Alef (öykü)
| "Alef" | |
|---|---|
| Yazar | Jorge Luis Borges |
| Özgün adı | "El Aleph" |
| Çevirmen | Fatma Akerson |
| Ülke | Arjantin |
| Dil | İspanyolca |
| Yayımlanma | Sur dergisi |
"Alef", Arjantinli yazar ve şair Jorge Luis Borges'e ait öyküdür. İlk olarak Eylül 1945'te yayımlandı ve 1949'da Alef ve Diğer Öyküler adıyla yeniden yayımlandı ve 1974'te yazar tarafından revize edildi.
Konu[değiştir | kaynağı değiştir]
Borges'in hikâyesinde Alef, tüm diğer noktaları içeren uzayda bir noktadır. İçine bakan kimse, evrendeki her şeyi aynı anda, çarpıklık, örtüşüm veya karışıklık olmadan her açıdan görebilir. Hikâye, Borges'in "Kum Kitabı" gibi diğer çalışmalarının birçoğunda bulunan sonsuzluk temasını ele almaktadır.
Borges'in hikâyelerinin çoğunda olduğu gibi hikâyenin kahramanı yazarın kurgusal bir versiyonudur. Hikâyenin başında yeni ölen Beatriz Viterbo adındaki sevgiliye yas tutar ve sevgilisinin ailesine saygısını iletmek maksadıyla her yıl ailenin evine gider. Zaman içinde Beatriz'in kuzeni olan Carlos Argentino Daneri'yle tanışır ki Carlos Argentino Daner, kendi yeteneğini oldukça abartan vasat bir şairdir.
Hikâyenin ilerleyen kısımlarında bir bar genişletileceği için Daneri'nin evine el konulup evini yıkma girişiminde bulunur. Öfkelenen Daneri, anlatıcıya şunu söyler: Bodrumda bir Alef olduğu için şiirini ev olmadan bitiremeyecektir. Şu ana kadar Daneri'nin oldukça çılgın olduğunu düşünen anlatıcı, herhangi bir yanıt beklemeden Daneri'ye bir yere gitmemesini, gelip Alef'i göreceğini söyler.
Bodrumun karanlığında yalnız kalan anlatıcı, Daneri'nin kendisini öldürmek için komplo kurmasından şüphelenir fakat daha sonra kendi gözleriyle Alef'i görür:
"Basamağın arka kısmında, sağa doğru, neredeyse dayanılmaz bir parlaklıkta, gökkuşağının tüm renklerini içeren bir çember gördüm. Önce döndüğünü sandım, ama sonra bu titreşimin, kapsadığı dünyanın sersemleticiliğinden gelen bir yanılgı olduğunu anladım. Alef'in çapı herhalde birkaç santimden fazla değildi, ama tüm âlem gerçekten ve eksiksiz içindeydi. Her şey (sözgelimi bir aynanın yüzü) sonsuzdu; çünkü her şeyi evrendeki açıdan açıkça görebiliyordum. Denizin dalgalanışını gördüm, günün doğuşunu, günün batışını gördüm; Amerika'daki insan yığınlarını gördüm; siyah bir piramidin ortasındaki gümüşrengi örümcek ağını gördüm; parçalanmış bir labirent gördüm, (bu Londra'ydı); bitmez tükenmez sayıda gözün, bir aynaya bakar gibi bende kendilerine baktıklarını gördüm; yeryüzündeki bütün aynaları gördüm ve hiçbiri beni yansıtmıyordu; Soler Sokağı'ndaki bir arka avluda otuz yıl önce Frey Bentos'taki bir evin girişinde gördüğüm yer çinilerinin aynılarını gördüm; üzüm salkımları, kar yığınları, tütün, maden damarları, buhar gördüm; tümseklerle dolu ekvator çöllerini ve hepsindeki kum tanelerini teker teker gördüm"
Alef'i görme deneyiminden etkilense de anlatıcı, Daneri'nin kendi aklından şüpheye düşmesi ve Daneri'den intikam almak için hiçbir şey görmediğini iddia eder. Anlatıcı, Daneri'ye şehrin gürültüsünde ve koşuşturmasında çok uzun süre yaşadığını ve bodrumun karanlık ve kapalı yerinde çok fazla zaman geçirdiğini ve geniş açık bir alanla temiz havaya ihtiyaç duyduğunu söyler. Bunlar ona şiirini tamamlaması için gerçek bir iç huzur sağlayacaktır.
Hikâyenin postscriptinde, Borges, Daneri'nin evinin eninde sonunda yıkıldığını ancak Daneri'nin Arjantin Ulusal Edebiyat Ödülü'nde ikincilik elde ettiğini açıklar. Ayrıca Daneri'nin evindeki Alef'in mevcut olan tek Alef olmadığını açıklar ve 1867'lerde "Yüzbaşı Burton" (Richard Francis Burton) İngiliz Konsolosu olarak Brezilya'da bulunurken yazdığı raporlara dayandığını söyler. Rapora göre Kahire'de Amr Camii'de toplanan müminler caminin orta avlusunu çevreleyen sütunların birinde tüm âlemin yattığı olgusunu bilirler ve kimse bunu gerçekten göremez ama sütunun yüzeyine kulaklarını dayayanlar, kısa bir süre sonra yoğun bir gürültü duyduklarını söylerler.
Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Alef (א), İbrani alfabesinin ilk harfidir ve İbranicede 1 sayısına denk gelmektedir. Yahudî Kabala'daki ezoterik anlamı, evrenin kökeniyle, "tüm sayıları içeren ilkel olan" ile ilgilidir. Alef (ﺍ veya ʼelif),Arap alfabesinin yanı sıra Fenike, Aramik ve Süryani alfabelerinin ilk harfidir. Alef aynı zamanda Urduca ve Farsçanın ilk harfidir ve her iki dil de Arap harflerini kullanır.