Gerstmann-Sträussler-Scheinker sendromu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Gerstmann-Sträussler-Scheinker sendromu (GSS), 20 ila 60 yaş arasındaki hastaları etkileyen, oldukça nadir görülen, genellikle ailesel, ölümcül nörodejeneratif bir hastalıktır. Özel olarak kalıtsaldır ve tüm dünyada yalnızca birkaç ailede bulunur.[1] Bununla birlikte, insan prion proteini olan PRNP'nin oynadığı nedensel rol nedeniyle bulaşıcı süngerimsi ensefalopatiler (TSE) ile sınıflandırılmıştır.[2] GSS ilk olarak 1936'da Avusturyalı doktorlar Josef Gerstmann, Ernst Sträussler ve Ilya Scheinker tarafından rapor edildi.[3][4]

Gerstmann-Sträussler-Scheinker Sendromu
Olağan başlangıcı20-60 yaş
UzmanlıkNöroloji
BelirtilerKonuşma zorluğu, hafıza kaybı, görme kaybı ve ilerleyen demans
NedenleriPrion
Risk faktörüGenetik
TanıGenetik test
TedaviYok (Semptomların etkisini yavaşlatmak için terapi ve ilaç alınabilir.).
Prognoz2-10 yıl (ortalama 5)
Sıklık1/100.000.000

Ailevi vakalar otozomal dominant kalıtımla ilişkilidir.[5]

İlerleyici ataksi, piramidal işaretler ve hatta yetişkinlikte başlayan bunama gibi bazı semptomlar GSS'de ortaktır; hastalık ilerledikçe daha fazla ilerlerler.[6]

Belirtiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Semptomlar yavaş yavaş gelişen dizatri ve ataksi ile başlar, ilerleyici demans belirgin hale gelir. Ayrıca hastalığın erken evrelerinde, hastalar sakarlık sergileyebilir ve yürüme güçlüğü yaşayabilir. Hastalık ilerledikçe ataksi semptomları daha belirgin olur.[1] Hafıza kaybı, GSS'nin ilk belirtisi olabilir.[7] Ekstrapiramidal ve piramidal semptomlar ortaya çıkabilir ve hastalık başlangıç evrelerinde spinoserebellar ataksileri taklit edebilir. Creutzfeldt-Jakob hastalığına nazaran miyoklanus GSS'de daha az görülür. Birçok hasta ayrıca nistagmus gibi görme bozuklukları ve hatta körlük ve sağırlık sergiler.[8]

GSS'nin 4 adet klinik fenotipi bulunmaktadır : tipik GSS, arefleksi ve parestezili GSS, saf demans GSS ve Creutzfeldt-Jakob benzeri GSS.[9]

Nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

GSS, bulaşıcı süngerimsi ensefalopatiler (prion hastalıkları) adı verilen bir hastalık grubunun parçasıdır. Bu hastalıklara proteazlara dirençli bir patojenik protein olan prionlar neden olur. Bu proteinler, daha sonra beyinde, hastalarda görülen nörodejeneratif etkilerden sorumlu kümeler oluşturur.[10]

Kodon 102'de prolinin bir lösin ile yer değiştirmesine neden olan P102L mutasyonu, etkilenen bireylerin çoğunda prion protein geninde (PRNP, kromozom 20 üzerinde) bulunmuştur.[11] Bu nedenle, bu genetik değişikliğin genellikle hastalığın gelişimi için gerekli olduğu görülmektedir.[12][13][14]

Tanı[değiştir | kaynağı değiştir]

GSS, genetik testlerle belirlenebilir.[8] GSS testi, belirli kodonlarda mutasyona uğramış geni saptamaya çalışmak için bir kan ve bir DNA incelemesi içerir. Genetik mutasyon varsa, hasta sonunda GSS geliştirecektir.

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

GSS'nin tedavisi olmadığı gibi hastalığın ilerlemesini yavaşlatan bir tedavi de yoktur. Terapiler ve ilaçlar, semptomların etkilerini tedavi etmeyi veya yavaşlatmayı amaçlar. Bu tedavilerin amacı, hastanın yaşam kalitesini mümkün olduğunca iyileştirmeye çalışmaktır. Bir tedavi bulmak için devam eden bazı araştırmalar var, PRN100 monoklonal antikoru örnek olarak verilebilir.[15]

Prognoz[değiştir | kaynağı değiştir]

