve temelidir'"[22] Roma episkoposuyla birlik, Katolik kimliğinin o kadar önemli bir tanımlayıcısı haline geldi ki, Katolik teolojisine göre yanlış olmasına rağmen, zaman zaman Katolik Kilise bütünüyle "Roma Katolik Kilisesi" olarak biliniyor, ancak Katolik Kilise içinde, merkezi Roma olan Latin Kilisesi'nin de bulunduğu 23 özerk kilisenin birliğinden oluşan bir çatıdır.[23]

Papa'nın diğer üç makamı doğrudan Latin Kilisesi episkoposu olmasından kaynaklanmaktadır. Latin Kilisesi kimliğini ve gelişimini Roma'nın dini, hukuki ve teolojik mirasındaki kökenlerine borçlu olduğundan, Roma episkoposu fiili olarak Latin Kilisesi'nin patriğidir. Papa XVI. Benedictus'a göre, papanın Latin Kilisesi'nin patriği olarak öncüllüğü ile Pentarşi içinde birinci patrik olarak öncüllüğü arasında çok fazla 'karışıklık' vardı; bu iki farklı konumun rolleri ve sorumlulukları arasındaki bu "ayrım başarısızlığı", bu karışıklığa yol açıyordu. En sonunda bu karışıklık "Katolik Kilise'nin merkezileşmesine" yol açtı ve Doğu ile Batı arasındaki bölünmenin faktörlerinden biri oldu.[23]

Roma Kilisesi aynı zamanda Roma Eyaletinin ana kilisesidir, dolayısıyla Roma episkoposu Roma eyaletinin Başpiskoposu ve Metropolitidir.

Bir episkopos olarak papa, Mesih İsa’nın Vekili olarak anılır. Bu unvan, dördüncü yüzyıldan on ikinci yüzyıla kadar tüm episkoposlar için ortaktı, on ikinci yüzyıldan yirminci yüzyılın başlarına kadar Roma episkoposuna özgü oldu ve İkinci Vatikan Konsili'nde tüm episkoposların kullanmasına tekrar izin verildi.[24]

Papa, 1929'da Kutsal Makam ile İtalya arasındaki Laterano Antlaşması ile Roma şehri içinde kurulmuş bağımsız bir devlet olan Vatikan Şehri'nde ikamet ediyor. Papalar, papalık devletlerinin (754-1870) hükümdarları oldukları için, 1929'dan bu yana Vatikan Şehir Devletinde mutlak sivil otoritedirler.

Büyükelçiler Vatikan Şehir Devleti'ne değil, devlet kurulmadan önce bile uluslararası hukuka tabi olan Kutsal Makam için atanırlar. Bir bütün olarak kilisenin yönetiminde Papa'ya yardımcı olan kurumların tümüne, "Roman Curia" denir.

Son olarak, "Tanrı'nın hizmetkarlarının hizmetkarı" unvanı, Papa Büyük Gregorius'un ekiydi; bu, Hristiyanlıkta liderliğin her zaman hizmet etmek olduğunu hatırlatıyordu.

Roma piskoposunun hitap tarzı "Papa Cenapları"dır.

Papalık Seçimi (Konklav)[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir papanın seçimini düzenleyen mevcut kurallar Universi Dominici Gregis'te bulunmaktadır.[25] Bu, bir papanın ölümünden, halefinin seçileceğinin duyurulmasına kadar, kardinallerin ve Roman Curia’nın yetkileriyle ilgilidir; ölü papa için cenaze düzenlemeleri, Konklav olarak bilinen kardinal seçmenler toplantısının yeri, zamanı ve oy verme şekli gibi hususları barındırıyor.

Tüm episkoposlar gibi papanın da istifa etme seçeneği vardır, ancak diğer episkoposların aksine bu pek tercih edilen bir görevden ayrılma yöntemi değildir. En ünlü istifa örnekleri 1294'teki Papa V. Celestinus, 1415'teki Papa XII. Gregorius ve 2013'teki Papa XVI. Benedictus istifalarıdır.

Başepiskoposlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Başpiskopos unvanı yalnızca metropol kentler gibi büyük nüfuslu bölgelere ruhani önderlik eden episkoposlara aittir. Ek olarak bu ünvan, "İtibari Başepiskoposlar" olarak anılan diğer bazı episkoposlar tarafından da tutulmaktadır ve bu episkoposlara artık kullanılmayan başpiskoposluk bölgeleri idari veya diplomatik görevler için bu episkoposlara verilir.

Kardinal[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardinal Raymond Leo Burke

Kardinaller, Papa tarafından atanan kilise kıdemlileridir.[13] Papai kardinallik için genelde Roma Curia'nın bölümlerine başkanlık eden veya dünya çapındaki önemli episkoposluk bölgelerini yöneten episkoposları seçer. Bir bütün olarak kardinaller, Papa'ya tavsiyelerde bulunan bir Kardinaller Heyeti oluşturur ve 80 yaşın altındaki kardinaller, bir Papa'nın ölümü veya istifası durumunda onun sonraki Papa’yı seçerler.

Bütün kardinaller episkopos değildir. Domenico Bartolucci, Karl Josef Becker, Roberto Tucci ve Albert Vanhoye, 21. yüzyılın episkopos olmayan kardinallerine örnektir. 1917 tarihli Kanon Yasası, bir kardinalin en az bir rahip olması şartını getirdi.[26] Önceden, onların sadece küçük rütbelerde olmaları yeterliydi, hatta diyakon olmalarına bile gerek yoktu. 1899'da ölen Teodolfo Mertel, rahip olmayan son kardinaldi. 1962'de Papa XXIII. Yuhanna, kardinal olarak atanan bir kişinin, halihazırda olmasa da, episkopos olarak kutsanması gerektiğini bir kural haline getirdi,[27] ancak bazıları bu gereklilikten muafiyet talep ediyor ve alıyor. Papa'nın yalnızca rahip olan ve episkopos olarak kutsanmayan Kardinalleri ataması nadirdir.

Kardinallik, Katolik Kilisesi'nin teolojik yapısının ayrılmaz bir parçası değildir, ancak büyük ölçüde, kökenleri 1059'da Papa'yı seçme hakkının yalnızca Roma'nın başlıca din adamlarına ve yedi banliyö bölgesinin episkoposlarına verilmesinden kaynaklanan onursal bir ayrımdır.[13] 12. yüzyılda Roma dışından din adamlarının kardinal olarak atanması uygulaması başladı. Her kardinale hâlâ Roma'da kendi "itibari (fahri) kilisesi" olarak bir kilise veriliyor.

Rahipler[değiştir | kaynağı değiştir]

Rahip Mike Schmitz

Rahipler ve diyakonlar episkoposların yardıcısıdır.[28] Tüm rahipler ve diyakonlar bir episkoposluk veya tarikat düzenine göre rahip veya diyakon olurlar. Bir episkoposluk içindeki alt bölgeler, normalde mahallî rahip veya başrahip bilinen bir rahibin sorumluluğundadır.[13]

Latin Kilisesi'nde kural olarak yalnızca bekar erkekler rahip olarak atanırken, Doğu Katolik Kiliseleri hem bekar hem de evli erkekleri rahip olarak atar. Latin Kilisesi bazen, nadiren de olsa, evli erkekleri, genellikle de Katolik olmuş Protestan din adamlarını görevlendirir. 35 yaş ve üzeri evli bir erkek, eşinin izniyle diyakon olarak atanabilir. Katolik Kilisesi'nin tüm sui iuris (özerk) kiliseleri, tören sonrasında evliliğe izin verilmediği yönündeki eski geleneği sürdürmektedir.

Katolik Kilise, rahiplik görevini, kalıcı bir hizmet ilişkisi olarak yani Vaftiz gibi, kişi üstünde ontolojik bir etkiye sahip olan bir sakrament olarak görür. Rahipler üç kıdeme ayrılır;

Eiskoposluk bölgeleri dışında hizmet veren rahipler[değiştir | kaynağı değiştir]

Rahipler bir episkoposluk veya tarikata dahil edilmiş olsalar da, episkoposluk veya tarikatın normal yetki alanı dışında hizmet etmek için episkoposluktan izin alabilirler. Bu atamalar doğası gereği geçici veya daha sonraları kalıcı olabilir.

