İçeriğe atla

Anahtar kare

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Satrançta, özellikle oyun sonlarında, anahtar kare (aynı zamanda kritik kare olarak da bilinir) bir oyuncunun şahının bu kareyi işgal edebilmesi durumunda, kendi piyonunu terfi etmesi veya rakibin piyonunu kazanması gibi bir kazanç sağlamasını mümkün kılan kareye denir. Anahtar kareler genellikle sadece şahlar ve piyonlardan oluşan oyun sonlarında kullanışlıdır. Şah ve piyon, şaha karşı oyun sonunda, anahtar kareler piyonun konumuna bağlıdır ve belirlenmesi kolaydır. Bazı daha karmaşık konumlarda anahtar kareler kolayca belirlenebilirken diğer konumlarda anahtar karelerin belirlenmesi daha zor olabilir. Bazı konumlarda hem beyaz hem de siyah için anahtar kareler bulunabilir.  

Şah ve piyon, şaha karşı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şah ve piyon, şaha karşı oyun sonunda, anahtar kareler piyonun konumuna göre belirlenir. Beyazın bir piyonunun olduğunu varsayalım. Eğer beyaz şah bir anahtar kareyi işgal edebilirse, piyonunu terfiye zorlayabilir, ancak doğru hamleler gereklidir. Beyaz şahın anahtar karelere ulaşıp ulaşamayacağı, taşların konumuna ve hangi oyuncunun hamle yapacağına bağlıdır.

Kale piyonu için anahtar kareler
abcdefgh
8
f8 black cross
g8 black circle
h8 black cross
f7 black cross
g7 black circle
h7 black cross
h6 black cross
e5 black king
h5 white pawn
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Diyagramdaki noktalar kale piyonu için anahtar karelerdir. Ayrıca siyah şah "×" ile işaretlenmiş karelerden herhangi birine ulaşırsa siyah piyonu durdurur. .

İlerlemiş bir piyonun genellikle iki anahtar karesi vardır: terfi karesiyle temas eden, bitişik dikeydeki iki kare. Örneğin, beyaz a piyonu için b7 ve b8, beyaz h piyonu için ise g7 ve g8. Anahtar kareler, diyagramdaki siyah noktalarla gösterilmiştir. Eğer beyazın şahı bu iki anahtar kareden herhangi birine ulaşabilirse, siyahın şahını uzak tutar ve piyon terfi eder. Eğer siyahın şahı, noktalar veya "×" ile işaretlenmiş karelerden herhangi birine ulaşırsa beyazın terfisini engeller ya da beyaz şahın anahtar kareye ulaşmasına izin vermez.

Diğer piyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
abcdefgh
8
f5 black circle
g5 black circle
h5 black circle
b4 black circle
c4 black circle
d4 black circle
g3 white pawn
c2 white pawn
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
İkinci ve üçüncü yataydaki piyonların anahtar kareleri
abcdefgh
8
f7 black circle
g7 black circle
h7 black circle
b6 black circle
c6 black circle
d6 black circle
f6 black circle
g6 black circle
h6 black circle
g5 white pawn
c4 white pawn
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Dördüncü ve beşinci yataydaki piyonların anahtar kareleri
abcdefgh
8
b8 black circle
c8 black circle
d8 black circle
f8 black circle
g8 black circle
h8 black circle
b7 black circle
c7 black circle
d7 black circle
f7 black circle
g7 white pawn
h7 black circle
c6 white pawn
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Altıncı ve yedinci yataydaki piyonların anahtar kareleri

Kale piyonları dışındaki piyonlar daha fazla anahtar kareye sahiptir. Piyon; ikinci, üçüncü veya dördüncü yatayda olduğunda üç anahtar kare bulunur: piyonun iki kare önündeki kare ve bu karenin solundaki ve sağındaki kareler. Anahtar kareler yukarıdaki diyagramlarda siyah noktalarla gösterilmiştir. Piyon beşinci veya altıncı yatayda olduğunda, altı anahtar kare bulunur: piyonun önündeki kare ve solundaki ve sağındaki kareler, ayrıca piyonun iki kare önündeki kare ve bu karenin solundaki ve sağındaki kareler, orta diyagramda görülebilir. Piyon yedinci yatayda olduğunda anahtar kareler, piyonun karesiyle temas eden yedinci ve sekizinci yataydaki karelerdir (diyagramın sağında görülebilir).

