Denominaciones de origen
Denominación de origen, (İspanyolca: [denominaˈθjon de oˈɾixen]; kelime anlamı: 'menşe tanımı') İspanya'da; peynirler, çeşniler, bal ve etler gibi gıda maddeleri için öncelikli olarak kullanılan düzenleyici coğrafi işaret sisteminin bir parçasıdır.[1] Şaraplarda, Rioja (1925) ve Jerez (1933) sistemden önce gelse de, Fransa (1935) ve İtalya'nın (1963) hiyerarşik sistemlerine paralellik gösterir. Gıdalarda, İspanya'dan gelen ürünlerin kalitesini ve coğrafi kökenini düzenleyen benzer bir rol oynar. Sadece şarap için beş başka belirlenmiş kategori ve gıda ve çeşnilerini özel olarak kapsayan üç kategori daha vardır ve bunların hepsi Avrupa Birliği (AB) tarafından tanınır. Katalonya'da, A ve Q olarak etiketlenen iki ek kategori, geleneksel Katalan zanaatkar gıda ürünlerini kapsıyor, ancak 2007 itibarıyla AB tarafından tanınmıyordu. Son yıllarda, denominación de origen kavramı, öncelikle Latin Amerika'da olmak üzere diğer ülkeler tarafından benimsendi. 2016 yılında, şaraplar için Denominación de Origen (DO) kullanımı, Avrupa Birliği Korunmuş Menşe Adları / Denominación de Origen Protegida (PDO/DOP) olarak tescil edildi, ancak geleneksel Portekiz terimi olan DO, etiketlerde yasal olarak hala kullanılabilmektedir.
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]
İspanyol Tarım, Balıkçılık ve Gıda Bakanlığı, ülkenin en yüksek kaliteli ürünleri için bir denominación de origen belirleyen bir etiketleme sistemi aracılığıyla İspanyol gıda maddelerinin kalitesini düzenler. Her bölge ve her gıda türü için, her ürünün kalitesini, içeriklerini ve üretim sürecini araştıran ve belirli kalite seviyelerine ulaşmalarını sağlayan yetenekli, tarafsız üyelerden oluşan yarı özerk bir yönetim organı (Consejo Regulador) vardır. Ulusal hükûmet düzeyindeki merkezi bir konseye rapor verirler, ancak normalde belirli bir bölgenin en büyük nüfus merkezinde bulunurlar ve etiketlemenin coğrafi bölgeyi yansıtmasını sağlamaktan sorumludurlar. Denominación de origen etiketli ürünlerin, üstün kalitede olmasının yanı sıra, coğrafi bölgenin veya bireysel üreticinin belirli özelliklerini taşıması ve bölge içinden kaynaklanan ham maddelerden elde edilmesi beklenir. Bu tanımların çoğu gibi, bir DO etiketinin temel ilkesi, o bölgenin dışındaki hiçbir ürünün adı taşımasına izin verilmemesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yemek ve şarap İspanyol kültüründen ayrılamaz, binlerce yıldır toplumun sosyal, ekonomik, edebi ve hatta mistik dokusuna tarihsel olarak bağlıdır, bu yüzden onlarla ilgili faaliyetleri düzenleme ve normalleştirme girişimlerinin oldukça zor bulunması belki de şaşırtıcı değildir. Yasama makamlarının halk sağlığı, kamu düzeni ve ekonomik düzenleme gibi konularla yeterince ilgilenmeye başladığı on yedinci yüzyıla kadar, şarapla ilgili yasalar formüle edilmeye başlanmadı; başlangıçta yasaklandı, daha sonra teşvik edildi ve en sonunda üretimi, ticarileştirilmesi ve tüketimi düzenlendi. Gıda düzenlemesi daha da uzun süre, İspanya'nın AB'ye girmesine ve yirminci yüzyılın sonlarında Ortak Tarım Politikası'na imza atmasına kadar bekledi.
