Uzman jandarma

Bu madde J.Gn.K.lığında kadrolu olarak görev yapan muvazzaf rütbeli personel hakkındadır. TSK ve Jandarma teşkilatında görev yapan benzer adlı sözleşmeli personel için Uzman Erbaş sayfasına bakınız.

Uzman jandarma, Jandarma Genel Komutanlığında bir rütbe ve bu rütbeyi taşıyan kolluk personeli. Halihazırda Ankara Jandarma Okullar Komutanlığında bir yıl süreli Uzman Jandarma Okulu’nu (JANU) başarı ile bitirerek yalnızca Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde görev yapan kolluk personeli kişilerdir.

Eğitim

Uzman jandarmalar 18 yaşını bitirmiş ve 24 yaşını geçmeyen, en az lise veya dengi okul mezunu kişilerden temin edilmekte iken 2013 yılında kapatılmış ve günümüzde uzman jandarma alımı yapılmamaktadır. Uzman jandarmalar uzman çavuş, uzman onbaşı gibi sözleşmeli personel değildir. Uzman jandarma statüsüne haiz kişilerdir. Hali hazırda Jandarma teşkilatında Astsubay kadrolarında çalışan Astsubay yardımcısıdır.

Kadın uzman jandarma

2004 yılında, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu’na getirilen ek madde ile sadece Jandarma Bando Komutanlıklarında istihdam edilmek üzere 18 yaşını bitirmiş ve 24 yaşını geçmeyen en az lise ve dengi okul mezunu bayanlarda ″uzman jandarma rütbelisi kaynakları arasında yer alır″ bendi eklenmiştir.

Uzman jandarma eğitimi

Uzman jandarmaların eğitimi Ankara Jandarma Okullar Komutanlığı Uzman Jandarma Okulu’nda ÖSYM tarafından gerçekleştirilen merkezî sınavın ardından yapılan mülakatı başarı ile kazananlara verilir. Sınav ve mülakatı kazananlar uzman jandarma adayı olarak askerî okulda eğitim hayatına başlarlar. Askerî okula girmeye hak kazanan uzman jandarma adayı okulda, uzman jandarma çavuş rütbesinin üst bölümünde bulunan çapraz bölümde çapraz tek çizgi ve bu çizginin üzerinde yazan uzman jandarma yazılı rütbe ile eğitim görürler. Uzman jandarmalar 1 (bir) yıl süreli (Ankara) ili Beytepe de bulunan Jandarma Okullar Komutanlığı’ndaki hukuk, meslekî ve askerî eğitimlerine müteakip altı aylık staj eğitimi için kıtalarındaki görevlerine atanır ve nasp edilirler. Uzman jandarmalar kıt'alarda devriye komutanı ve devriye komutan yardımcısı olarak görev yaparlar. Ayrıca kıt'alarda öncelikli olarak meslekî eğitim başta olmak üzere yurtdışı yabancı dil kursları gibi genel kolluk görevini icra etmekte kullanabilecekleri pek çok kursa katılırlar.

Staj

Uzman jandarmalar kıt'aya katıldıklarında altı ay süre ile staja tâbî tutulurlar. Bu süre içerisinde stajyer uzman jandarma olarak adlandırılırlar. Altı aylık stajyerlik dönemi sonunda yalnızca yapılan sınavda başarılı olanlar il içinde ve görev yaptığı yerlere uzman jandarma olarak naspedilir. Uzman Jandarma Okulu’na girmeden önce askerliğini yapmamış personel, bu bir (1) yıllık askerî okul ve altı aylık staj süresi sonunda kendi istekleri ile görevde kalmak istemedikleri takdirde veya göreve alınmadığı takdirde kanunen eğitimde geçen süreler nedeniyle muvazzaf askerlik hizmetini tamamlamış sayılırlar.

