İçeriğe atla

Megleno-Rumenler

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Karacaovalılar sayfasından yönlendirildi)
Megleno-Rumenler, Karacaovalılar
Vlaşi veya Rumâri
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Yunanistan Yunanistan4,000[1]
Kuzey Makedonya Kuzey Makedonya1,000[2]
Romanya Romanya (Dobruca)1,200[3]
Türkiye Türkiye500[4]
Diller
Megleno-Rumence
Din
Ortodoks Hristiyan, İslam (Türkiye)
İlgili etnik gruplar
Daco-Rumenler (Rumenler), Arumenler, İstro-Rumenler
Osmanlı İmparatorluğundaki Aroman ve Megleno-romanlar (1886)

Megleno-Rumenler,[5] Meglen Vlahları,[5] Moglenite Vlahları,[5] Megleniti veya Karacaovalılar[5] olarak adlandırılan halk (Megleno-Rumence: Vlashi; Βλαχομογλενίτες, Vlachomoglenítes) Yunanistan Makedonya'sı içerisinde yedi köyde ikamet etmektedirler. Yunanistan'ın Moglena (Karacaova) bölgesinde, Yunanistan Makedonya'sı merkez valiliğine bağlı Pella ve Kılkış şehirlerinde ve bölgelerdeki diğer bazı köylerde, sınırın diğer tarafında Kuzey Makedonya'daki Huma köyünde hala yaşayan topluluklar vardır. Aromanlar'dan farklı olarak bu Vlah topluluğu geleneksel olarak yerleşik bir tarım topluluğudur; yaylacı veya göçer değillerdir.[6] Türkiye'de en çok Edirne, Tekirdağ, Kırklareli ve Kütahya'da yaşamaktadırlar.

Dilleri Hint-Avrupa dil ailesinin İtalik diller sınıfının Latin dilleri grubuna bağlı Doğu Romen dillerinden olan Megleno-Rumence'dir. Dil bilimciler tarafından Latin kökenli olduklarını vurgulamak için bu halkın mensupları Megleno-Rumen veya Meglenitik, Yunanistan'da βλαχομογλενίτικα (vlachomoglenítika) veya basitçe μογλενίτικα (moglenítika), Türkiye'de ise Karacaovalı olarak adlandırılırlar. Kendi dillerine vlaheshte derler, fakat Romanya'daki Megleno-Rumenler'in kullandığı dile megleno-români denir. Bu dil halen, Dobruca Romanya'da, Cerna'nın bazı bölgelerinde ve Tulça ilinde konuşulmaktadır. Yok olmak üzere olan Megleno-Rumen dili bugün tehlike altındaki diller arasındadır.[7] Megleno-Rumenler'in bir kısmı 20. yüzyılın ilk yarısında Romanya idaresindeki bölgelere yerleşip Megleno-Rumen olarak hayatlarını sürdürmüşlerdir. Tahmini göç edenlerin sayısı sayıları yaklaşık 5,213 (P. Atanasov,[8] en son tahmin) ve 20,000 (P.Papahagi,[9] ca, 1900) arasındaydı.

Bu topluluk da Doğu Avrupa'daki diğer "Doğu Romalı" (Arumenler) topluluklar gibi "Romanus" adını kullanmamışlar ve kendilerine "Vlashi, Vlach veya Ulah[10] [sayfa belirt] demişlerdir.[11]

Kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Roma İmparatorluğu'nun bölgede kurduğu kolonilere yerleştirdiği Latin halkları, zamanla imparatorluğun bölgeden çekilmesine rağmen topraklarını terk etmemişler ve yaşamaya devam etmişler. Bunu sonucunda Balkanlar'da Latin kökenli dil konuşan Rumenler, Arumenler, İstro-Rumenler ve Megleno-Rumenler olarak adlandırılan gruplar ortaya çıkmıştır. Temelde geleneklerini koruyan bu topluluklar dini ve coğrafi sebeplerle çevrelerindeki diğer topluluklarla kültürel etkileşime girmişler,[12] bu da onların dillerinin şekillenmesine yol açmıştır. Megleno-Rumenlerin kökenine ait diğer teoriler ise şu yöndedir: Ovid Densusianu ve C. Jirecek isimli Rumen bilim adamlarının teorilerine göre 1091 yılında Bizans İmparatoru I. Aleksios, imparatorluğa askerî güç sağlamak için aldığı Rumen ve Peçenek askerleri bölgeye yerleştirdiği ve bu topluluğun bu şekilde ortaya çıktığıdır. Ancak Makedonya sınırları içine yerleştirilen askerlerin büyük çoğunluğunun Rumence konuşmadığı ve hakim Yunan kültürünün (o dönemde Bizans İmparatorluğu'nun resmi dili Yunancadır) etkisinde kalarak zamanla helenleştikleri bilinmektedir.[13] Diğer teori ise yine Rumen kökenli iki bilim adamı olan Gustav Weigand ve George Murnu tarafından ortaya atılmıştır. Bu teoriye göre Megleno-Rumen halk 1185 yılında kurulan II. Bulgar-Rumen İmparatorluğu tarafından bölgeye yerleştirilen Ulahlar olduğu yönündedir.[14]