On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda şarapla ilgili bir dizi Kraliyet Kararnamesi çıkarıldı ve bunlar, yurtiçi ve yurtdışındaki yeni eğilimler nedeniyle ortaya çıkan ve genellikle kapsamlı düzenlemelerle ilgili herhangi bir endişeden çok asi tedarikçilerle ilgilenen özel konulara odaklandı. Ancak yavaş yavaş endişe, tedarikle ilgili sorunlardan, özellikle yabancı pazarlar için kaliteyi düzenleme ihtiyacına doğru kaydı. 1920'lerde Fransız adlandırma sistemi doğrultusunda bir tür sınıflandırma formüle etmek için ciddi girişimlerde bulunuldu. 1925'te Rioja'nın ilk İspanyol denominación'u olarak kurulmasının ardından, 1932'deki Estatuto de vino (şarap tüzüğü), Jerez'in şeri üreten bölgesinin ulusal ve uluslararası alanda tanınmasıyla aynı zamana denk geldi .
Geniş kapsamlı olmasına rağmen, Estatuto tarımdaki teknolojik gelişmeler karşısında hızla geri planda kaldı. AET bu alanda etkili hale geldiğinde, kanunun temelden yeniden yazılması gerektiği açıktı. Aralık 1970'te yeni bir Estatuto, Ley del Vino y de los Alcoholes (25/1970) yürürlüğe girdi ancak bu kez iki önemli olay tarafından tekrar baltalandı: Estado de las Autonomías ile coğrafi hususları yeniden belirten yeni İspanyol Anayasası (1978'de açıldı) ve İspanya'nın diğer üye devletlerle uyumlu olarak tüm İspanyol ürünlerinin hızla sınıflandırılmasını sağlayan Avrupa Topluluğu'na üyeliği (1986).
Son olarak, Mart 1996'da İspanyol hükûmeti, AB düzenlemeleriyle tutarlı ancak İspanyol tarımıyla daha alakalı olan kendi çok kademeli alt sınıflandırmalarını açıkladı. Bu nedenle, örneğin, AB'nin Belirli Bölgelerde Üretilen Kaliteli Şaraplar (QWPSR), temel vino de mesa'nın ('sofra şarabı') üzerinde derecelendirilen tüm İspanyol şaraplarını kapsar. İspanyol denominación de origen, QWPSR'nin bir alt kümesini oluşturur.[2] Bu, genel olarak İspanyol ürünlerinin algılanan kalitesindeki artışla aynı zamana denk geldi ve yaygın olarak beğenildi, ancak süper katı denominación de pago gibi bazı alanlar tartışmalı olmaya ve gelecekte değişikliğe tabi tutulmaya devam ediyor.[3]
Ürünler
[değiştir | kaynağı değiştir]Köken durumu ifadesi, özellikle şu gibi çok çeşitli yiyecek ve çeşnilere uygulanabilir:
|
Kaliteli gıdalar, bir dizi sınıflandırmaya tabi tutulabilir, bunlardan denominación de origen, tanımlanabilir ve doğrulanabilir bir kaynaktan türetilen, tanımlanabilir özelliklere ve belirli bileşenlere sahip üstün kalitenin tanınmasıdır. Karşılıklı olarak birbirini dışlamasa da diğer sınıflandırmalar, alimentos de calidad diferenciada ('seçkin kalitede gıdalar') genel başlığı altında aşağıdaki gibidir:
- Denominación de origen protegida (DOP, tam anlamıyla 'korunmuş menşe adı') –belirli bir bölge veya şehre özgü gıda ürünlerini ifade eden ve belirlenmiş alanın belirli bir kalitesini veya özelliğini aktaran, korunan coğrafi statünün bir AB tanımı[4]
- 'Indicación geográfica protegida' (IGP, 'korunan coğrafi gösterge') – DOP'a benzer, ancak daha geniş ve daha az spesifik bir coğrafi bölgeyle ilgilidir.[4]
- Especialidades tradicionales Garantizadas (ETG, 'geleneksel spesiyalite garantili') – geleneksel malzemeler, tarifler veya yöntemler kullanılarak yapılan ürünler.[4]
- Zanaatkar gıda ürünü damgası A – nitelikli bir zanaatkar tarafından denetlenen, yüksek kaliteli, özgün ürünlere sahip küçük, aile işletmesi gıda işletmelerini tanır (sadece Katalonya, AB tarafından tanınmamaktadır).[5]
- Gıda kalite damgası Q – üstün kaliteli bileşime, üretim yöntemlerine veya sunuma sahip gıdalar (sadece Katalonya, AB tarafından tanınmamaktadır).[5]
- 'Producción agricultura ecológica' (PAE, 'organik tarımsal üretim' – doğal, çevre dostu üretim yöntemlerini tanıyan bir organik gıda tanımı.[6]
2004 yılına gelindiğinde İspanya'da 250 korunan coğrafi köken ve gösterge vardı ve bunların yarısından fazlası gıdayla ilgiliydi. Daha iyi bilinen köken mezheplerinin aşağıdaki listesi hiçbir şekilde kapsamlı değildir:
Zeytinyağı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Zeytinyağının kökenleri şunları içerir:
- Aceite Monterrubio - Extremadura'daki Badajoz'dan, çoğunlukla Cornezuelo ve Picual çeşitlerinden.