Uzman Jandarma Okulu’nun kapatılması

Jandarma Genel Komutanlığı 14 Şubat 2012 tarihli Uzman Jandarma Okulunun Kapatılarak Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulunun Öğrenci Kapasitesinin Artırılması başlıklı güncel haber linkinde bulunan BN - 04 / 12 numaralı bilgilendirme haberinde belirtildiği üzere, 2012-2013 eğitim ve öğretim yılından itibaren, Uzman Jandarma Okulunun kapatılarak, Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulunun öğrenci kapasitesinin artırılmasına karar verilmiştir. Ankara ilinde Beytepe Güvercinlik'te bulunan Jandarma Eğitim Komutanlığı bünyesinde yer alan Uzman Jandarma Okulu 2013 yılı itibarıyla kapatılmış ve son mezunlarını vermiştir. Jandarma Genel Komutanlığına bağlı Jandarma Bölge Komutanlıkları, Jandarma Eğitim Komutanlıkları, İl Jandarma Komutanlıkları, İlçe Jandarma Komutanlıkları ve Jandarma Karakol Komutanlıklarında bulunan Uzman Jandarma kadroları Astsubay kadrosuna dönüştürülmüştür. Uzman Jandarmalar 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanununda yazdığı şekilde, eski sistemde olduğu gibi Astsubaylık sınavları ile Astsubay olmaya devam edeceklerdir. Halen Jandarma Genel Komutanlığında görev yapan ve Astsubaylık sınavı şartlarını taşımayan Uzman Jandarmalar ise emeklilik sistemlerine uygun şekilde uzun dönemde emekli edileceklerdir.

Uzman Jandarma statüsündeki rütbelilerin Jandarma Genel Komutanlığına alınmaya başladıkları, 1989 yılından 2013 yılına kadar (2013 dahil) gerekli şartları sağlayan 8.207 Uzman Jandarma Astsubay olmaya hak kazanmış ve Astsubay olarak görevlerine devam etmektedirler. Ancak Astsubaylık sınavını kazanan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylar 2003 yılına kadar Uzman Jandarmalıkta geçen sürelerini aynı zamanda rütbe olarak alırken, bu tarihten sonra Astsubay olan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylar bu hakkı alamamaktadırlar. Örneğin 2003 yılında Astsubaylık sınavını kazanan Uzman Jandarma kaynaklı bir Astsubay, Uzman Jandarmalıkta geçen süresi ne kadar olursa olsun, Astsubay Çavuş rütbesi ile görevlerine başlayarak devam etmekte ve rütbe yükselmelerini Astsubaylar gibi yapmaktadırlar. Oysa 2003 yılından önce Astsubaylık sınavlarını kazanan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylar, Uzman Jandarmalıkta geçen sürelerini aynı süre Astsubaylık yapmış gibi her yıl rütbe alarak görevlerine devam etmektedirler. Astsubaylığı kazanan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylardan ise 190'ı Subaylık sınavlarını kazanmış ve Subay rütbesiyle Jandarma Genel Komutanlığında hizmet vermeye devam etmektedirler. Kadroları kapatılınca Astsubay kadrolarında çalışmaktadırlar.

Uzman Jandarma mevcudu

Uzman Jandarma Okulu'nun 2012 yılı mezunlarını vermesinin ardından kapatılması ile birlikte personel mevcudu istifa ve emekli olanlar nedeniyle azalmaktadır. Buna karşın 2012 yılı Haziran ayında Jandarma Genel Komutanlığı'nda 8.075 Uzman Erbaş görev yaparken , bu sayı 2015 yılı Ekim ayında Uzman Jandarmaların sayısını geçerek 22.497 olmuş, 2019 yılı Eylül ayında yayımlanan 2018 yılı J.Gn.K.lığına ait Sayıştay raporunda ise Uzman Erbaş mevcudu 69.779 olarak belirtilmiştir.

Ay	Yıl	Mevcut
Kasım	2011	24.700
Haziran	2012	24.176
Temmuz	2013	24.292
Eylül	2013	24.051
Ekim	2015	22.394
Eylül	2019	17.711

