İçeriğe atla

Güney Kafkas dilleri: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Lashalakerbaia (mesaj | katkılar)
12 değişiklik
Sakhalinio tarafından yapılan 17809820 sayılı değişiklik geri alınıyor.
k Lashalakerbaia tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Sakhalinio tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
1. satır: 1. satır:
{{bilgi kutusuz}}
'''Güney Kafkas dilleri''' [[Kafkas dilleri]]ne bağlı ve [[Kafkas Dağları]]nın güneyinde konuşulan [[Gürcüce]], [[Megrelce]], [[Lazca]] ve [[Svanca]]'dan oluşan [[dil aile]]sidir. Bu dillerden sadece [[Gürcüce]]'nin köklü bir [[edebiyat]] geleneği vardır. Gürcüce'nin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de [[Gürcü alfabesi]]yle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve [[Avrupa]]daki [[Lazlar]] için, Latin alfabesinden geliştirilmiş [[Laz alfabesi]] kullanılır.
'''Güney Kafkas dilleri''' [[Kafkas dilleri]]ne bağlı ve [[Kafkas Dağları]]nın güneyinde konuşulan [[Gürcüce]], [[Megrelce]], [[Lazca]] ve [[Svanca]]'dan oluşan [[dil aile]]sidir. Bu dillerden sadece [[Gürcüce]]'nin köklü bir [[edebiyat]] geleneği vardır. Gürcüce'nin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de [[Gürcü alfabesi]]yle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve [[Avrupa]]daki [[Lazlar]] için, Latin alfabesinden geliştirilmiş [[Laz alfabesi]] kullanılır.


10. satır: 9. satır:
[[Svanca]] (Svanca’da Luşnu), Gürcüstan'ın [[Svaneti]] bölgesinde yaklaşık 15.000 kişinin anadilidir.
[[Svanca]] (Svanca’da Luşnu), Gürcüstan'ın [[Svaneti]] bölgesinde yaklaşık 15.000 kişinin anadilidir.


<br />
{{familytree/start}}
{{familytree | | | | | | | CK | CK=Ön-Güney [[Kafkas dilleri|Kafkasça]]}}
{{familytree | |,|-|-|-|-|-|^|-|-|.| }}
{{familytree | |!| | | | | | | | KZ | KZ=[[Kolha]]ca - [[Şida Kartli|Kartlice]] / [[Kvemo Kartli|İberce]]}}
{{familytree | |!| | | | | |,|-|-|^|-|-|.| }}
{{familytree | |!| | | | |ZA| | | | |!| ZA=[[Zan dili|Zannice]]}}
{{familytree | |!| | | |,|-|^|-|.| | | |!|}}
{{familytree | SV | | LA | | ME | | GE | | | SV=[[Svanca]]|LA=[[Lazca]]|ME=[[Megrelce]]|GE=[[Gürcüce]]}}
{{familytree/end}}

== Adlandırma Sorunu ==

Güney Kafkas Dilleri için '''[[Kartveli dilleri]]''' de denilmektedir. Ancak buna başta Türk vatandaşı [[Lazlar]] olmak üzere çeşitli dilbilimciler de karşı çıkmaktadırlar. Söz gelimi [[Laz]] aydınlarına göre; [[Gürcü]] resmi tarih tezleri Lazları ve [[Megreller]]i, [[Gürcüler]]in (Kartveli) bir kolu olarak saymaktadırlar. [[Lazca]], [[Megrelce]], [[Gürcüce]] ve [[Svanca]]'nın dâhil olduğu dil ailesi bu milliyetçi görüş tarafından '''[[Kartveli dilleri|Kartvelurî]]''' yani '''[[Gürcüler|Gürcü]] dilleri''' grubu olarak adlandırılmaktadır.