Anahtar kareleri hatırlamanın kolay yolları: Piyon tahtanın ortasından ileriye geçmemişse anahtar kareler, piyonun iki yatay önünde bulunan üç bitişik karedir. Piyon beşinci veya altıncı yatayda ise anahtar kareler, piyonun iki yatay önündeki altı karedir. Piyon yedinci yatayda olduğunda ise anahtar kareler, yedinci ve sekizinci yataylardaki bitişik karelerdir.

abcdefgh
8
a8 black king
c8 black cross
c7 white king
b6 white pawn
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Anahtar kareler istisnası - eğer beyaz şah c7 veya c8'deyse ve hamle sırası siyahtaysa pat olur.

Anahtar kareler kuralının bir istisnası vardır: Eğer bir at piyonu altıncı yatayda, savunan tarafın şahı köşede ve hamle sırası savunanda ise istisna söz konusudur. Diyagramda, beyaz şah ya diyagramda bulunduğu karede ya da "×" ile belirtilmiş karede ise ve hamle sırası siyahlarda ise pozisyon pat durumundadır.

Gligorić, Fischer'a karşı, 1959
abcdefgh
8
c8 black king
a6 black circle
b6 black circle
c6 black circle
b4 white pawn
c4 white king
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
57.Şc4 hamlesinden sonraki pozisyon. İşaretli kareler anahtar karelerdir ve siyah berabere yapar.

Bu pozisyon, Svetozar Gligorić ve Bobby Fischer arasındaki bir oyundaki[1] anahtar kareleri göstermektedir. Hamle sırası siyahlarda olduğundan 57...Şb8 hamlesiyle beyaz şahın anahtar karelere ulaşması engellenebilir, bu nedenle oyun berabere sonuçlandı.[2] Eğer beyaz şah beşinci yataya hareket ederse, siyah opozisyonu alır. (Bu oyunun detayları için Opozisyon (satranç)#Örnek bölümüne bakabilirsiniz.)

abcdefgh
8
a8 black king
a6 white circle
b6 black pawn
c6 white circle
d6 white circle
e6 white circle
a5 black circle
b5 white pawn
c5 black circle
d5 black circle
e5 black circle
h2 white king
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Bloke piyonlar için anahtar kareler (beyaz şah için beyaz noktalar; siyah şah için siyah noktalar.)

Bloke bir piyon çiftinin olduğu pozisyonda (karşıt piyonlar aynı dikeyde), bir oyuncunun şahının anahtar kareleri rakibin piyonunun her iki tarafındaki üç dikeye uzanır. Bu pozisyonda, ilk olarak anahtar karelerinden birine ulaşan şah, rakibin piyonunu kazanacak ve kendi piyonunu koruyacaktır. Beyaz şah piyonlardan daha uzakta olsa bile, beyaz ilk hamleyi yaparsa kazanır:

1.Şg3! Şb7
2.Şf4 Şc7
3.Şe5 Şd7
4.Şd5 Şc7
5.Şe6

Beyaz şah anahtar kareye ulaştı.

5...Şc8
6.Şd6 Şb7
7.Şd7 Şb8
8.Şc6 Şa7
9.Şc7 Şa8
10.Şxb6 ve beyaz kazanır (bk. Şah ve piyon, şaha karşı oyun sonu).
abcdefgh
8
c7 white king
d7 black cross
b6 white circle
c6 white circle
d6 white circle
e6 black pawn
f6 white circle
g6 white circle
h6 white circle
b5 black circle
c5 black circle
d5 black circle
e5 white pawn
f5 black circle
g5 black circle
h5 black circle
f4 black cross
g4 black king
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Hamle sırası beyazda, beyazlar doğrudan bir anahtar kareye gitmiyor.