Uzman Jandarmaların Statüsü

Uzman Jandarmalar muvazzaf Subay ve Astsubaylar gibi rütbeli personel statüsündedirler. Fakat Uzman Jandarmalarda sözleşmeli personel bulunmamaktadır. 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanununa tabidirler. Bununla birlikte kanunları uyarınca yalnızca J.Gn.K.lığı bünyesinde görev yaptıklarından dolayı, sınıf değişikliği (JGNK'dan, KKK'ya veya HKK'ya gibi) yapamazlar. Mecburi hizmet süreleri, Astsubay ve Subaylarda olduğu gibi Uzman Jandarmalarda da 10 yıl iken bu süre 2016 yılında 15 yıla çıkarılmıştır. Stajyer rütbeli olarak Jandarma genel komutanlığının İlçe Jandarma komutanlıklarında 6 Ay süreli staj eğitimleri yapılmaktadır ve bu görev sürelerinden sayılır. 6 aylık staj süresinin ardından istifa etmeyen Uzman Jandarmalar, sonraki 15 yıllık süre içerisinde görevlerinden ayrılamaz ve istifa edemezler. Uzman Jandarmalar çeşitli kademelerde komutanlık yapmakta ve 2013 yılı itibarıyla Astsubay kadro görev yerlerinde görevlendirilmektedirler. Koruma karakolları dışında tüm birliklerde Uzman Jandarma kadrosu TMK'lardan (Teşkilat, Malzeme, Kadro) kaldırılmıştır. Uzman Jandarmalar 3466 sayılı kanunun 9. maddesi gereğince Uzman Erbaşların, Erbaşların, Sözleşmeli Erlerin ve Erlerin üstü konumundadırlar. İsim benzerliğinden ve halkımızca tam olarak tanınmadıklarından dolayı rütbece hiç alakalı olmadıkları Uzman Çavuşlar ile çoğu zaman karıştırılabilmektedirler. Uzman jandarmalar, TSK'daki 3269 sayılı Uzman Erbaşlar kanununa tabi statüdeki (Uzman Çavuş, Uzman Onbaşı) sözleşmeli personel ile aynı rütbede değildirler.

Astsubayların yaş hadleri yasaları gereği 52 iken, Uzman jandarmaların yaş hadleri 56'dır. Açıklamaya değer başka bir örnek ise uzman erbaşların 3269 sayılı yasaları doğrultusunda ancak 45 yaşına kadar sözleşme yenileyebilmeleridir. Askerî öğrencilerle astlık ve üstlük münasebetleri yoktur. Uzman jandarmalar, mülkî görevlerinin yapılması sırasındaki suçlarla ilgili olarak, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine tabidirler.

Tarihçe

Sadece Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde ilk olarak 1928 yılında, Ankara ilinde askerliğini Jandarma olarak yapmış ve akranları arasında başarı göstermiş olan ilkokul mezunlarından bu işe istekli olanlardan Uzatmalı Jandarma mektebi adı altında personel yetiştirme faaliyetlerine başlanılmıştır. Amaç Jandarma teşkilatının profesyonelleşmesi ve küçük subay açığını kapatmaktır. Ancak bu sınıf zaman içerisinde Karakol Komutanlığı, müfreze kumandanlığı görevlerini başarı ile ifa etmişlerdir. Uzman Jandarmalar 1967 ve 1969 yılları arasında üç dönem halinde Uzatmalı Çavuş olarak göreve alınmıştır. Ancak bu yıllardan sonra uzatmalı çavuş alımı yapılmamış, 1989 yılında ise Jandarma teşkilatına tekrar bu rütbe kazandırılmış ve Uzman Jandarma okulları adı altında Ankara ili Güvercinlik'te ve Afyon ili Emirdağ ilçesinde 2 Askeri okul açılmıştır. Açılan bu okullar günümüze kadar toplam 32.343 mezun vermiştir.Bu mezunların büyük çoğunluğu (1992-1999 yılları arasında) Jandarma Astsubayı kaynağını oluşturmuşlardır. O günden bu yana Jandarma teşkilatının her birim ve branşında görev yapmaktadırlar. Uzman Jandarma okulu 1989 yılında iki dönem halinde altışar ay, 1990 yılından itibaren 9 ay ve daha sonra ise kapandığı 2012 yılına kadar 1 yıl süreliydi. Jandarma Astsubay Okulunda da 2003 yılına kadar Astsubaylar için verilen eğitim aynı şekilde 1 yıl süreliydi. 1989 yılından bu yana Jandarma Genel Komutanlığının doğrudan İçişlerine bağlandığı 2017 yılına kadar sadece Valilik emrine ataması yapılan sınıf Uzman Jandarma sınıfı idi. Türkiye'nin %84'lik gibi büyük bir alanında emniyet ve asayiş hizmetlerini yerine getirmekte olan Jandarma Genel Komutanlığı kendi içerisinde pek çok dal ve branşa ayrılmış olup, bu branşlaşma ve yapılanmasını halen sürdürmektedir.

