Arabuluculuk

Vikipedi, özgür ansiklopedi
15.27, 24 Aralık 2016 tarihinde YBot (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 17969405 numaralı sürüm (Silinmiş şablona verilen bağlantı kaldırıldı)
Alternatif uyuşmazlık çözümü

Arabuluculuk, hukuk sistemi gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir "Alternatif uyuşmazlık çözümü" (ADR) yöntemidir. Arabuluculuk; tarafların içinde bulundukları uyuşmazlığı tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile mahkemeye gitmeden ya da mahkeme yönlendirmesiyle çözmelerinde kullanabilecekleri bir yöntemdir. Esnek ve etkili oluşu arabuluculuğun iş yaşamı, aile, okul ve hatta milletler arası uyuşmazlıklarda bile uyuşmazlığın taraflarını doğru noktada buluşturan bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olmasını sağlamıştır. Aralarındaki uyuşmazlığı, kendi istekleriyle ya da bir mahkemenin önerisi ile arabulucunun eşliğinde çözmeye karar veren taraflar, uyuşmazlık konusunu arabulucuya ileterek, tamamen tarafsız, ön yargı ve yargıdan uzak bir arabulucu eşliğinde, sorunlarını tartışma ve kendileri için en iyi çözümü, bulma fırsatı elde ederler.

Türleri

Arabuluculuk tarafların kendi çözümlerine bulmalarına yardımcı olan kolaylaştırıcı arabuluculuk (facilitative mediation) şeklinde olabileceği gibi, bazı durumlarda arabulucunun uygun bir çözüme dair önerilerde bulunabileceği değerlendirici arabuluculuk (evaluative mediation) şeklinde de gerçekleşebilir. Kolaylaştırıcı arabuluculukta arabulucu tarafları yönlendirmez, tavsiyede bulunmaz, hakim ya da hakem gibi karar vermez. Çözüm bulucu arabuluculukta arabulucu tarafların görmediği hususları onlara göstermeye çalışır[1]. Manipüle edici arabuluculukta ise arabulucu tarafların kaynağını artırabileceği gibi, bazı konularda ödül ve ceza verme uygulamasına girişebilir.

Arabuluculuk Sürecinin İşleyişi

Arabulucu taraflar arasındaki diyaloğu geliştirmek ve açmak için birçok teknik kullanır. Arabulucu çoğunlukla tarafların birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlayacak ama yönlendirici olmayan sorular yöneltir. Arabuluculuğun başarısı tarafların anlaşmaya yönelik niyetleri kadar arabulucunun yeteneğine ve aldığı eğitime bağlıdır. Arabuluculuk müzakereleri aksi kararlaştırılmadıkça gizlidir. Arabuluculuk sırasında görüşülenler ne taraflarca ne de arabulucu tarafından açıklanabilir. Arabuluculuk sürecinin anlaşmazlık ile sonuçlanması halinde, müzakerelerde elde edilen bilgi ve belgeler daha sonra açılması muhtemel bir davada delil olarak kullanılamaz. Taraflar arabuluculuğa gitmeye zorlanamaz. Taraflar arabuluculuk sürecine bizzat katılabilecekleri gibi avukatları aracılığıyla da kendilerini temsil ettirebilirler. Avukatların arabuluculuk sürecinde taraf vekili olarak üstlenebilecekleri roller taraf müzakereciliği ve danışmanlığıdır [2][3].