En önemli Megleno-Rumen araştırmacılarından biri olan Theodor Capidan, Megleno-Rumence'nin diğer Rumen dilleri ile olan benzerliği üzerine uzun yıllar boyunca çalışmalar yapmış ve çalışmaları sonunda Megleno-Rumenlerin Moglen bölgesine gelmeden önce uzun bir süre Rodop Dağları civârında yaşadığı kanısına varmıştır (Rodoplarda konuşulan Bulgarca ile Megleno-Rumence'nin günümüz Yunancasında kullanılmayan, eski Yunanca kelimeler içerdiğini fark etmiştir).[15] Papahagi ve Capidan, Arumence ve Meglena-Rumence'nin her ikisinde de az miktarda Slav etkisinin olduğunu, onun yerine Yunan etkisinin ağırlıklı olduğunu saptamışlardır. Megleno-Rumen dili ve diğer Doğu Rumen dilleri üzerine yaptığı çalışmalar sonunda Capidan'ın Rumen dilinin oluşumu sırasında, takriben Orta Çağ'ın başlarında Tuna nehrinin her iki yakasında (kuzey-güney) etnik bir Rumen devamlılığının olduğu tespitinde bulunmuştur. Bu da Megleno-Rumen varlığının daha eskilere dayandığının bir göstergesidir.

Çoğunlukla Ortodoks Hristiyanları olan Megleno-Rumen topluluğunun, Yunanistan'ın Notia (Nutya ya da Nanti) köyü ve yukarı bölgesindeki halkı 18. yüzyılda topluca İslam'ı seçmiştir. Halkın İslam'a geçmesiyle birlikte yaşadıkları bölge olan Karacaova'dan esinlenilerek Osmanlılar tarafından Karacaovalılar olarak anılmışlardır.[16][17][18][19][20] 1923'teki Nüfus Mübadelesi sırasında, büyük bir Pomak topluluğuyla birlikte Karacaova bölgesinden çıkarılmışlardır. Türkiye'nin Trakya bölgesinde yoğunlukla Kırklareli ve Şarköy civârına yerleştirilmişlerdir. 1919 ile 1922 arasındaki harp sonrasında imzalanan mübâdele antlaşmasıyla 1,5 milyon Rum Yunanistan'a sevkedilirken, Yunanistanlı 400,000 Müslüman da Türkiye'ye sevk edilmiş olup, içlerinde 6000 Meglen Rumeni (Karacaovalı Vlah) bulunuyordu; Edirne (100 aile), Kırklareli (100 aile), Babaeski (70 aile), Lüleburgaz (80 aile), Uzunköprü (100 aile), Çorlu (100 aile), Malkara (50 aile), Ballı (10 aile), Gözsüzköy (50 aile), Kalamış (50 aile), Hoşköy (20 aile) ve bir kısım Kara Ulah da Mürefte kasabasına iskân edilmişlerdir.[21]

1900 yılında, birçok Megleno-Rumen yerleşimini içeren Gevgeli şehrindeki nüfus kayıtlarına göre, bölgenin toplam nüfusu 49,315'tir. Nüfusun etnik dağılımı ise şöyledir: 20,643 Slav (Karacaovalı Pomaklar dâhil), 14,900 Türk, 9,400 Hristiyan Arumen ve Megleno-Rumen, 3,500 Müslüman Megleno-Rumen (Karacaovalı), 655 Çingene ve 187 Çerkez'den oluşmaktaydı.

1926'da yaklaşık 450 Megelo-Rumen aile Yunanistan'dan ayrılıp Romanya'da Güney Dobruca bölgesine yerleşmiştir. Bulgaristan Güney Dobruca'yı ele geçirdikten sonra Megleno-Rumenler Romanya'nın diğer bölgelerine büyük çoğunluğu Tulça ilindeki Çerna köyü civarına yerleşti.[22] II. Dünya Savaşı ve Yunan İç Savaşı boyunca Hala Megleno-Rumen dili konuşan yaklaşık 1,200 kişi Romanya ve diğer ülkelere göçettiler.[23] Göç sürecini başaran ailelerin bir kısmı bugün hala Moglená bölgesinde yaşamaktadırlar.[24] 1996 yılı itibarıyla Romanyada 820 aile Megleno-Rumen kimliklerine sahip çıkarak yaşamaktadırlar.