- Baena – Cordoba ilinin güneydoğusundan Hojiblanca, Picual ve Lechín çeşitleri.
- Les Garrigues –Katalonya'nın Lleida ilinden Arbequina ve Verdiell çeşitleri.
- Priego de Córdoba – Córdoba ilinden Picado, Hojiblanca ve Picual çeşitleri.
- Sierra Magina – Jaén ilinin güney kesiminden gelen pitual bir çeşittir.
- Sierra Segura - çoğunlukla Jaén eyaletinin kuzeydoğusundan Picual.
- Siurana – Tarragona ilinden Arbequina, Royal ve Murrot çeşitleri.
İber jambonu ( jamón ibérico )
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız: Jamón
Ünlü jamón ibérico'nun çeşitli kökenleri vardır:
- Huelva – jamón de Jabugo'nun kaynağı.
- Teruel
- Guijuelo - jamón y paleta ibéricos de bellota (meşe palamudu ile beslenen domuzlardan) ile tanınır
- Dehesa de Extremadura
- Los Pedroches
Peynir
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tetilla, Galiçya'ya özgü alışılmadık şekilli bir peynirdir.
- Cabrales – Asturias'ın mavi peyniri.
- Picon Bejes-Tresviso -Cantabria eyaletinin Liébana bölgesinden.
- Liebana – Tütsülenmiş peynirleriyle ünlü Cantabria'dan.
- Cantabria - "taze" Cantabria peyniri.
- Idiazábal – Bask peyniri; DO etiketleri Alava, Biscay, Gipuzkoa ve Navarre peynir üretimini içerir.
- Roncal – Navarra’dan.
- Zamorano – Zamora'dan
- Manchego – La Mancha'dan.
- La Serena – Badajoz'un koyun sütünden yapılan peyniri.
- Torta del Casar - Cáceres'ten koyun sütü peyniri.
- Afuega'l pitu - Asturias'tan inek sütü peyniri.
Sirke
[değiştir | kaynağı değiştir]AB'de sirke için sadece dört adet korumalı isimlendirme bulunmaktadır ve bunlardan üçü İspanya'dadır:
- Vinagre de Jerez - Jerez'den şeri sirkesi
- Condado de Huelva - Huelva'dan beyaz şarap sirkesi
- Montilla-Moriles
Şarap
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız: İspanyol şarabı
İspanya'da şarap bölgesi sınıflandırması, denominación de origen'in Fransız AOC ve İtalyan DOC'ye eşdeğer ana akım bir derecelendirme olduğu oldukça karmaşık bir hiyerarşik biçim alır. 2019 itibarıyla İspanya'da bir tür coğrafi sınıflandırma altında 138 tanımlanabilir şarap bölgesi bulunmaktadır (2 DOCa/DOQ, 68 DO, 7 VC, 19 VP ve 42 VT). İspanyol DO, aslında İspanya'nın 1986'da (o zamanki) AET'ye katılımı sırasında resmen kabul ettiği AB destekli QWPSR (Belirli Bölgelerde Üretilen Kaliteli Şarap) düzenleyici kodunun (İspanyolcada vino de calidad producido en región determinada (VCPRD)) bir alt kümesidir.[7] İspanyol unvan hiyerarşisi en son 2016 yılında güncellendi ve şu şekildedir:
DOP – denominación de origen protegida ('korunmuş menşe adı'), İspanya'nın şarap kalite kontrol sisteminin temel direğidir. Her bölge, bölgenin sınırları, izin verilen çeşitler, maksimum verimler, alkol oranı sınırları ve bölgeye ait diğer kalite standartları veya üretim sınırlamaları konusunda karar veren bir consejo regulador tarafından yönetilir. 2019 itibarıyla DOCa, DO, VP ve VC olarak alt bölümlere ayrılmış 96 DOP vardır. Alt kategoriler DOP olarak adlandırılabilir veya DOCa, DO, VP ve VC'nin geleneksel terimlerini kullanabilirler.
