Kıbrıs Cumhuriyeti'nin belediyeleri
Kıbrıs Cumhuriyeti idari yapılanmasında belediyeler, kazalardan sonra ve köylerden önce yer alan ikinci derecedeki idare birimleridir. 1985 Belediyeler Yasası kapsamında Kıbrıs Cumhuriyeti'nde 39 belediye bulunmaktadır; bunların dokuzu sürgündedir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kıbrıs'ta ilk belediyeler İngiliz idaresinin başladığı dönemde kuruldu. Kaza merkezlerinde başlayan belediye yapılanmaları daha sonra nahiye merkezlerinde de kuruldu. 1882'de çıkan yasayla belediye meclisleri Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler ile oluşacak şekilde kuruldu ve belediye başkanları bu meclisler tarafından seçildi. 1931 yılındaki ayaklanma sebebiyle bütün belediye seçimleri iptal edilerek 1943'te seçimlere tekrar izin verilene kadar atanan liderlerce idare edildi.
1958 yılında taksim politikası kapsamında büyük şehirlerde Türkler ayrışmaya gitti ve mevcut belediyelerden ayrı olarak Girne dışındaki kazalarda yeni Türk Belediyeleri kuruldu. Bu durum başta yasadışı olsa da önce 1959'da çıkartılan İngiliz yasasıyla, daha sonra Kıbrıs'ın bağımsızlığıyla birlikte Kıbrıs Anayasası'nın 173. maddesi ile resmileşti.[1] Ülke yönetimindeki "ayrı çoğunluk" prensibi ile Rum belediye başkanları Rumlarca, Türk belediye başkanları da Türklerce seçilir hale geldi.
1974'teki Kıbrıs Harekâtı sonucunda Kıbrıs'taki belediyelerin dokuzu sürgüne gitti. Kuzeydeki Rumların güneye sürülmesinden ötürü Girne, Karava, Lapta, Omorfo, Değirmenlik, Lefkonuk, Akatu, Lisi ve Mağusa belediyeleri işlemez hale geldi ve bulundurdukları varlıkları Türk kontrolüne geçti. Sürgündeki bu belediyeler teknik olarak faaliyet göstermemekle birlikte yerel seçimlerde göçmen kaydı olan Kıbrıslılarca belediye başkanları seçilmekte ve adadaki yasadışı Türk askeri varlığına karşı kamuoyu kampanyası yürütmektedirler. Bu belediyelerin yerine Türk idaresi tarafından yeni belediyeler kurulmuş ve sürgündeki belediyelerin yerini alarak kamu hizmetini devam ettirmiştir. Sürgündeki belediyelerin yerine kurulan belediyeler ve bunların daha sonra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti altında geçirdiği reformlar Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından tanınmamaktadır.
1985'teki idari düzenlemeler çerçevesinde yeni bir Belediyeler Yasası[2] çıkartıldı ve o zamana kadar sürgün belediyeler dahil 16 olan belediye sayısı artırılarak 1986'da kurulan 11 yeni belediye ile 27'ye çıkarıldı. Daha sonra 1994'te 5, 1996'da 1 ve 2011'de 6 yeni belediye kuruldu.
Mevcut Belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Tablodaki Türkçe isimler eski ve yerel söylenişler temel alınarak yazılmış, Alternatif ve günümüzde geçerli olan Türkçe isimler parantez içerisinde belirtilmiştir. İtalik yazılı belediyeler sürgündedir.
