İçeriğe atla

Abhaz alfabesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Abhaz alfabesi
Аҧсуа алфавит
TürAlfabetik Alfabe
DillerAbhazca
OluşturanPeter von Uslar, Aleksey Chochua
Dönem1865-günümüz
Aile sistemi
Kardeş alfabelerBosna Kiril alfabesi
Bulgar alfabesi
Kırgız alfabesi
Kırım Tatar Kiril alfabesi
Makedon alfabesi
Glagol alfabesi
Rutenya alfabesi
Sırp Kiril alfabesi
Tacik alfabesi
Azeri alfabesi (1939-1991)
Türkmen alfabesi
Kazak alfabesi
Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA.

Abhaz alfabesi, Abhazcanın yazımında kullanılan 62 harften oluşan alfabe.

Abhazca 19. yüzyıla kadar yazılı bir dil değildi. Şimdiye kadar Abhazlar, özellikle prensler Yunanca (9. yüzyıla kadar), Gürcüce (9–19. yüzyıl) ve kısmen Türk dilini (18. yüzyıl) kullanıyordu.[1] Abhaz alfabesi kelimesi olan анбан (anban), Gürcü kelimesi olan ანბანი (anbani) bu sözcükten ödünç almıştır. İlk Abhaz alfabesi Rus general Peter von Uslar tarafından 1862 yılında oluşturulmuştur. Bu alfabe 37 harften oluşmaktaydı ve temeli Kiril alfabesine dayanıyordu. 1909 yılında Abhazcanın ünlü harflerinin bolluğu nedeniyle Aleksey Çoçua tarafından 55 harfli yeni bir Abhaz alfabesi oluşturulmuştur.

1926 yılında, Sovyetler Birliği'nin korenizatsiya politikası sırasında, Kiril alfabesi asıllı olan Abhaz alfabesi Nicholas Marr tarafından Latin alfabesine dönüştürülmüştür. Alfabe 77 harfe sahip ve buna Abhaz analitik alfabesi denirdi. 1928 yılında alfabe Latin alfabesi olarak tekrar düzenlendi. 1938 yılından 1954 yılına kadar Abhazca Gürcü alfabesiyle yazılmıştır.

1954 yılından bu yana, Abhazca 62 harfli yeni Kiril alfabesi ile yazılmıştır (aşağıdaki tabloya bakınız).

Nicholas Marr tarafından oluşturulan ve 1926-1928 yıllarında kullanılan Abhaz Latin alfabesi[2]
Abhaz Latin alfabesinin Kiril ve IPA uyarlamaları.
Gürcü alfabesine dayanan ve 1938'den 1953'e kadar kullanılan Abhaz alfabesi.
Modern Abhaz alfabesi
Harf Ad Transliterasyon IPA
А а А a /ɑ/
Б б Бы b /b/
В в Вы v /v/
Г г Гы g /ɡ/
Гь гь Гьы g' /ɡʲ/
Гә гә Гәы /ɡʷ/
Ӷ ӷ Ӷы ġ /ʁ/
Ӷь ӷь Ӷьы ġ' /ʁʲ/
Ӷә ӷә Ӷәы ġə /ʁʷ/
Д д Ды d /d/
Дә дә Дәы /d͡b/
Е е Е e /ɛ/
Ж ж Жы ž /ʐ/
Жь жь Жьы ž' /ʒ/
Жә жә Жәы žə /ʒᶣ/
З з Зы z /z/
Ӡ ӡ Ӡы ʒ /d͡z/
Ӡә ӡә Ӡәы ʒə /d͡ʑᵛ/
И и Иы i /j, jɨ, ɨj, i/
К к Кы k /kʼ/
Кь кь Кьы k' /kʼʲ/
Кә кә Кәы /kʼʷ/
Қ қ Қы /kʰ/
Қь қь Қьы k̢' /kʲʰ/
Қә қә Қәы k̢° /kʷʰ/
Ҟ ҟ Ҟы /qʼ/
Ҟь ҟь Ҟьы k̄' /qʼʲ/
Ҟә ҟә Ҟәы k̄° /qʼʷ/
Л л Лы l /l/
М м Мы m /m/
Н н Ны n /n/
О о О o /ɔ/
П п Пы p /pʼ/
Ԥ ԥ Ԥы /pʰ/
Р р Ры r /r/
С с Сы s /s/
Т т Ты t /tʼ/
Тә тә Тәы /t͡pʼ/
Ҭ ҭ Ҭы /tʰ/
Ҭә ҭә Ҭәы t̢° /t͡pʰ/
У у Уы u /w, wɨ, ɨw, u/
Ф ф Фы f /f/
Х х Хы x /χ/
Хь хь Хьы x' /χʲ/
Хә хә Хәы /χʷ/
Ҳ ҳ Ҳы /ħ/
Ҳә ҳә Ҳәы x̢° /ħᶣ/
Ц ц Цы c /t͡sʰ/
Цә цә Цәы /t͡ɕᵛʰ/
Ҵ ҵ Ҵы /t͡sʼ/
Ҵә ҵә Ҵәы c̄° /t͡ɕʼᵛ/
Ч ч Чы č /t͡ʃʰ/
Ҷ ҷ Ҷы Ӵ /t͡ʃʼ/
Ҽ ҽ Ҽы ċ /t͡ʂʰ/
Ҿ ҿ Ҿы ċ̨ /t͡ʂʼ/
Ш ш Шы š /ʂ/
Шь шь Шьы š' /ʃ/
Шә шә Шәы š° /ʃᶣ/
Ы ы Ы y /ɨ/
Ҩ ҩ Ҩы /ɥ ~ ɥˤ/ (< [*/ʕᶣ/)
Џ џ Џы ǰ /d͡ʐ/
Џь џь Џьы ǰ' /d͡ʒ/
Ь ь ' /ʲ/
Ә ә ° /ʷ,ᶣ,ᵛ/

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Бгажба Х. С. Из истории письменности в Абхазии. — Тбилиси. 1967. С. 34" (PDF). 29 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ekim 2014. 
  2. ^ Марр, Николай Яковлевич (1864–1934): Абхазский аналитический алфавит. (in: Труды яфетического семинария, vol. I, Leningrad 1926), p. 51, table 2

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]