[[Lazlar]]'a ve dilbilimcilere göre: Bir dil ailesi içindeki bir dilin o dil ailesinin adı olamayacağına ilişkin dilbilimsel görüşe karşın bu tez günümüzde de savunulmaya devam etmektedir ve bu [[asimilasyon]]ist bir çerçeve ile [[Gürcistan]] aracılığıyla filolojiye sunulmaktadır. Gerçekte Gürcü resmi ideolojisine bağlı olmayan dilbilimciler adı geçen dilleri bağımsız ve kendi başına bir olduğu konusunda şüphe dahi etmemektedirler.

Gürcü dilbilimciler ise: Uzun yıllar önce [[Megrelce]], [[Lazca]], [[Svanca]] ve Ana [[Gürcüce]] tek bir durumundaydı. Bu ortak dilin adı da "[[Kartveli dilleri]]" yani "Gürcü dili" idi. Zamanla dilden çeşitli ayrılmalar oldu. İlk olarak [[Svanca]] ayrıldı. Daha sonra da [[Lazca]]. Son olarak da [[Megrelce]], [[Gürcüce]]'den ayrılarak günümüzdeki duruma varıldı.

Uluslararası dilbilimciler [[Lazlar]]ın görüş açısını baskın olarak benimsemekle birlikte, Güney Kafkas dilleri için [[Gürcü]] yani "[[Şida Kartli|Kartveli dilleri]]" adlandırılmasını da hâlâ hazırda kullanmaktadırlar. Çünkü [[Fince]], [[Estonca]], [[Laponca]], [[Karelyaca]] için yine bu dil ailesi içinden birinin adıyla "Fin dilleri"; [[Almanca]], [[İsveççe]], [[İngilizce]] için dil grubu ailesi içinden birinin adıyla "Cermen dilleri"; [[Azerice]], [[Kazakça]], [[Türkçe]] gibi diller için aileden birinin adıyla "Türk dilleri" denilmektedir. Dolayısıyla, [[Gürcü]], [[Megrel]], [[Laz]], [[Acara]] ve [[Svan]] dilleri için aileden birinin adı olan [[Gürcüler]]in-[[Şida Kartli|Kartvelllerin]] adını kullanmakta mahsur görmemektedirler.

== Güney Kafkasça'nın Kökenleri ==
Aslında Güney Kafkas dilleri, öteki [[Kafkas dilleri]] gibi kesin olarak [[Kafkasya]] isminde kategorize edilememiştir. Bu dört dil için [[izole diller]] oldukları da söylenmektedir bazı dilbilimcilere göre. Ancak bu kesin olarak kanıtlanamamıştır. Bu dillerin, diğer kardeş ve akraba [[Kafkas dilleri]]yle ortaklıkları bulunması bu ihtimâli de güçlendirmektedir. Sözgelimi birkaç örnek vermek gerekirse:
{| class="prettytable"
! width="50" | [[Türkçe]]
! width="80" | [[Gürcüce]]
! width="80" | [[Zan dili|MegreLazca]]
! width="80" | [[Kuzeybatı Kafkas dilleri|Çerkezce]]
! width="80" | [[Nah dilleri|Çeçençe-İnguşça]]
! width="80" | [[Dağıstan dilleri|Avarca-Lezgice]]
|-
|'''kedi'''||kata ||katu ||chetuw ||- ||ketu
|-
|'''cuma günü'''||paraskevi ||paraske ||bereskeshxo ||peraska||-
|-
|'''şarap'''||ğvino ||ğvini ||- ||- ||ğino
|-
|'''gelin'''||nusaida ||nusa ||nıse ||nus ||nus
|-
|'''saban'''||gutani ||gutani ||kuatan ||guotan ||kutan
|-
|'''kiraz'''||bali ||buli ||- ||bal ||bagli
|}
Ancak yine de [[Kafkas dilleri]] arasındaki benzerlik [[Türk dilleri]] düzeyindeki gibi değildir. Daha uzakçadır.Buna rağmen [[Laz]] - [[Megrel]] - [[Svan]] ve [[Gürcü]] dilleri arasındaki benzerlik kaçınılmaz düzeyde yakındır. Bu benzerlik ve yakınlık ortak sözcük dağarcığı karşılıklı anlaşmayı sağlamaya yetmemektedir. Yalnızca [[Zan dili]]'nin ya da [[Kolhis]] dilinin birbirinden ayrılmış iki lehçesi olarak kabul edilen [[Lazca]] ve [[Megrelce]] hâriç. [[Lazca]] ve [[Megrelce]] karşılıklı anlaşılır dillerdir.