DOCa – denominación de origen calificada ('kalifiyeli menşei adlandırması'), İspanyol şarap düzenlemelerinde en yüksek kategoridir ve ortalamanın üzerinde üzüm fiyatlarına ve özellikle sıkı kalite kontrollerine sahip bölgeler için ayrılmıştır. Rioja, 1991'de DOCa statüsü kazanan ilk İspanyol bölgesiydi, ardından 2003'te Priorat geldi. Priorat, denominació d'origen qualificada için Katalanca DOQ dilini kullanır . Bunlar, DO statüsünün "üstünde" kabul edilen tek iki bölgedir.
DO – denominación de origin, İspanya'nın şarap kalite kontrol sisteminin dayanağı. Her bölge, bölgenin sınırları, izin verilen çeşitler, maksimum verimler, alkol oranı sınırları ve bölgeye ait diğer kalite standartları veya üretim sınırlamaları konusunda karar veren bir consejo regulador tarafından yönetilir.
VP – vino de pago ('mahalle şarabı'), yüksek kaliteli, tek mahalli şaraplar için özel bir terimdir (pago, bir üzüm bağı için kullanılan İspanyolca bir terimdir) ve bazı durumlarda DO veya VC veya IGP isimleri de vardır. Bu kategori 2003 yılında oluşturulmuştur.
VC – vino de Calidad con indicación geográfica ('coğrafi işaretli kaliteli şarap'), 2003 yılında VP ile birlikte oluşturulan bir kategoridir. VC kategorisi, DO kategorisinin katı standartlarını tam olarak karşılamayan, ancak IGP kategorisinin standartlarının üzerinde olan şaraplar için kullanılır.
IGP – indicación geográfica protegida (korunan coğrafi işaret (PGI)). Bu, DOP seviyesinin altındaki şarapları içeren AB PGI şemasının bir parçasıdır ve belirli bir yerden, bölgeden veya ülkeden gelen, belirli bir kaliteye, üne veya diğer özelliklere sahip şaraptır - üretim aşamaları dahil - esasen coğrafi kökenine atfedilebilir, bunlardan en az biri tanımlanmış coğrafi alanda gerçekleşir. Bunlar geleneksel Vino de la Tierra (VT) terimini kullanabilir.
VdM – vino de mesa ('sofra şarabı'), piramidin en altındaki, sınıflandırılmamış bağlardan gelen tüm şaraplar ve harmanlama yoluyla sınıflandırılması kaldırılmış şaraplar için genel bir terimdir. Bu, hem ucuz sürahi şaraplarını hem de geleneksel çizgilerin dışında yenilik nedeniyle henüz sınıflandırılmamış bazı pahalı şarapları içerir.
İspanya'nın en saygın şarap üretim bölgeleri olan Priorat (Tarragona) ve Rioja olmak üzere iki DOCa/DOQ bölgesi vardır ve bu iki bölge özel denominacion de origen calificada unvanını taşır .
Daha belirgin DO bölgeleri şunlardır:
- Campo de Borja (Zaragoza) – Garnacha ve Tempranillo üreten bir dizi kooperatife sahiptir.
- Málaga ve Sierras de Málaga (Málaga) – Sierras de Málaga, geleneksel olarak likör şarapları ve tatlı şaraplarıyla tanınan Málaga DO'nun bir alt adıdır.