Jandarma terimi ve olgusu tamamen Fransız coğrafyasından alınmıştır. Fransız Jandarması 2009 yılında Avrupa Birliği normlarının yanı sıra Avrupa Birliği insan hakları bildirgesine uygun şekilde doğrudan ve yalnızca İçişlerine bağlı olarak görev yapmaktadır. Jandarma Genel Komutanlığında görevli Uzman Jandarma rütbelileri 1998 yılına kadar Afyon Emirdağ'da ve Ankara Güvercinlik'te bulunan Jandarma Okullar Komutanlığındaki okullarda Uzman Jandarma rütbelisi olarak eğitilerek mezun edilmiş ve Jandarma teşkilatındaki saflarında yerlerini almışlardır. 2003 yılından itibaren Uzman Jandarma Okulu, Subay Temel Kursu, Jandarma Astsubay Okulu ile birlikte Ankara ili Beytepe ilçesinde bulunan Jandarma Okullar Komutanlığına taşınmış ve bu tarihten sonra tüm Jandarma rütbelileri bu okuldan mezun olmuşlardır. 1989 yılında birinci ve ikinci dönem olmak üzere iki dönem mezun veren bu okullar, 1990 yılından itibaren her yıl bir dönem mezun vermeye başlamışlardır. Her yıl sayısı değişmekle birlikte 2013 yılına kadar bu okullarda dönem içerisinde toplam 1500 civarında Uzman Jandarma (2001 yılında 1.705 mezun) mezun olmakta ve kıt'alara naspedilmekteydi.

Görevleri ve görev yerleri

Türkiye'de bilinen genel kanının aksine 3269 sayılı kanuna tabi uzman erbaşlardan, statüleri aldıkları eğitim durumları ve görev bakımından tamamen farklı olan uzman jandarmalar; 3466 sayılı yasanın 9. maddesi gereğince, uzman çavuşların üstü oldukları halde zaman zaman uzman erbaşlar ile karıştırılmaktadırlar. Belediye sınırları dışında emniyet ve asayiş hizmetini yürütmek ile görevli olan Jandarma Teşkilatı içerisinde bir Astsubayın aldığı tüm eğitimleri alan ve aynı yetkiler ile donatılan Uzman Jandarma'lar bulundukları görev yerlerinde de aldıkları çeşitli eğitimlerin ardından Jandarma Trafik, Olay Yeri İnceleme, Kaçakçılık, Siber Suçlar, Çocuk Suçları, Muhabere, Kriminal, Asayiş, İstihbarat, gibi dallarda rütbeli olarak branşlaşmakta ve görev yapmaktadırlar.

Uzman jandarmalar kadrolarında belirtilen görevler ile zabıta memuru olarak, 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu ile 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun kendilerine verdiği tüm görevleri yerine getirir ve bu yetkileri kullanırlar. Her rütbede normal bekleme süresi 3, en fazla bekleme süresi ise sıhhi izin süreleri hariç 4 yıl olup, rütbe terfileri her yıl 30 Ağustos tarihinde yapılır. Uzman jandarmalar hakkında her yıl yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde askeri ve mülki olmak üzere iki çeşit sicil belgesi düzenlenir. Jandarma Astsubayları hakkında mülki makamlar tarafından sicil düzenleme yetkisi 2000 yılı öncesinde kaldırılmıştır. Bu nedenle Jandarma Subay, Astsubay ve Uzman Erbaşları hakkında mülki sicil düzenlenmez. Askeri ve mülki sicil belgelerinin yıllık sicil notu ortalaması sicil tam notunun %60 ve yukarısı olan uzman jandarmalara kademe ilerlemesi yaptırılır. Kademe ilerlemesi şartları 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa göre yapılır. Mülki görevi bulunmayan Jandarma birliklerinde görev yapan Uzman Jandarmalar için sadece askeri sicil belgesi düzenlenir.

Uzman Jandarmaların sicil ve hakları

Rütbe bekleme süresi içinde asgari iki yıllık sicili bulunan ve bu sicillerinin ortalaması sicil tam notunun %60 ve daha yukarısı olanlar bir üst rütbeye terfi ettirilirler.

Uzman Jandarmalar her yıl belirlenen tarihlerde yönetmeliğe göre belirlenecek sınavlara müteakip Jandarma Astsubay meslek Yüksekokulu JAMYO bünyesinde görecekleri eğitimin ardından, Jandarma Astsubayı nasbedilerek görevlerine devam ederler. Astsubaylığa nasbedilenlerin mecburi hizmet süresi Uzman jandarmalığa nasıp tarihinden itibaren 10 yıldır. Uzman Jandarmalara, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununda Uzman Jandarmalar için belirlenen gösterge tablosuna göre aylık verilir.

