Erçek Gölü

Erçek Gölü kıyıları

Erçek Gölü, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Van Gölü'nün doğusunda lavların yığılmasıyla oluşmuş bir volkanik set gölü olarak kabul edilir. Fakat yeni yapılan araştırmalarda göl çevresinde volkan setine rastlanmadığı iddia edilmiştir. Gölün havzasının D-B yönlü faylarla, göl çanağının K-G yönlü fayların etkisiyle oluştuğu savunulmaktadır. Bu durumda gölün Üst Pleistosende oluşan genç bir tektonik göl olduğu kabul edilmektedir. İçerisinde yüzlerce kanatlı hayvan ve kuş türünü barındırmaktadır. Önemli Kuş Alanı statüsündedir.

Coğrafya

Erçek Gölü Van Gölü'nün 30 km doğusunda 38° 39’ K 43° 33’ D koordinatları içinde yer alan ve suları alkali özelliklerde olup pH değeri 10.75 ile 9.40 arası değişen bir göldür. Yüzey alanı 114 km², yüzey kotu (rakım) ise 1808.32 m'dir. Van Gölü havzasında, 114 km² yüzey alanıyla, Van Gölü’nden sonraki en büyük göldür. En derin yeri 40 m olup ortalama derinlik 18,45 m'dir (Sarı ve İpek, 1998). Gölü besleyen tek akarsu gölün doğusundan dökülen Memedik Deresi’dir.

Erçek gölü, Van Gölü’nün doğusunda, tuzlu ve sodalı suyu olan bir göldür. Gölde doğal olarak hiçbir balık türü yaşamamaktadır. Ancak 1985 yılında Van Tarım İl Müdürlüğü tarafından göle, Van Gölü’nden alınan inci kefalı yavruları yurtlandırılmıştır. Bu işlem 1992 yılına kadar her yıl tekrarlanarak devam ettirilmiştir. Gölde daha önce 3 adet kooperatif kurulmuş olup balıkçılık teşvik edilmişse de kooperatiflerin üreme dönemi balıkçılığında ısrar etmesi bu çabaları boşa çıkarmıştır. Bu yüzden de halihazırda profesyonel balıkçılık yapılmamaktadır (Sarı ve İpek 1998). Ancak üreme döneminde inci kefalı toplu şekilde tatlı sulara göç ederken, kaçak yollardan üreme dönemi balıkçılığı yapılmaktadır. Bu balıkçılığın şiddeti ve popülasyon üzerindeki etkisi literatür yetersizliğinden dolayı bilinmemektedir. Yine göldeki inci kefalı popülasyonunun biyolojik özellikleri üzerine hiçbir çalışma yapılmamış olup sadece Sarı ve İpek (1988) tarafından dağılımları incelenmiştir.

Çalışmalar

Erçek Gölü Van Gölü havzasında önemli bir yere sahip olmasına karşın hakkında pek az çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların çoğu gölün fiziksel özellikleri ve etki alanı içerisindeki diğer canlıları kapsamaktadır. Erçek Gölü inci kefalı popülasyonu hakkında yukarıda anılan çalışma dışında başka bir çalışmaya rastlanmamıştır.

Behçet ve Atlan (1994), Van-Erçek, Turna-Bostaniçi göllerinin sucul florasını inceledikleri çalışmada Erçek Gölü ile ilgili olarak Memedik Deresi’nin döküldüğü göl kıyılarında Phragmites australis ile tuzcul bir tür olan Puccinella qiantea’nın dominant olduğu bitki topluluklarının görüldüğünü, gölün doğu kıyılarında yer alan alüvyonlarda da İris spuria subsp. musulmunica topluluklarının olduğunu bildirmişlerdir.

Yıldız (1997), Erçek Gölü zooplankton türleri ile bu zooplanktonların aylık ve mevsimsel dağılımlarını incelemiştir. Çalışma süresince sıcaklığın 1-23 °C arasında değiştiğini, en yüksek pH 10,75, en düşük pH değeri ise 9,40 olarak bildirmiştir. Çözünmüş oksijen oranı en yüksek 6,7 mg/l, en düşük değer olarak 2,9 mg/l ölçülmüştür. Bu çalışma ile Erçek Gölü zooplanktonunu Cladocera, Copepoda, Rotatoria, Ostracoda ve Diptera’nın oluşturduğu tespit edilmiştir. Tüm zooplankton türleri içinde, %51 Copepoda, %37 Rotifera, %12 Cladocera bulunduğunu bildirmiştir.

Sarı ve İpek (1998) Erçek Gölü’nün batımetrik özelliklerinin belirlenmesi adlı çalışmalarında çeşitli uydu verilerinden faydalanarak gölün su seviyesi haritasını belirlemişlerdir. Yine aynı çalışmada GPS ve ecosounder kullanılarak gölün en derin noktasının 40 m ve ortalama derinliğinin 18.45 m olduğunu tespit etmişlerdir. Kullanılan bu ecosounder yardımıyla göldeki inci kefalı popülasyonunun dağılım alanları belirlenmiştir. Yapılan çalışmada Ağustos ayında 6–20 m derinliklerde ancak genel olarak 10 metre derinliklerde olduğunu tespit etmişlerdir. Yine bu çalışmada Erçek Gölü’nün son su seviyesi kotu 1810.52 olarak bildirilmiştir.

Kaynakça

Genel

• Behçet, L., Atlan, Y., 1984. Van-Erçek Turna-Bostaniçi Göllerinin Sucul Florası. Turkish Journal Of Botany, 18 (2).
• Sarı, M., İpek, İ., Ş., 1998. Erçek Gölünün Batımetrik Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Yer Deniz Atmosfer Bilimleri ve Çevre Araştırma Grubu.
• Yıldız Ş., 1997. Erçek Gölü Zooplankton Türlerinin Aylık ve Mevsimsel Dağılımları (doktora tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Gündoğdu S., 2010. Erçek Gölü İnci Kefali Popülasyonu üzerine bir araştırma(yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitei, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.

Özel