Megleno-Rumenlerin yaşadıkları bölgeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ulah topluluklarının yaşadığı yerlerin haritası. Megleno-Rumenler veya Karacaovalılar koyu sarı renkle belirtilmiş
Yunanistan ve Makedonya Cumhuriyetindeki Megleno-Romanların Yerleştiği yerler
Megleno-romanların Yunanistan ve Makedonya Cumhuriyetindeki Yerleşkeleri 1925
Megleno-Rumen yerleşimlerinin listesi.[25][26]

Yunanistan Pella (Alakilise), Archangelos (Megleno-Rumence: Oşani)
Yunanistan Kılkış, Karpi/Karadere (Megleno-Rumence: Negra-Vale)
Yunanistan Kılkış, Kupa (Megleno-Rumence: Cupa)
Yunanistan Pella (Alakilise), Lagkadia/Langadia/Lungunca/Langaca/Lugunca (Megleno-Rumence: Lugunţa, Lundzini)
Yunanistan Edessa (Vodina) (Megleno-Rumence: Vodina)
Yunanistan Notia (Nutya) (Megleno-Rumence: Nutya, Nânti, Nânta)
Yunanistan Pella (Alakilise), Perikleia/Berislav (Megleno-Rumence: Birislav)
Yunanistan Kılkış, Skra/Lübniçe (Megleno-Rumence: Liumniţa)
Kuzey Makedonya Huma (Megleno-Rumence: Uma)
Romanya Tulça, Çerna/Karacalar

Eski Megleno-Rumen köyleri

Yunanistan Kılkış, Kastaneri/Baroviçe (Megleno-Rumence: Barovița)
Kuzey Makedonya Konsko/Konska (Megleno-Rumence: Coinsko)
Kuzey Makedonya Sermenin/Sermenli (Megleno-Rumence: Sirminina)

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Balkan Sprachbund Morpho-Syntactic Features (Studies in Natural Language and Linguistic Theory) by Olga M. Tomic
  2. ^ http://books.google.com.tr/books?id=E15iAAAAMAAJ&q=population+of+megleno-romanians+in+macedonia&dq=population+of+megleno-romanians+in+macedonia&pgis=1
  3. ^ http://books.google.com.tr/books?id=eYAmAAAAMAAJ&q=theodor+capidan+megleno+romanians+in+dobruja&dq=theodor+capidan+megleno+romanians+in+dobruja&pgis=1
  4. ^ http://books.google.com.tr/books?id=50xwAAAAIAAJ&q=population+of+megleno+romanians+in+turkey&dq=population+of+megleno+romanians+in+turkey&pgis=1
  5. ^ a b c d Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World: by James Minahan
  6. ^ Thede Kahl, "The Islamisation of the Meglen Vlachs (Megleno-Rumen): The Village of Nânti (Nótia) and the Nântinets in Present-Day Turkey". Nationalities Papers 16, March 2006
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2009. 
  8. ^ Thede Kahl Nationalities Papers, 1465-3923, Volume 34, Issue 1, 2006, Pages 71 – 90 ISSN: 1465-3923
  9. ^ Papahagi, Per. 1905. Basme aromâne
  10. ^ Asterios I. Koukoudis, The Vlachs: Metropolis and Diaspora, 2003, ISBN 960-7760-86-7
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2009. 
  13. ^ http://books.google.com.tr/books?id=rUs-hHd89xAC&pg=PA26&lpg=PA26&dq=cumans+in+byzantine+empire&source=bl&ots=aeGHYJtSpk&sig=8OGBIos0OfNZ5drWHkZNCaAoIug&hl=tr&ei=WrL2Son2Ioie_Aa2wuGqAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CCkQ6AEwCA#v=onepage&q=cumans%20in%20byzantine%20empire&f=false
  14. ^ George Murnu, Istoria romanilor din Pind, Vlahia Mare 980-1259, Bükreş, 1913, p. 229-230
  15. ^ Teodor Capidan, Meglenoromânii, I, 1925, p. 56
  16. ^ Thede Kahl, "The Islamisation of the Meglen Vlachs (Megleno-Rumen): The Village of Nânti (Nótia) and the Nântinets in Present-Day Turkey". Nationalities Papers 34:1, March 2006 http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a743783557~db=all
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 
  21. ^ Kahl 2014, p. 41
  22. ^ http://dic.academic.ru/dic.nsf/enwiki/192700
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009. 
  25. ^ "Aromanian Society of America". 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Megleno-Rumenler&oldid=33486709" sayfasından alınmıştır