GSS, yaklaşık 2-10 (ortalama 5) yıl süren, yavaş ilerleyen bir hastalıktır.[1][7] Hastalık nihayetinde ölümle sonuçlanır. Ölüm hastanın ya komaya girmesi, ya da hastanın vücut fonksiyonlarını kaybetmesine bağlı ikincil bir enfeksiyondan kaynaklanır.[1]

Araştırmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bulaşıcı süngerimsi ensefalopatiler (TSE), prion adı verilen patojenik bir proteinin sebep olduğu düşünülen nörodejeneratif hastalıklardır.[16][17] GSS, çok nadir bir TSE'dir. Diğer TSE'lere klinik benzerliği sebebiyle az bildirildiğinden ve yalnızca birkaç ülkede bulunduğundan dolayı GSS'li herhangi bir hasta bulmak zordur, bu da hastalığın genetik kökenini belirlemeyi neredeyse imkansız hale getirir.[18] 1989'da bir ailede PRNP geninin ilk mutasyonu (GSS) tanımlandı.[14] GSS'den etkilenen bu ailelerin en büyüğü, 8 kuşağı kapsayan ve 57 kişinin etkilendiği bilinen Indiana Kindred ailesidir.[13] Daha sonra, GSS'nin semptom şiddeti, ilerlemesi ve zamanlaması bakımından değişen birçok farklı gen mutasyon tipine sahip olduğu anlaşıldı.

Dünyanın farklı yerlerindeki doktorlar, mutasyona sahip daha fazla aileyi ortaya çıkarmaya çalışıyor.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu makalenin çoğu Wikipedia'nın aynı başlıklı İngilizce makalesinden (4 Mayıs 2009) alınmadır. İngilizce makalenin gösterdiği kaynaklar aşağıdadır.

