HMS Iron Duke (1912)
HMS Iron Duke, Wellington'un 1. Dükü Arthur Wellesley'ın ismini taşıyan ve sınıfının baş gemisi olan Kraliyet Donanması'nın bir zırhlısıydı. Portsmouth Tersanesi tarafından inşa edildi ve omurgası Ocak 1912'de kızağa koyuldu. On ay sonra denize indirildi ve Mart 1914'te amiral gemisi olarak Anavatan filosuna katıldı. On adet 135 inç (3.400 mm) ana batarya topu ile silahlandırıldı ve 2.125 knot (3.936 km/sa; 2.445 mph) azami sürate erişebiliyordu.
Iron Duke, Jutland Muharebesi ve Birinci Dünya Savaşı sırasında Büyük Filo'nun amiral gemisi olarak hizmet etti. Filonun ilk görevlerinde Alman zırhlısı SMS König'e ciddi hasar vermişti. Ocak 1917'de bu filonun amiral gemisi olarak atandı. Savaştan sonra Iron Duke, Akdeniz'de Akdeniz Filosu'nun amiral gemisi olarak faaliyet gösterdi. Hem Karadeniz'deki Rus İç Savaşı'na hem de Yunan-Türk Savaşı'na katıldı. Ayrıca İzmir'den mültecilerin tahliyesine yardım etti. 1926'da, eğitim gemisi olarak görev yaptığı Atlantik Filosuna atandı.
Iron Duke sadece birkaç yıl daha aktif görevde kaldı; 1930'da Londra Deniz Antlaşması'na göre, dört Iron Duke sınıfı zırhlı ya hurdaya ayrıldı ya da silahtan arındırıldı. Iron Duke bu nedenle bir topçu eğitim gemisine dönüştürüldü. Zırhı ve silahlarının çoğu onu eğitime uygun hale getirmek için çıkarıldı. Eylül 1939'da İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Scapa Flow'da bir liman savunma gemisi olarak hizmet etti. Ekim ayında Alman bombardıman uçakları tarafından ağır hasar gördü ve batmaması için karaya oturturuldu. Savaş süresince bir uçaksavar platformu olarak hizmet etmeye devam etti ve 1940'ların sonunda hurdaya ayrıldı.
Iron Duke, 622 fit 9 inç (190 m) boy, 90 fit (27 m) genişliğe ve ortalama 29 fit 6 inç (9 m) su çekimine sahipti. Tasarlandığı gibi 25.401 ton boş ağırlığa ve 30.034 ton dolu ağırlığa (mühammit yüklü) sahipti. İtme sistemi, on sekiz Babcock & Wilcox kazanı tarafından sağlanan buharla birlikte dört Parsons buhar türbininden oluşuyordu. Motorlar 29.000 mil beygir gücü (21.625 kW) ve 2.125 knot (3.936 km/sa; 2.445 mph) azami hıza sahipti. Seyir yarıçapı 7.800 deniz miliydi(14.446 km). Iron Duke'un mürettebatı 995'ti ancak savaş sırasında bu 1.022'ye kadar çıkabiliyordu.[1]
Iron Duke, beş adet ikiz top kulesine monte edilmiş on adet BL 13.5 inç Mk V deniz silahının ana bataryası ile silahlandırıldı. Taretler biri öne, diğeri arkada olmak üzere düzenlenmişlerdi; beşinci taret geminin ortasında baca ve arka üst yapının arasındaydı. Torpido botlarına karşı yakın mesafeli savunma, ikincil batarya olarak on iki tane BL 6 inçlik Mk VII topu ile sağlandı. Gemide ayrıca bir çift QF 3 inç 20 cwt uçaksavar topu ve dört adet 47 milimetre (2 in) 3-librelik silahlar vardı.[Note 1] Dönemin ana gemileri için tipik olan dört 21 inç (530 mm) torpido tüpü, geminin yan tarafında takılıydı. Iron Duke'un önemli kısımları 12 inç (305 mm) kalınlığında bir zırhlı kemerle korunuyordu. Güvertesi 25 inç (635 mm) kalınlığındaydı. Ana batarya kulesinin yüzeyleri 11 inç (279 mm) kalınlığında ve topları 10 inç (254 mm) kalınlığında barbetler ile korunuyordu.[1]
Hizmet Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
