Kanlı Çeşme Camii
 Kanlı Çeşme Camii | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Yanya, Yunanistan |
| Koordinatlar | 39°39′39″K 20°51′17″D / 39.66083°K 20.85472°D |
| İnanç | Sünni İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | Osmanlı İslam |
| Tamamlanma | 1740 |
| Özellikler | |
| Minare sayısı | 1 |
| Malzemeler | Taş |
Kanlı Çeşme Camii (Yunanca: Τζαμί Καλούτσιανης, romanize: Cami Kaluçianis), Yunanistan'ın Yanya kentinde bulunan bir camidir. Cami, 16. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. 2005 yılından bu yana restorasyon çalışmaları yürütülmekte olup günümüzde ibadete açık değildir.
Adı[değiştir | kaynağı değiştir]
Caminin adı muhtemelen 1611 Epir İsyanı'ndan geldiği düşünülmektedir.[1] 1611'de, Larissa'nın eski Metropoliti Dionisius Skilosofos'un önderlik ettiği başarısız bir ayaklanmanın patlak vermesiyle Yanya ve çevresindeki bölge kargaşa yaşandı.[2] Ancak hareket çok az destek topladı ve mağlup Yunan ve Arnavut aileleri Yanya Kalesi'nden çıkaran Osmanlı güçleri tarafından sert bir şekilde bastırıldı.[2][3] Sürgün edilen aileler günümüz caminin bulunduğu bölgeye yerleştiler. O dönemde Osmanlı ileri gelenlerinden Osman Paşa'nın sarayının da bulunduğu yerdi.[4] Köylü isyanının merkez üssü ve şehrin güneybatı kapısı olan bölge[5] halk arasında "Kanlı Çeşme" olarak anılırken, Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi'nin de 17. yüzyılın ortalarında Yanya'yı ziyareti sırasında bahsettiği bu isimdir.[1][6]
Diğer bir hipotez ise adını Hacı Mehmed Paşa'nın oğlu II. Mehmet Paşa'dan türediğidir. Kendisine "iyi paşa" (Καλός Πασάς, kalos passas) lakabı takıldı ve caminin yanına bir çeşme yaptırdı; bu, bölgeye "iyi çeşme" terimini verecek bir hareketti.[7]
Caminin adı Yunancada Kalu Çeşme camisi olarak da çevrilmiş ancak Hacı Mehmed Paşa Camii, hatta Ahmed Paşa Camii olarak da bilinmektedir.[8][9][10]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Camide bulunan ithaf kitabesine göre Kanlı Çeşme Camii, 1740 yılında Yanya'nın eski valisi Hacı Mehmed Paşa tarafından, muhtemelen 1740'ların sonlarına tarihlenen eski, günlük ibadet için kullanılan küçük bir ahşap caminin yerine yaptırılmıştır.[1][9] Orijinal cami muhtemelen 1611 isyanı sırasında yanarak kullanılamaz hale geldi.[11] Hacı Mehmed Paşa'nın binası tarihi boyunca depremlerde kısmen hasar görmüş ve her defasında yenilenmiştir.[12]
Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Balkan Savaşı'nda yenilgiye uğratılmasının ardından Yanya ve Epir'in büyük çoğunluğu modern Yunanistan'ın bir parçası haline geldi. 1913'ten sonra cami, Yunanistan Ulusal Bankası'nın ticarete konu mallar listesine dahil edildi ve geçici olarak şehirlerarası otobüs terminali olarak kullanıldı.[8] 1925 yılında tasnif edilen mekan[8], 1932 yılında özel şahıslara satılmış[13] ve büyük revak içerisine çok sayıda tezgah eklenmiştir.[8] Onlarca yıl içinde inşa edilen çeşitli dükkanlar arasında popüler kahvehane "Cami" (Καφενείον «Το Τζαμί») da vardı. Minarenin çatısı 1920 ile 1944 yılları arasında, muhtemelen 1940'taki Yunan-İtalyan Savaşı sırasındaki İtalyan bombardımanı sırasında yıkılmıştır.[12]
Bina, 2005 yılından bu yana hem caminin hem de Cavelas Meydanı'nın restorasyonunu amaçlayan Kültür ve Spor Bakanlığı'na aittir. Günümüzde, Kanlı Çeşme Camii'nin orijinal görünümüne kavuşturulmasını amaçlayan bir plan uygulanmaktadır.[12]
Mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Caminin alanı 231 metrekare olup[13] dış cephesi 11,50 metre olan kare şeklinde bir mescit bulunmaktadır.[10] Yapı, bir kornişle ayrılan, hafif çıkıntılı iki seviyeden oluşur; tamamı, sekizgen kubbesi dört trompun üzerine oturan bir kubbe ile örtülmüştür. Kuzey ve doğu cephelerinde zemin katın dükkan olarak kullanılmasından bu yana kapatılan sütunlu bir revak bulunmaktadır. On sütun arasındaki açık alanda, bir zamanlar kasabada bir deprem olması durumunda yapıyı desteklemek amacıyla ahşap çapraz parçalar bulunuyordu.[12]
Başlangıçta caminin güney ve batı cephelerinde iki sıra ikişer pencere bulunurken, yirminci yüzyılda alt açıklıkların yerini kapılar almıştır. Revakın kubbesi ve çatısı kiremitle kaplıdır.[1] Dört açılı uçan payanda, tamburu yapının kare tabanına bağlar.