Her iki şah da bir anahtar kareye ulaşabiliyorsa, karşılıklı zugzwang durumu ortaya çıkabilir. İlk olarak rakip piyonuna saldıran şah, hem saldırı hem de savunma için bir kareyi ("×" ile işaretli kareler) korumalıdır. Beyaz oynar:

1.Şd7!

Tek kazandıran hamle, diğer tüm hamleler kaybettirir. Örneğin, 1.Şd6?? hamlesinde 1...Şf5 beyazı zugzwang durumuna sokar ve siyah kazanır.

1...Şf5
2.Şd6!

Artık siyah zugzwang'da.

2...Şg6
3.Şxe6 ve beyaz kazanır.

Korunmuş geçer piyon örneği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Walker, 1892
abcdefgh
8
c6 black king
b4 white pawn
c4 black pawn
d4 white circle
e4 white circle
f4 white circle
c3 white pawn
c2 white king
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Siyah, beyaz şahın bir anahtar kareye ulaşmasını engeller.

Bu örnekte, beyazlar şahını anahtar karelerden herhangi birine (beyaz noktalarla işaretlenmiş) ulaştırabilirse kazanır. Ancak siyah, bunu engelleyebilir ve oyunu -hamle yapıp yapmaması fark etmeksizin- berabere yapabilir. Örneğin:

1.Şd2 Şd5
2.Şe3 Şe5

Beraberlik için tek hamle.

3.Şf3 Şf5

Beraberlik için tek hamle.

4.Şg3 Şe5
5.Şg4 Şe4

Beraberlik için tek hamle.

Daha fazla piyon içeren örnek

[değiştir | kaynağı değiştir]
abcdefgh
8
f8 white circle
f7 white circle
g7 black king
b6 white king
f6 black pawn
e5 black pawn
g5 black pawn
e4 white pawn
g4 white pawn
f3 white pawn
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Beyaz noktalarla işaretlenmiş kareler ve f6 karesi beyaz için anahtar karelerdir. Beyaz oynar kazanır, siyah oynar berabere.

Bu örnekte, f6 karesi aynı zamanda beyaz şah için bir anahtar karedir. Beyaz oynar kazanır, siyah oynar berabere yapar. (Siyahın tüm hamleleri berabere yapmanın tek yoludur.)

1...Şh6!!
2.Şc7 Şg7
3.Şb7 Şh7
4.Şb8 Şh8
5.Şc8 Şg8
6.Şd7 Şh7
7.Şe6 Şg6!

Herhangi bir anahtar kareye herhangi bir yolla ulaşmak

[değiştir | kaynağı değiştir]
Jan Drtina, 1908
abcdefgh
8
f8 black king
b5 black circle
c5 black circle
d5 black circle
c3 white pawn
d1 white king
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Beyaz, anahtar kare olan b5'e ulaşarak kazanç bir pozisyona gelir.

Bir şah ve piyon karşısında yalnız bir şahın olduğu durumlarda, saldıran şahın herhangi bir anahtar kareye ulaşması önemlidir ve bir anahtar kareye giden yol her zaman doğrudan olmayabilir. Örneğin, diyagramda beyaz şah için anahtar kareler b5, c5 ve d5'tir. Siyah, beyaz şahın doğrudan bir anahtar kareye ulaşmasını engelleyebilir. Örneğin:

1.Şd2 Şe7
2.Şd3 Şd7
3.Şc4 Şc6

Opozisyonu alarak, ancak beyaz şah piyonun diğer tarafına geçerek bir anahtar kareye (b5) ulaşabilir:

1.Şc2! Şe7
2.Şb3 Şd6
3.Şb4 Şc6
4.Şc4

Opozisyon ve siyah zugzwang'da.

4...Şd6
5.Şb5

veya

4...Şb6
5.Şd5

ve beyaz şah bir anahtar kareyi işgal etmiş ve kendisi için kazanç bir pozisyona sahip olmuştur.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Gligorić vs. Fischer". 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024. 
  2. ^ Şablon:Harvcol

Bibliyografi