Iron Duke 12 Ocak 1912'de Portsmouth Tersanesi'nde kızağa yerleştirildi ve o yılın 12 Ekiminde göreve başladı. Montaj işi tamamladıktan sonra 25 Kasım 1913'te deniz denemelerine başladı.[2] Gemi Mart 1914'te tamamlandı,[1] ve denemelerini tamamladıktan sonra Anavatan Filosuna katıldı. Anavatan Filosunda Amiral Sir George Callaghan'ın amiral gemisi olarak görev yaptı.[3] 29 Temmuz 1914'te Avrupa'da savaş belirirken Iron Duke ve geri kalan Anavatan Filosu, olası sürpriz bir Alman saldırısından korumak için Portland'dan Scapa Flow'a devam etmesi için görevlendirildi.[4]
Birinci Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ağustos 1914'te I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden sonra, Anavatan Filosu, Büyük Filo olarak yeniden düzenlendi; Iron Duke, Amiral John Jellicoe, 1. Earl Jellicoe yönetiminde filonun amiral gemisi olarak kaldı.[3] 22 Kasım 1914 akşamı, Büyük Filo Kuzey Denizi'nin güney yarısında verimsiz bir tarama gerçekleştirdi; Iron Duke, Amiral Yardımcısı David Beatty'nin 1. Battlecruiser Filosunu desteklemek için ana bölümle birlikte durdu. Filo, 27 Kasım'a kadar Scapa Flow'daki limana geri döndü.[5] Iron Duke ve filonun çoğu, 16 Aralık 1914'te Scarborough, Hartlepool ve Whitby'ye yapılan Alman baskını sırasında limanda kaldı, ancak 3. Savaş Filosu bölgedeki İngiliz kuvvetlerini desteklemek için gönderilmişti. Alman filosunun geri kalanının denizde olma olasılığı hakkında daha fazla bilgi aldıktan sonra Jellicoe, filonun Almanlara müdahale etmeye çalışmasını emretti, ancak o zamana kadar Almanlar geri çekildi.[6] Iron Duke, 23 ve 24 Aralık tarihlerinde Hebridlerin kuzeyindeki topçu uygulaması için 2. ve 4. Savaş Filolarıyla bölgeye gönderildi.[7] Ertesi gün, filonun geri kalanı Kuzey Denizi'nde bir tarama için Iron Duke'a katıldı. Bu tarama 27 Kasım günü sona erdi.[8]
_2.jpg)
Iron Duke ve filonun geri kalanı 10 – 13 Ocak 1915'te Orkney ve Shetland'ın batısında topçu tatbikatları yaptı.[9] 23 Ocak akşamı, Büyük Filo'nun büyük bir bölümü Beatty'nin Kruvazör Filosunu desteklemek için yola çıktı, ancak Iron Duke ve filonun geri kalanı ertesi gün Dogger Bank Muharebesi'nde yer almadı.[10] Operasyondan döndükten sonra Iron Duke tamir için Invergordon'a gitti; o yokken HMS Centurion geçici filo amiral gemisi olarak görev yaptı.[11] Çalışma 23 Şubat'a kadar tamamlandı ve ardından Scapa Flow'a geri döndü.[12] 7 – 10 Mart Büyük Filo eğitim manevraları yürütürken Kuzey Denizi'nde bir tarama yürüttü. 19 – 16 Mart'ta başka bir tarama daha gerçekleşti.[13] 11 Nisan'da Büyük Filo, orta Kuzey Denizi'nde bir devriye yürüttü ve 14 Nisan'da limana döndü; 17 Nisan – 19 Nisan'da bölgede bir devriye daha yürütülüyor.[14]
Büyük Filo, 17 – 19 Mayıs'ta Kuzey Denizi'nın ortalarına kadar herhangi bir Alman gemisiyle karşılaşmadan bir tarama yaptı.[15] 25 Mayıs günü Iron Duke, John Jellicoe'yu Amiral Henry Jackson (Donanma Komutanı) ile görüşmek üzere Rosyth'e götürdü. Iron Duke, 29 – 31 Mayıs'ta Kuzey Denizi'ne başka bir taramaya katılmak için 28 Mayıs'ta Scapa Flow'a döndü.[16] Scapa Flow'a döndükten sonra Iron Duke hemen Cromarty'e hareket etti.[17] Filo Haziran ortasında topçu eğitimi verdi.[18] Iron Duke, 2. Savaş Filosu ve 1. Kruvazör Filosu 2 Ağustos'ta Cromarty'de topçu eğitimi verdi. Tatbikatları tamamladıktan sonra gemiler Scapa Flow'a geri döndü. 7 Ağustos'ta gemi, bu sefer Başbakan HH Asquith ile bir kez daha görüşmek üzere Jellicoe'u Cromarty'ye götürdü.[19] Iron Duke 16 Ağustos'a kadar Scapa Flow'a geri döndü.[20]