Son zamanlarda alışveriş alanı olarak kullanılmasına rağmen bina, kubbe iç kısmındaki Arapça kitabelerden oluşan zengin boyalı dekorasyonu, ahşap ve yeşil alçı mihrabını, piramit şeklindeki minberin bir kısmını ve kuzeybatı köşesindeki 20,36 metre yüksekliğindeki minareyi (çatısı günümüze kadar ulaşamamıştır) korumaktadır.[8][12][14] İçeride, kuzey tarafında ayrıca oymalı ahşaptan yükseltilmiş bir galeri bulunmaktadır.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e Kültür ve Spor Bakanlığı. "Τζαμί Καλούτσιανης". www.odysseus.culture.gr (Yunanca). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ a b Xhufi, Pëllumb (2020). "Rebelles et unionistes dans les Balkans ottomans: l'insurrection d'Epire de 1611". Christophe Picard; Bernard Doumerc (Ed.). Byzance et ses périphéries (Mondes grec, balkanique et musulman): Hommage à Alain Ducellier (Fransızca). University Press of Midi. s. 323–345. ISBN 978-2-8107-0991-5. 15 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ Plagou 2016, s. 103.
- ^ Ploumides, Georgios (17 Ağustos 2000). "Διονύσιος ο Φιλόσοφος, Μητροπολίτης Λαρίσης". www.tanea.gr (Yunanca). 7 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ Smyris 2000, s. 41.
- ^ Plagou 2016, s. 397.
- ^ Tassi 2017, ss. 94-95.
- ^ a b c d e Mikropoulos 2008, s. 386.
- ^ a b Smyris 2009, s. 173.
- ^ a b Smyris 2000, s. 40.
- ^ Vrakas, Fotis (2007). Η Ήπειρος του χτες – Η Ήπειρος της οθωμανικής περιόδου 15ος - 20ος (Yunanca). s. 78. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.
- ^ a b c d e Ritzaleou, Maria (9 Haziran 2020). "Ιωάννινα: Μυστικά 300 χρόνων στο τζαμί της Καλούτσιανης". www.ethnos.gr (Yunanca). 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ a b Tassi 2017, s. 95.
- ^ Pantazis, Georgios; Lambrou, Evangelia (2009). "Investigating the orientation of eleven mosques in Greece". Journal of Astronomical History and Heritage. 12 (2). ss. 159-166. Bibcode:2009JAHH...12..159P. ISSN 1440-2807. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.
Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]
- Smyris, Georgios (2009). "Kalou Çeşme Mosque". Ersi Brouskari (Ed.). Ottoman Architecture in Greece. Elizabeth Key Fowden tarafından çevrildi. Atina: Kültür ve Spor Bakanlığı. s. 173. ISBN 9789602147931.
- Mikropoulos, Anastasios (2008). Elevating and safeguarding culture using tools of the information society: dusty traces of the muslim culture. Earthlab. ISBN 978-960-233-187-3.
- Plagou, Angeliki (2016). Περιφέρεια Ηπείρου: Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων: Όπου η Ομορφιά Περισσεύει (Yunanca). Londra: AKAKIA Publications. ISBN 978-1-911352-35-8. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- Smyris, Georgios (2000). "Τα μουσουλμανικά τζαμιά των Ιωαννίνων και η πολεοδομία της Οθωμανικής Πόλης" [The Muslim Mosques of Ioannina and the Urban Planning of the Ottoman Town]. Ηπειρωτικά Χρονικά (Yunanca). Cilt 34. ss. 9-90. ISSN 1108-4758.
- Tassi, Konstantina (2017). Οι Μουσουλμάνοι των Ιωαννίνων: από την Αυτοκρατορία στο Έθνος κράτος 1913-1923 (Yunanca). Yanya Üniversitesi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- Pyrsinellas, Vasileios (1959). "Ιστορία της πόλεως των Ιωαννίνων". Ηπειρωτική Εστία (Yunanca). Cilt 8. ss. 762-763.
- Prountzos, Athanasios (2004). Ο Προσανατολισμός των μουσουλμανικών Τεμενών Καλούτσιανης και Βελή Πασά στα Ιωάννινα (Yunanca). Atina: Atina Ulusal Teknik Üniversitesi.