Taraflar, eğitimli bir arabulucu eşliğinde kendilerini rahatça ifade etme imkânı bulurlar. Böylece, iletişim eksikliğinden kaynaklanan yanlış anlaşılmaların da ortadan kaldırıldığı bir süreç yaşanır. Arabulucunun mesleki becerileri, görünürdeki sorunlardan çok, tarafların gerçek ilgilerini ortaya çıkarmakta kullanılır. Böylece birbirini daha iyi anlayan taraflar, gelecekteki pozisyonlarını daha doğru alma imkânı bulurlar. İsteklerin ve ilgilerin netleştiği arabuluculuk sürecinde karşılıklı çözüm önerilerinin müzakeresi ile mahkemede ulaşılması hayal bile edilemeyecek etkili ve tarafların menfaatlerini tatmin eden anlaşmalara ulaşmak mümkün olmaktadır. Arabuluculuğun bu özelliği, tarafların arabuluculuk sonucunda varılan anlamalara kanun zoruyla değil gönüllü olarak uymalarını sağlamaktadır. Arabuluculuk gücünü; gelecek odaklı olmasından ve sürecinin sonunda tarafların çoğunlukla ilişkilerini devam ettirmesinden, mutluluk ve barış sağlamasından alır.[4][5][6][7]

Mahkemede yapılan yargılamada, tarafların haklı olup olmadıklarına geçmişteki olaylar ve buna uygun hukuk kuralları tartışılarak karar verilir. Mahkemelerin verdiği karar çoğunlukla haklı görülen tarafı bile tam manasıyla tatmin etmez. Uzun ve stresli yargılama süreci, tarafların gelecekte tekrar ilişki kurmalarını da büyük olasılıkla imkânsız hale getirmiştir. Arabuluculuğun en önemli avantajı; taraflara, geçmişteki sorunlardan sıyrılarak geleceği, bir daha aynı sorunların yaşanmasını önleyecek şekilde planlama imkânı vermesidir. Bununla birlikte arabuluculuk süreci maddi hukuktan bağımsız değildir. Özellikle bir tarafın birden fazla kişiden oluşması halinde bunların birlikte hareket etmek zorunda olup olmadıkları, maddi hukuktan kaynaklanan nedenlerle dava arkadaşlığı kurallarına paralel olarak belirlenir [8].

Arabuluculuğun Tarihi

Arabuluculuk bir faaliyet olarak çok eski zamanlara dayanmaktadır. Tarihçiler ilk kez Fenike'de resmi olarak ise Babylon'da kullandığını kabul etmektedirler. Uygulama Antik Yunanistan'da aile arabuluculuğu dışında bir arabuluculuk türü olan proxenetas arabulucukluk olarak biliniyordu. Arabuluculuk daha sonra Antik Roma'da, Roma hukukundan başlayarak, özellikle Justinianus ile birlikte tanınmıştır. Romalılar, arabulucuları internuncius, medium, intercessor, philantropus, interpolator, conciliator, interlocutor, interpres ve mediator olarak çok çeşitli isimler altında ifade etmişlerdir.[9]

Bazı kültürler arabulucuları kutsal şahsiyetler, saygı değer kişilikler, akil adamlar olarak kabul etmişlerdir. Bazı barışçıl toplulukların üyeleri yerel uyuşmazlıkları, sık sık yerel liderler ya da akil adamların önce götürerek çözüme kavuşturmaya çalışırlardı[10]. Bu barışçıl yöntem çatışmaların çözümünde özellikle Konfiçyüsçü ve Budist topluluklarda yaygın olarak kabul görmüştür.[10][11]

Türkiye

Ana madde: Türkiye'de arabuluculuk

Türkiye'de arabuluculuk, 22.06.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu (HUAK) ile bir "alternatif uyuşmazlık çözümü" yolu olarak uygulanmaya başlamıştır. 6325 sayılı Kanunla yeni bir serbest meslek ihdas edilmiş ve arabuluculuk mesleğini icra edecek kişilere "arabulucu" unvanını kullanma yetkisi tanınmıştır.

