Hacı Abdullah Halife Külliyesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Tekkeköy, Yağlıdere, Giresun |
| Koordinatlar | 40°45′25″K 38°37′09″D / 40.75694°K 38.61917°D |
| İnanç | Sünni İslam |
| Mimari | |
| Tamamlanma | 1486 (Cami) 16. yüzyıl (Külliye) |
| Nakkaş | Darendeli Eş-şeyh Hamza |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Bazalt Taş |
Hacı Abdullah Halife Külliyesi veya Sarı Halife Külliyesi, Giresun ilinin Yağlıdere ilçesine bağlı Tekkeköy'de bulunmaktadır. Türkiye'de (Osmanlı İmparatorluğu dönemi) barok ve rokoko üslubu süslemelerin İstanbul dışında kullanıldığı ilk örnekler külliye kompleksine dahil caminin içinde yer almaktadır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Sarı Halife Külliyesi olarak da anılan Hacı Abdullah Halife Külliyesi'nin temelleri, Osmanlı döneminde, özellikle 15. veya 16. yüzyılda Hacı Abdullah Halife tarafından atılmıştır.[1] Külliye, Yavuz Sultan Selim’in Trabzon sancağında bey olarak görev yaptığı ve padişah olduğu dönemde önemli bir dini merkez olarak öne çıkmış ve maddi olarak desteklenmiştir. Sultan Selim, külliyeyi vakıf sistemine dahil ederek civar iki köyden alınan öşür vergileriyle desteklemiştir.[2][3] Kanuni Sultan Süleyman'ın köy hakkındaki fermanı ve Sultan Selim dönemine ve Hacı Abdullah Halife Vakfına ait belgeler külliye içinde sergilenmektedir.[4] Başlangıçta ahi tekkesi olarak kurulan bu külliye, II. Mahmud döneminde, dönem uygulamalarına paralel olacak şekilde Nakşibendi tarikatına bağlanmıştır.[5]
Mimarisi ve Kısımları[değiştir | kaynağı değiştir]
Külliye, çeşitli yapıların bir araya gelmesiyle oluşmuştur:
Çepni Tekkesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Dervişlerin toplandığı ve çeşitli dinî faaliyetlerin gerçekleştirildiği merkez bina, dikdörtgen planlı ve tek katlı bir yapıdır. Yapının üstü piramidal bir çatı ile örtülüdür ve girişte duvarın yanında bir şömine bulunmaktadır.[2]
Cami[değiştir | kaynağı değiştir]
Hacı Abdullah Halife Camii, Trabzon’daki Gülbahar Hatun Vakfı’na bağlı olarak 1486 yılında inşaa edilmiştir. Cami, Osmanlı Türkiye'sinde barok ve rokoko tarzı duvar süslemelerinin İstanbul dışında görüldüğü ilk mimari yapı olma özelliğini taşır.[6][7]
Mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük bir namazgâhı olan cami, piramidal bir çatıya sahiptir. Caminin cemaat yerleri ve diğer bölümleri, zamanla çeşitli onarımlar görmüştür. Mevcut ahşap minberin 19. yüzyılda yapıldığı düşünülmektedir. Caminin batı tarafında Darendeli Eş-şeyh Hamza yazısı bulunmaktadır. Yazının hemen altında bir de tarih yazmaktadır ancak yazının yıpranması nedeniyle tarih tam olarak tespit edilememiştir. Bu yazıdan ve tekkedeki diğer örneklerden yola çıkarak, Hacı Abdullah Halife Camisi'sindeki barok duvar resimlerinin 19. yüzyılın ikinci yarısında Darendeli Hacı Hamza isimli bir usta tarafından yapıldığı anlaşılabilir.[7][8] Mihrabın hemen doğusunda, kökleri havada ve dalları aşağıda olan, cennete hoş bir koku ve serinlik veren tuba ağacı ile cennetin sembolü olan livâ-i hamd sancağını içeren bir cennet tasviri bulunmaktadır.[9] Camideki cennet tasviri Anadolu'da karşılaşılan nadir cennet tasvirlerinden biridir. Caminin ilginç süslemelerinden biri de karpuz üzerine saplanmış bir bıçak resmidir. Bu resim Muhammed ile Ali arasında geçen ubudiyet ve ibadet ikilemini sembolize eden bir süsleme tarzıdır. Bu cami, özellikle iç duvar süslemeleri açısından, bölgedeki tek örnektir.[7][8]
Misafirhane[değiştir | kaynağı değiştir]
Zaviye'yi ziyaret edenler için konaklama imkanı sunan misafirhane, 60'larda ebehane olarak kullanılmaktaydı.[2]
Sarı Halife Türbesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kare planlı türbe, başlangıçta kubbeli bir çatıya sahipken, günümüzde beton bir piramidal çatı ile örtülüdür. Türbenin içinde ahşap bir lahit bulunmaktadır.[1][2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Giresun Kültür Sempozyumu (30-31 Mayıs 1998) bildirileri. Ayhan Yüksel. 1998. ISBN 978-975-94723-1-3.
- ^ a b c d Sinclair, T. A. (31 Aralık 1989). Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II (İngilizce). Pindar Press. s. 106. ISBN 978-0-907132-33-2.
- ^ Vakıflar dergisi. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayıinları. 1982.
- ^ "Giresun'da 500 yıldır tarihe köylüler sahip çıkıyor haberi". Arkeolojik Haber. 22 Kasım 2016. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024.
- ^ Fatsa, Mehmet; İltar, Gazanfer (24 Haziran 2023). Hacı Abdullah Halife Tekkesi. Ari Sanat Yayinevi. ISBN 978-605-5021-55-9.
- ^ 1486 yılında inşa edilen caminin 2 yıllık bir restore çalınmasının ardından 2018 yılında yeniden hizmete açıldığını ifade eden İltar, Osmanlı döneminde İstanbul’da kullanılan barok ve rokoko üslubu süslemelerin taşrada kullanılan ilk camisi olduğunu vurguladı."Cennetin 8 kapısının tasvir edildiği cami". İhlas Haber Ajansı. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024.
- ^ a b c Giresun ili Yağlıdere ilçesi Tekke Köyü Hacı Abdullah Halife Camisi. Dr. Fatma Sedes. 2015.
- ^ a b "Cennetin 8 kapısının tasvir edildiği camii". İhlas Haber Ajansı. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024.
- ^ İltar, Gazanfer (2014). "Tekke Köyü Hacı Abdullah Halife Camisi Duvar Resimleri".
| Otorite kontrolü |
|
|---|