- Montilla – Moriles (Córdoba) – şeri üretiminde kullanılan tekniklere benzer teknikler kullanarak çoğunlukla tatlı şaraplar üretir.
- Navarra (Navarre) – Rioja'nın komşusu olan Navarra DO bölgesi, eskiden sadece rosado şaraplarıyla ünlüydü ancak son yıllarda kaliteli kırmızı ve beyaz şaraplar da üretilmeye başlandı.
- Penedès (Barselona) – sadece köpüklü Cava şarabının üretimiyle değil, aynı zamanda Tempranillo, Garnacha ve Cariñena üzümlerinden üretilen kırmızı şaraplarıyla da dikkat çekiyor.
- Rías Baixas (Galiçya) – İspanya'nın en popüler beyaz şarabı olan Albarino çeşitleriyle tanınırBurada yetişen diğer beyazlar arasında Treixadura, Loureira, Caino blanco ve Torrontes bulunmaktadır . Bu bölgedeki popüler kırmızı üzümler arasında Caino Tinto ve Sousón bulunmaktadır .
- Ribera del Duero (Kastilya ve Leon) – İspanya'da üretilen en popüler kırmızı şaraplar için Rioja'ya meydan okuyor. Şaraplarının neredeyse tamamı Tempranillo üzümünden yapılır.
- Rueda (Kastilya ve Leon) – Ribera del Duero'nun batısında yer alır ve genellikle daha ünlü komşularına göre daha ucuz olan kırmızı ve beyaz şaraplar üretir.
- Jerez (Xérès) (Cádiz) – Sek veya tatlı olabilen, kuvvetlendirilmiş bir şarap olan İngilizce "şeri" teriminin kaynağıdır
- Toro (Kastilya ve Leon) – Zamora ve Valladolid eyaletleri arasında, Duero nehri boyunca yer alır ve Tinta de Toro (Tenta de Toro, Tempranillo'nun yerel adı) gibi kırmızı şaraplar üretir.
Şeri / Jerez
[değiştir | kaynağı değiştir]İspanya'nın Jerez-Xérès-Sherry DO'su DO adlandırmalarının yanı sıra aşağıdaki kategorileri de kullanır:
- VOS – Latince: vinum optima signatum (ve bazen İngilizce konuşanlar tarafından "çok eski şeri" anlamına geldiği düşünülür) – en az 20 yıllık ortalama yaşı olan şeriler için geçerlidir.[8]
- VORS - Vinum Optimu Rare Signatum, bazen Çok Eski Nadir Şeri olarak da İngilizceleştirilir
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Geleneksel yemek
- Appellation d'origine contrôlée, Fransa'da benzer bir sistem
- Denominação de Origem Controlada, Portekiz'de benzer bir sistem
- Denominazione di Origine Controllata, İtalyan şarapları için benzer bir sistem
- Korunmuş statüye sahip Endülüs yiyecek ve içecek ürünlerinin listesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "¿Qué es una DO? – Vinos DO". vinosdo.wine. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "Denominaciones de origen e indicaciones geográficas – Alimentación – M.A.P.A". 6 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "elmundovino.elmundo.es". 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ a b c "Denominaciones de Origen, Indicaciones Geográficas Protegidas y Especialidades Tradicionales Garantizadas - Derechos de propiedad industrial e intelectual - Puesta en marcha, gestión y cierre de una empresa - Empresas - Tus derechos y obligaciones en la UE - Tu espacio europeo - Punto de Acceso General". administracion.gob.es (İspanyolca). 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ a b "Whole Foods Market : Recipes : European Designation of Origin for Win…". archive.ph. 14 Ağustos 2007. 14 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "[Alimentos de Calidad Diferenciada ] - Alimentacin - M.A.P.A". 29 Mart 2007. 29 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "[Denominaciones de Origen e Indicaciones Geograficas] - Alimentacion - M.A.P.A". 20 Mart 2007. 20 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Ron Herbst, Sharon Tyler Herbst The New Wine Lover's Companion 2010 – Page 479 ISBN 0764142658 "VOS stands for Very Old Sherry (or Vinum Optima Signaturn) and applies to sherries with an average age of at least 20 years.