Kullanım Alanları

Uyuşmazlık çözümüne ek olarak arabuluculuk, sözleşme müzakere sürecinin kolaylaştırılmasında olduğu gibi, anlaşmazlıkları önleme aracı olarak işlev görebilir. Hükümetler arabuluculuğu politikaları hakkında paydaşları bilgilendirme yöntemi olarak kullanabilirler. Arabuluculuk pek çok alandaki anlaşmazlıklar için geçerli bir yöntemdir:

Aile Uyuşmazlıkları:

  • Evlilik öncesi yapılan anlaşmalar
  • Mali ya da aile bütçesine ilişkin anlaşmazlıklar
  • Ayrılık
  • Boşanma
  • Nafaka
  • Ebeveynlik planlaması (velayet ve ziyaret düzeni)
  • Yaşlı bakımı
  • Aile işletmeleri
  • Yetişkin - kardeş çatışmaları
  • Ebeveyn - yetişkin çocuk çatışmaları
  • Gayrimenkullere ilişkin uyuşmazlıklar

İş (Hukuku) Uyuşmazlıkları:

Kamusal uyuşmazlıklar:

  • Çevre
  • Arazi kullanımı

Ticari Uyuşmazlıklar:

  • Ev sahibi / kiracı
  • İnşaatçı / müteahhit - Emlakçı / ev sahibi
  • Sözleşmeler
  • Tıbbi kötü uygulama
  • Zarar-ziyan
  • Ortaklıklar

Diğer Uyuşmazlıklar:

  • Okulda yaşanan çatışmalar
  • Şiddet önleme
  • Mağdur-Fail Arabuluculuğu
  • Kar amacı gütmeyen kuruluşlardaki uyuşmazlıklar
  • İnanç topluluklarında yaşanan uyuşmazlıklar [4][5]

Arabuluculuğun Alternatifleri

Arabuluculuk, uyuşmazlıkların çözümünde başvurulan yollardan sadece birisidir. Ekonomik olması, sürecin gizli yürütülmesi, esnek yapısı diğer çekişmeli çözüm yollarından ayrılmasını sağlar. Taraflarından ve içinde bulunulan uyuşmazlığın kendine has yapısından kaynaklanan nedenlerle bütün uyuşmazlıkların arabuluculuğa uygun olduğu söylenemez. Farklı ihtiyaçlara cevap verebilmesi nedeniyle arabuluculuğun bazı alternatifleri vardır:

Ayrıca bakınız

  • Aile terapisi
  • Şiddetsiz iletişim
  • Yaşam koçluğu
  • Ombudsman

Kaynakça

  1. ^ Kekeç, Elif Kısmet (Kasım 2011). Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler. Adalet. ISBN 9786055473822. 
  2. ^ Demir, Şamil (18.01.2011). "Avukatların Arabuluculuk Sürecindeki Rolleri". www.samildemir.av.tr. 26 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24.03.2012.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi=, |tarih= (yardım)
  3. ^ Demir, Şamil (21.05.2012). "Avukatlık ve Arabuluculuk". academia.edu. 25 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21.05.2012.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi=, |tarih= (yardım)
  4. ^ a b Özbek, Mustafa Serdar (Ocak 2009). Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. Yetkin. ISBN 9789754644975. 
  5. ^ a b Demir, Şamil (Ocak 2014). Avukatın Uzlaşma Sağlama Yetkisi. Adalet. ISBN 9786051463179. 
  6. ^ Tanrıver, Süha: Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk (TBBD 2006/64, s. 151‐ 177)
  7. ^ Demir, Şamil (07.07.2004). "Arabuluculuk Nedir?". arabulucu.com. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24.03.2012.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi=, |tarih= (yardım)
  8. ^ Demir, Şamil (2013). "Arabuluculuk Arkadaşlığı" (PDF). Ankara Barosu Dergisi. 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2013. 
  9. ^ İngilizce Vikipedi "Mediation" maddesi
  10. ^ a b http://cfrmediation.com/a-short-history-of-mediation/
  11. ^ Özmumcu, Seda (Nisan 2013). Uzak Doğu'da Arabuluculuk Anlayışı ile Türk Hukuk Sisteminde Arabuluculuk Kurumuna Genel Bir Bakış. On İki Levha. ISBN 9786054687909. 

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Arabuluculuk&oldid=17969405" sayfasından alınmıştır