| Belediye Adı (Türkçe) | Belediye Adı (Yunanca) | Kazası | Kurulduğu Tarih |
|---|---|---|---|
| Lefkoşa | Λευκωσία (Lefkosia) | Lefkoşa | 1878 |
| Eylence | Αγλαντζιά (Aglantzia) | 1986 | |
| Aydemet | Άγιος Δομέτιος (Agios Dometios) | 1986 | |
| Geri | Γέρι (Geri) | 2012 | |
| Çeri | Τσέρι (Tseri) | 2012 | |
| Dali | Δάλι | 1996 | |
| Engomi (İncirli) | Έγκωμη | 1986 | |
| Lakadamya | Λακατάμια (Lakatamia) | 1986 | |
| Değirmenlik | Κυθρέα (Kythrea) | 1915 | |
| Laçça | Λατσιά (Latsia) | 1986 | |
| Omorfo (Güzelyurt) | Μόρφου (Morfou) | 1883 | |
| Strovolos | Στρόβολος | 1986 | |
| Girne | Κερύνεια (Keryneia) | Girne | 1878 |
| Karava (Alsancak) | Καραβάς (Karavas) | 1884 | |
| Lapta | Λάπηθος (Lapithos) | 1878 | |
| Mağusa | Αμμόχωστος (Ammochostos) | Mağusa | 1878 |
| Akatu (Tatlısu) | Ακανθού (Akanthou) | 1908 | |
| Lefkonuk (Geçitkale) | Λευκόνοικο (Lefkoniko) | 1939 | |
| Aya Napa | Αγία Νάπα (Ayia Napa) | 1991 | |
| Derinya | Δερύνεια (Deryneia) | 1994 | |
| Lisi (Akdoğan) | Λύση (Lysi) | 1962 | |
| Paralimni | Παραλίμνι | 1986 | |
| Sotira | Σωτήρα | 2012 | |
| Larnaka | Λάρνακα | Larnaka | 1878 |
| Atienu (Kiracıköy) | Αθηένου (Athienou) | 1926 | |
| Aradip | Αραδίππου (Aradippou) | 1986 | |
| Dromolakşa-Meneu (Mormenekşe-Menevi) | Δρομολαξιά-Μενεού (Dromolaksia-Meneou) | 2012 | |
| Livadya | Λιβάδια (Livadia) | 2012 | |
| Yukarı Lefkara | Πάνω Λεύκαρα (Pano Lefkara) | 1883 | |
| Limasol | Λεμεσός (Lemesos) | Limasol | 1878 |
| Yermasoya | Γερμασόγεια (Germasoyeia) | 1994 | |
| Aşağı Polemidya (Aşağı Binatlı) | Κάτω Πολεμίδια (Kato Polemidia) | 1986 | |
| İpsona | Ύψωνας (Ypsonas) | 2012 | |
| Mesavitonya | Μέσα Γειτονιά (Mesa Geitonia) | 1986 | |
| Aya Tanaş | Άγιος Αθανάσιος (Agios Athanasios) | 1986 | |
| Baf | Πάφος (Pafos) | Baf | 1878 |
| Yeroşibu | Γεροσκήπου (Geroskipou) | 1994 | |
| Peya | Πέγεια (Peyeia) | 1994 | |
| Poli | Πόλις (Polis) | 1882 |
Türk Belediyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Resmi olarak ilk Türk belediyesi 1900'de Lefke'de kuruldu.[3] Daha sonra taksim politikası kapsamında 1958'de kaza merkezlerinde ayrı Türk Belediyeleri kuruldu. Bu belediyeler Kıbrıs Cumhuriyeti kontrolü dışında olduğundan Cumhuriyet makamlarınca resmi olarak listelenmez.
| Belediye | Kaza | Kurulduğu Tarih |
|---|---|---|
| Lefkoşa Türk Belediyesi | Lefkoşa | 1958 |
| Lefke | 1900 | |
| Mağusa | Mağusa | 1958 |
| Larnaka | Larnaka | 1958 |
| Limasol | Limasol | 1958 |
| Baf | Baf | 1958 |
Bu belediyelerden Larnaka, Limasol ve Baf belediyeleri 1974'teki harekât sonrasında adanın kuzey kesimine geçerek faaliyetlerine son verdiler. Baf Türk Belediyesi Omorfo'ya yerleşerek 1976'da Güzelyurt Belediyesi olarak faaliyetine devam ederken Limasol Türk Belediyesi 1974'teki askerî harekât sırasında Türk makamlarınca Girne'de kurulan belediyeyi devraldı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası 19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Madde 173
- ^ "The Municipalities Law" (PDF) (İngilizce). 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Lefke Belediyesi - Eski Belediye Başkanları". 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