  1. ^ a b c d "Gerstmann-Straussler-Scheinker Disease". National Institute of Neurological Disorders and Stroke (İngilizce). 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  2. ^ "Gertsman-Straussler-Scheinker Disease". 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  3. ^ "Gerstmann-Sträussler-Scheinker syndrome". www.whonamedit.com. 13 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  4. ^ Gerstmann, Josef; Sträussler, Ernst; Scheinker, I. (1 Aralık 1935). "Über eine eigenartige hereditär- familiäre Erkrankung des Zentralnervensystems". Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie (Almanca). 154 (1): 736-762. doi:10.1007/BF02865827. ISSN 0303-4194. 
  5. ^ Michele, Giuseppe De; Pocchiari, Maurizio; Petraroli, Rossella; Manfredi, Mario; Caneve, Giorgio; Coppola, Giovanni; Casali, Carlo; Saccà, Francesco; Piccardo, Pedro; Salvatore, Elena; Berardelli, Alfredo (Ağustos 2003). "Variable Phenotype in a P102L Gerstmann-Sträussler-Scheinker Italian Family". Canadian Journal of Neurological Sciences (İngilizce). 30 (3): 233-236. doi:10.1017/S0317167100002651. ISSN 0317-1671. 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  6. ^ Farlow, M. R.; Yee, R. D.; Dlouhy, S. R.; Conneally, P. M.; Azzarelli, B.; Ghetti, B. (1 Kasım 1989). "Gerstmann‐Sträussler‐Scheinker disease. I. Extending the clinical spectrum". Neurology (İngilizce). 39 (11): 1446-1446. doi:10.1212/WNL.39.11.1446. ISSN 0028-3878. PMID 2812321. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  7. ^ a b Collins, S.; McLean, C. A.; Masters, C. L. (1 Eylül 2001). "Gerstmann–Sträussler–Scheinker syndrome,fatal familial insomnia, and kuru: a review ofthese less common human transmissiblespongiform encephalopathies". Journal of Clinical Neuroscience (İngilizce). 8 (5): 387-397. doi:10.1054/jocn.2001.0919. ISSN 0967-5868. PMID 11535002. 
  8. ^ a b "Gerstmann-Sträussler-Scheinker Disease: Prion Diseases: Merck Manual Home Edition". web.archive.org. 22 Şubat 2011. 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  9. ^ Tesar, Adam; Matej, Radoslav; Kukal, Jaromir; Johanidesova, Silvie; Rektorova, Irena; Vyhnalek, Martin; Keller, Jiri; Eliasova, Ilona; Parobkova, Eva; Smetakova, Magdalena; Musova, Zuzana (Kasım 2019). "Clinical Variability in P102L Gerstmann–Sträussler–Scheinker Syndrome". Annals of Neurology (İngilizce). 86 (5): 643-652. doi:10.1002/ana.25579. ISSN 0364-5134. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  10. ^ Poggiolini, Ilaria; Saverioni, Daniela; Parchi, Piero (2013). "Prion Protein Misfolding, Strains, and Neurotoxicity: An Update from Studies on Mammalian Prions". International Journal of Cell Biology. 2013: 910314. doi:10.1155/2013/910314. ISSN 1687-8876. PMC 3884631 $2. PMID 24454379. 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  11. ^ Arata, H.; Takashima, H.; Hirano, R.; Tomimitsu, H.; Machigashira, K.; Izumi, K.; Kikuno, M.; Ng, A. R.; Umehara, F.; Arisato, T.; Ohkubo, R. (13 Haziran 2006). "Early clinical signs and imaging findings in Gerstmann–Sträussler–Scheinker syndrome (Pro102Leu)". Neurology (İngilizce). 66 (11): 1672-1678. doi:10.1212/01.wnl.0000218211.85675.18. ISSN 0028-3878. PMID 16769939. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  12. ^ Umeh, Chizoba C.; Kalakoti, Piyush; Greenberg, Michael K.; Notari, Silvio; Cohen, Yvonne; Gambetti, Pierluigi; Oblak, Adrian L.; Ghetti, Bernardino; Mari, Zoltan (18 Şubat 2016). "Clinicopathological Correlates in a PRNP P102L Mutation Carrier with Rapidly Progressing Parkinsonism‐Dystonia". Movement Disorders Clinical Practice. 3 (4): 355-358. doi:10.1002/mdc3.12307. ISSN 2330-1619. PMC 5015693 $2. PMID 27617269. 
  13. ^ a b Ghetti, Bernardino; Piccardo, Pedro; Frangione, Bias; Bugiani, Orso; Giaccone, Giorgio; Young, Katherine; Prelli, Frances; Farlow, Martin R.; Dlouhy, Stephen R.; Tagliavini, Fabrizio (Nisan 1996). "Prion Protein Amyloidosis". Brain Pathology (İngilizce). 6 (2): 127-145. doi:10.1111/j.1750-3639.1996.tb00796.x. ISSN 1015-6305. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  14. ^ a b Hsiao, Karen; Baker, Harry F.; Crow, Tim J.; Poulter, Mark; Owen, Frank; Terwilliger, Joseph D.; Westaway, David; Ott, Jurg; Prusiner, Stanley B. (1 Mart 1989). "Linkage of a prion protein missense variant to Gerstmann-Sträussler syndrome". Nature. 338: 342-345. doi:10.1038/338342a0. ISSN 0028-0836. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  15. ^ Mead, Simon; Khalili-Shirazi, Azadeh; Potter, Caroline; Mok, Tzehow; Nihat, Akin; Hyare, Harpreet; Canning, Stephanie; Schmidt, Christian; Campbell, Tracy; Darwent, Lee; Muirhead, Nicola (1 Nisan 2022). "Prion protein monoclonal antibody (PRN100) therapy for Creutzfeldt–Jakob disease: evaluation of a first-in-human treatment programme". The Lancet Neurology (İngilizce). 21 (4): 342-354. doi:10.1016/S1474-4422(22)00082-5. ISSN 1474-4422. PMID 35305340. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  16. ^ Zou, Wen-Quan; Gambetti, Pierluigi; Xiao, Xiangzhu; Yuan, Jue; Langeveld, Jan; Pirisinu, Laura (5 Temmuz 2013). "Prions in Variably Protease-Sensitive Prionopathy: An Update". Pathogens. 2 (3): 457-471. doi:10.3390/pathogens2030457. ISSN 2076-0817. PMC 4235694 $2. PMID 25437202. 
  17. ^ Gambetti, Pierluigi (Mart 2013). "Creationism and Evolutionism in Prions". The American Journal of Pathology. 182 (3): 623-627. doi:10.1016/j.ajpath.2012.12.016. ISSN 0002-9440. PMC 3590995 $2. PMID 23380581. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  18. ^ Ghetti, Bernardino; Tagliavini, Fabrizio; Takao, M; Bugiani, Orso; Piccardo, Pedro (1 Mart 2003). "Hereditary prion protein amyloidoses". Clinics in Laboratory Medicine (İngilizce). 23 (1): 65-85. doi:10.1016/S0272-2712(02)00064-1. ISSN 0272-2712. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gerstmann-Sträussler-Scheinker_sendromu&oldid=31401894" sayfasından alınmıştır