Uzman Jandarmalar Türk Silahlı Kuvvetleri Kıyafet Yönetmeliğinde belirtilen Astsubaylar ile aynı kıyafeti giyerler. Uzman Jandarma öğrenci adaylarının giyim, kuşam ve istihkakları askeri öğrenci kıyafetidir. Uzman Jandarmaların giyimi kuşamı ve istihkakları ise 747l sayılı yasaya göre verilir. Uzman Jandarmalara, Jandarma Okullarından mezun olduktan sonra kendilerine verilen staj eğitimine müteakip, 5143 sayılı yasaya göre devlet tarafından zati tabanca verilir. Verilen bu tabanca için ücret alınmaz. Ayrıca kendileri istedikleri takdirde yabancı ve yerli marka zati tabanca alabilirler ve zati tabancalarını sivil olarak da her zaman yanlarında taşıyabilirler. Emeklilik durumunda, emekli subay ve astsubaylara uygulanan statüde zati tabancalarını yanlarında taşırlar.

Uzman Jandarmalar Kamu Konutlarından istifade ederler. Ayrıca Jandarma Genel Komutanlığının sosyal tesislerinden faydalanırlar.

Rütbeler

Uzman Jandarmaların rütbeleri dördüncü kademeye kadar her üç yılda bir aldıkları kademe adı verilen çizgiler ile belirtilir. Dördüncü kademeden sonra ise bir kalın çizgi dört kademeyi işaret eder ve başta bir kalın çizgi olmak üzere rütbenin altına doğru tek bir ince çizgi beş kademeli, iki ince çizgi altı kademeli, üç ince çizgi yedi kademeli, dört ince çizgi ise sekiz kademeli Uzman Jandarma rütbesini belirtir. 2007 yılına kadar harici elbise adı verilen tören elbisesinde beş, altı, yedi ve sekiz kademeli rütbeler için Uzman Jandarmalar kollarındaki rütbelerinin yanı sıra, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'ndaki Subaylarda olduğu gibi kollarına altın sarısı çizgi takmaktaydılar. Uzman Jandarma rütbelerinin kısa şekilde yazılmasında kademeler roma rakamları ile belirtilir. Uzman Jandarmaların rütbeleri aşağıda gösterildiği şekildedir;

Rütbenin adı	Kısa yazılışı
Uzman Jandarma Çavuş	Uzm.J.Çvş.
Uzman Jandarma Birinci Kademeli Çavuş	Uzm.J.I.Kad.Çvş.
Uzman Jandarma İkinci Kademeli Çavuş	Uzm.J.II.Kad.Çvş.
Uzman Jandarma Üçüncü Kademeli Çavuş	Uzm.J.III.Kad.Çvş.
Uzman Jandarma Dördüncü Kademeli Çavuş	Uzm.J.IV.Kad.Çvş.
Uzman Jandarma Beşinci Kademeli Çavuş	Uzm.J.V.Kad.Çvş.
Uzman Jandarma Altıncı Kademeli Çavuş	Uzm.J.VI.Kad.Çvş.
Uzman Jandarma Yedinci Kademeli Çavuş	Uzm.J.VII.Kad.Çvş.
Uzman Jandarma Sekizinci Kademeli Çavuş	Uzm.J.VIII.Kad.Çvş.

Popüler kültürde Uzman jandarma

Yönetmenliğini Osman Sınav'ın yaptığı, 16 Aralık 2009 tarihinden 12 Haziran 2013 tarihine kadar TRT'de yayınlanan "Sakarya Fırat" isimli televizyon dizisinin başrol karakteri olan Osman Kanat uzman jandarmadır ve hayali olarak Şırnak ilinde bulunan Çeliktepe Jandarma Karakolu'nda görev yapmaktadır. Osman Kanat karakterini ise oyuncu Tayanç Ayaydın canlandırmıştır.

Galeri

• Uzman Jandarma Adayı
  Uzman Jandarma Adayı
• Uzman Jandarma Çavuş
  Uzman Jandarma Çavuş
• Uzman Jandarma I Kademeli Çavuş
  Uzman Jandarma I Kademeli Çavuş
• 
  Uzman Jandarma II Kademeli Çavuş
• 
  Uzman Jandarma III Kademeli Çavuş
• 
  Uzman Jandarma IV Kademeli Çavuş
• Uzman Jandarma VIII Kademeli Çavuş
  Uzman Jandarma VIII Kademeli Çavuş

Ayrıca bakınız

• Türk Silahlı Kuvvetleri subay rütbe dereceleri ve işaretleri

Dış bağlantılar

• EMUJAD Emekli Uzman Jandarmalar Derneği 9 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.