Geçici görevler, Roma'daki Papalık Üniversitesi'nde ileri derece eğitim almayı içerebilir. Bunlar aynı zamanda episkoposluk bölgesi dışında bulunan bir Katolik ilahiyat okulunda öğretmek için kısa süreli atamaları da içerebilir.

Uzun vadeli görevler arasında, Roma Curia'nın kadrosunda veya Vatikan'ın diplomatik kollarında kiliseye hizmet etmek yer alır. Ayrıca rektör olarak atanabilirler veya bir Katolik ilahiyat okulu veya Katolik üniversitesinin fakültesinde uzun vadeli öğretim görevlerine atanabilirler. Episkoposluk düzeyinde, bir episkoposluk içindeki rahipler.

Episkoposluk düzeyinde, bir episkoposluk içindeki rahipler[değiştir | kaynağı değiştir]

Episkopos, episkoposluğun yönetiminde kendisine yardımcı olması için bir genel vekil atar. Genellikle yalnızca bir genel vekil atanır; özellikle büyük episkoposluklarda birden fazla genel vekil bulunabilir. Bir episkopos, episkoposluk için bir veya daha fazla vekil de atayabilir. Bu vekiller, genel vekil ile olağan durumlarda aynı yetkiye sahiptirler.[29] Genel vekiller ve vekiller rahip veya episkopos olmalıdır. Doğu Katolik Kiliselerinde bunlara "protosyncelli" ve "syncelli" (Doğu Kiliseleri Kanunu'nun 191. kanunu) denir.

Episkopos, episkoposluk kançılaryasına bir şansölye atar. Bu şansölye episkoposluğun kayıtlarını ve arşivlerini tutar.

Mahallî Rahip[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahallî Rahip, kendisine emanet edilen bölgenin/kilisenin asıl sorumlusudur. Kendisi, rahiplik hizmetini paylaşmaya çağrıldığı episkoposun yetkisi altında kendisine emanet edilen cemaatin ruhsal ihtiyaçlarını yerine getirir, böylece bu topluluk için öğretme, kutsama ve yönetme görevlerini Episkopos ile işbirliği içinde yerine getirebilir.

Yardımcı rahipler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahallî Rahiplere bir veya daha fazla rahip yardımcı olabilir. Bölgenin ruhsal ihtiyaçları için gerekli veya uygun olduğunda, bir veya daha fazla yardımcı rahip Mahallî Rahip ile görev yapabilir. Yardımcı rahipler, Mahallî Rahip ile ortak istişarede bulunarak ve onun yetkisi altında, ruhsal hizmette çalışırlar.

Diyakonluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Diyakonlar, rahiplerin yanı sıra episkoposla birlikte çalışan kilisenin atanmış görevlileridir, ancak ruhsal önderlikten ziyade halkla direkt temas, yoksullara ve muhtaçlara yardıma odaklanmaları amaçlanmaktadır. Genellikle bir cemaate bağlıdırlar. Vaaz verebilirler ve Roma Riti’nde vaftiz, evlilik gibi Efkaristiya dışı sakramentleri sunabilirler, örnek olarak cenaze ve kutsama. Doğu Katolik Kiliselerinde, bir rahibin yokluğunda, diyakozlar görev yapmazlar ve yalnızca okuyucu olarak hizmet verebilirler, asla düğünlere veya cenazelere başkanlık etmezler.