2 – 5 Eylül'de filo, Kuzey Denizi'nin kuzey ucunda topçu tatbikatları yaptı.[21] Ayın geri kalanında, Büyük Filo çok sayıda eğitim tatbikatı gerçekleştirdi.[22] Iron Duke 1 Ekim'de onarım için Invergordon'a gitti - çalışma 11 Ekim'e kadar sürdü.[23] İki gün sonra, filonun çoğunluğu Kuzey Denizinde başka bir tarama daha yaptı. Filo 15 Ekim'de limana döndü.[24] Iron Duke, 2 – 5 Kasım'da Orkneys'in batısındaki başka bir filo eğitim operasyonuna katıldı.[25] 1-4 Aralık'ta yine buna benzer başka bir operasyon düzenlendi.[26] Ayın ilerleyen günlerinde Iron Duke, topçu tatbikatlarına katıldı ve bu sırada geminin topçularının geliştirilmesi için denemeler yaptı. Jellicoe, "sonucun çok tatmin edici" olduğu sonucuna vardı.[27]
Mart 1919'da Iron Duke, Akdeniz Filosuna transfer edildi ve burada tekrar amiral gemisi olarak görev yaptı. Gemi, Müttefiklerin Rus İç Savaşı'na müdahalesine katılmak için Nisan ayında Karadeniz'e gitti.[28] Yoldayken, gemi 7 Nisan'da İstanbul'da durdu.[29] Burada Iron Duke, Bolşevikler tarafından kullanılabilecek savaş gemilerinin ve diğer malzemelerin imha edilmesine destek oldu.[30] 12 Mayıs'ta Iron Duke İstanbul'dan İzmir'e gitti ve orada şehrin dış kalelerinden bazılarını ele geçirmek için bir işgal birliği indirdi.[31] Karadeniz'e döndü ve burada Akdeniz'e döndüğü Haziran'a kadar kaldı.
Iron Duke 1919'un sonlarında Karadeniz'e döndü. 12 Ekim'de Novorossiysk'e geldi ve Beyaz Ordu korumalı kruvazör General Kornilov ile buluştu.[32] 14 Ekim'de gemi Sivastopol'da durdu.[33] Iron Duke 19 Ocak 1920'de Novorossiysk'e döndü.[34] 25 Ocak'ta Beyaz Rusların durumunu incelemek için Yalta ve Sivastopol limanlarında durdu.[35] 17 Haziran'da Iron Duke'den kıyı birlikleri ve Shark muhribi, Karadeniz'deki Boğaz'ı koruyan kalelerdeki Türk silahlarını imha etti.[36]
Iron Duke, 2 Eylül 1922'de, Türkiye'deki Yunan yenilgisinden haber alındığında, bir eğitim gezisi için Dalmaçya kıyılarında yol alıyordu. Akdeniz Filosu komutanı Amiral Osmond Brock, Iron Duke'e rahatsızlık beklediği İzmir'e gitmesini emretti.[37] Orada, Yunan mültecilerinin şehirden tahliyesine katılan İngiliz deniz kuvvetlerinin amiral gemisi oldu. Şehri harap eden Büyük İzmir Yangını sırasında oradaydı.[28] Kaos sırasında, birkaç mülteci Iron Duke ile birlikte küçük teknelerle gelmeyi başardı ve zırhlıya çıkarıldı.[38] Ertesi ay Iron Duke, Müttefiklerin Mudanya'da Yunan-Türk anlaşmazlığına aracılık etmesinde görevlendirildi. Bundan sonra gemi İstanbul'a ilerledi.[39]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Cwt" is the abbreviation for hundredweight, 20 cwt referring to the weight of the gun.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Gardiner & Gray, p. 31
- ^ Burt, p. 216
- ^ a b Gardiner & Gray, p. 32
- ^ Massie, p. 19
- ^ Jellicoe, pp. 163–165
- ^ Jellicoe, pp. 177–179
- ^ Jellicoe, p. 182
- ^ Jellicoe, pp. 183–184
- ^ Jellicoe, p. 190
- ^ Jellicoe, pp. 194–196
- ^ Jellicoe, p. 197
- ^ Jellicoe, p. 200
- ^ Jellicoe, p. 206
- ^ Jellicoe, pp. 211–212
- ^ Jellicoe, p. 217
- ^ Jellicoe, pp. 218–219
- ^ Jellicoe, p. 220
- ^ Jellicoe, p. 221
- ^ Jellicoe, pp. 234–236
- ^ Jellicoe, p. 241
- ^ Jellicoe, p. 243
- ^ Jellicoe, p. 246
- ^ Jellicoe, p. 252
- ^ Jellicoe, p. 250
- ^ Jellicoe, p. 253
- ^ Jellicoe, pp. 257–258
- ^ Jellicoe, pp. 260–261
- ^ a b Burt, p. 231
- ^ Halpern, p. 33
- ^ Halpern, p. 47
- ^ Halpern, pp. 67, 74
- ^ Halpern, p. 114
- ^ Halpern, p. 115
- ^ Halpern, p. 143
- ^ Halpern, p. 148
- ^ Halpern, p. 250
- ^ Halpern, p. 376
- ^ Halpern, p. 381
- ^ Halpern, p. 403