Bunlar, rahip olarak atanmayı düşünmeyen insanlar ile rahipliğe hazırlanan ilahiyat öğrencileri olabilirler. Rahipliğe hazırlanan ilahiyat öğrencileri "geçici diyakon", rahip olarak atanmayı düşünmeyen insanlar ise "kalıcı diyakon" olarak adlandırılırlar. Diyakon olarak atanabilmek için, diyakon evli değilse en az 25 yaşında olmalıdır; Evli ise diyakon adayının en az 35 yaşında olması ve eşinin rızasını almış olması gerekir.[30]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Catechism of the Catholic Church - Christ's Faithful - Hierarchy, Laity, Consecrated Life". web.archive.org. 6 Eylül 2010. 6 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  2. ^ "CT23". history.hanover.edu. 10 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  3. ^ "Britannica Ansiklopedisi, Hiyerarşi konusu". 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  4. ^ a b "Catechism of the Catholic Church - IntraText". www.vatican.va. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  5. ^ "kaynak". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  6. ^ Duffy, Eamon (2006). Saints & sinners: a history of the Popes. 3rd ed. New Haven, Conn. London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-11597-0. 
  7. ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Hierarchy". www.newadvent.org. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  8. ^ "FAQs". CARA (İngilizce). 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  9. ^ "Code of Canon Law: Table of Contents". www.vatican.va. 24 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  10. ^ Smolarski, Dennis C. (2003). The general instruction of the Roman Missal, 1969 - 2002: a commentary. Collegeville, Minn: Liturgical Press. ISBN 978-0-8146-2936-9. 
  11. ^ "CCEO: text - IntraText CT". www.intratext.com. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  12. ^ Strenski, Ivan (2015). Understanding theories of religion: an introduction. Second edition. Chichester, West Sussex Malden, MA Oxford: Wiley Blackwell. ISBN 978-1-118-45770-2. 
  13. ^ a b c d e f "Roman Catholicism | Definition, Beliefs, History, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 2 Şubat 2024. 17 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  14. ^ a b "Code of Canon Law - Book II - The People of God - Part II. (Cann. 368-430)". www.vatican.va. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  15. ^ "Instruction on the ecclesial vocation of theologian". www.vatican.va. 17 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  16. ^ a b "Code of Canon Law - IntraText". web.archive.org. 2 Nisan 2007. 2 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  17. ^ "Lumen gentium". www.vatican.va. 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  18. ^ Annuario Pontificio (İtalyanca). 2023. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  19. ^ "Code of Canon Law - IntraText". web.archive.org. 2 Nisan 2007. 2 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  20. ^ "Code of Canon Law - Book II - The People of God - Part I. (Cann. 208-329)". www.vatican.va. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  21. ^ Schatz, Klaus (1996). Papal Primacy. From its Origins to the Present. Collegeville, Minn: The Liturgical Press. ISBN 978-0-8146-5522-1. 
  22. ^ "Catechism of the Catholic Church - IntraText". www.vatican.va. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  23. ^ a b DeVille, Adam A. J. (2011). Orthodoxy and the Roman papacy: "Ut Unum Sint" and the prospects of East-West unity. Notre Dame, Ind: University of Notre Dame Press. ISBN 978-0-268-02607-3. 
  24. ^ "Dogmatic Constitution on the Church - Lumen Gentium". web.archive.org. 6 Eylül 2014. 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  25. ^ "Universi Dominici Gregis - John Paul II - Apostolic Constitution (22 February 1996)". web.archive.org. 6 Mayıs 2007. 6 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  26. ^ "CIC 1917: text - IntraText CT". www.intratext.com. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  27. ^ "Cum gravissima, Litterae Apostolice Motu Proprio Datae statuitur ut omnes Patres Cardinales episcopali dignitate augeantur, d. 15 m. Aprilis a. 1962, Ioannes PP. XXIII | Ioannes XXIII". www.vatican.va. 7 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  28. ^ "Codex Canonum Ecclesiarum orientalium, die XVIII Octobris anno MCMXC - Ioannes Paulus PP. II". web.archive.org. 4 Haziran 2011. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  29. ^ Canon Law Society of America, (Ed.) (1989). Code of canon law: Latin-English edition: new English translation = codex iuris canonici. 1. print. Washington, D.C: Canon Law Society of America. ISBN 978-0-943616-79-7. 
  30. ^ "Code of Canon Law - Book IV - Function of the Church Liber (Cann. 998-1165)". www.vatican.va. 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Katolik_Kilisesi_Hiyerarşisi&oldid=32543288" sayfasından alınmıştır