[[Acarca]] ise [[Müslüman]] [[Gürcüler]]ce, [[Acaralar]]ca ve [[Çveneburi]]lerce konuşulan [[Gürcüce]]'nin güneybatı lehçesidir.

Tablo üzerinden Güney Kafkas Dilleri'nin benzerliklerini karşılaştırırsak:

{| class="wikitable"
|-
! Türkçe
! [[Lazca]]
! [[Megrelce]]
! [[Gürcüce]]
! [[Svanca]]
|-
| yedi
| şk(v)iti
| şkviti
| şvidi
| işgwid
|-
| "onu tarttım"
| p-'''{{unicode|ǯ}}on'''i
| dov-'''{{unicode|ǯ}}on'''i
| a-v-'''{{unicode|ǯ}}on'''e
| on-'''{{unicode|ǯ}}'''on
|-
| üflemek
| bar-
| (m)bar-
| ber-
| bēl-
|-
| baston
| biga
| biga
| biga
| biq'
|-
| yazmak
| (n)ç'ar-
| (n)ç'ar-
| ç'er-
| ēr-
|-
| bacak
| {{unicode|ǩ}}uçx-e
| {{unicode|ǩ}}uçx-
| {{unicode|ǩ}}urcx-
| {{unicode|ǩ}}{{unicode|ǩ}}waçx-
|-
|}


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==

Sayfanın 21.38, 12 Kasım 2016 tarihindeki hâli

Güney Kafkas dilleri Kafkas dillerine bağlı ve Kafkas Dağlarının güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svanca'dan oluşan dil ailesidir. Bu dillerden sadece Gürcüce'nin köklü bir edebiyat geleneği vardır. Gürcüce'nin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de Gürcü alfabesiyle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve Avrupadaki Lazlar için, Latin alfabesinden geliştirilmiş Laz alfabesi kullanılır.

Gürcüce (Gürcüce’de Kartuli), 4.1 milyon kişinin anadilidir. 3.9 milyon kişi Gürcistan’da, kalanı Türkiye, İran ve Azerbaycan gibi ülkelerde yaşayan Gürcülerin anadili olarak konuştuğu tahmin edilir. Gruzinik (Yahudi Gürcücesi; Gürcüce’de Kivruli) yaklaşık olarak 80.000 kişi tarafından konuşulur. Bunların 60.000‘i İsrail’de, yaklaşık 20.000’i ise Gürcistan’da yaşar. Gürcüce’nin bir diyalekti sayılır.

Megrelce (Megrelce’de Margaluri), 1989 verilerine göre yaklaşık 500.000 kişinin anadilidir, asıl olarak Batı Gürcistan’da Megrelya’da ve Abhazya’nın doğu kesiminde Gali bölgesinde konuşulur. Bu dili konuşan çok sayıda Abhazya göçmeni bugün Tiflis’te yaşamaktadır.

Lazca (Lazca’da Lazuri), tahminî verilerine göre çoğunluğu Karadeniz kıyısında yaşayan 250.000 kişinin anadilidir. Gürcistan’da yaklaşık 30.000[1] kişinin anadili de Lazca’dır.

Svanca (Svanca’da Luşnu), Gürcüstan'ın Svaneti bölgesinde yaklaşık 15.000 kişinin anadilidir.


 
 
 
 
 
 
Ön-Güney Kafkasça
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kolhaca - Kartlice / İberce
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zannice
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Svanca
 
Lazca
 
Megrelce
 
Gürcüce
 
 

Adlandırma Sorunu

Güney Kafkas Dilleri için Kartveli dilleri de denilmektedir. Ancak buna başta Türk vatandaşı Lazlar olmak üzere çeşitli dilbilimciler de karşı çıkmaktadırlar. Söz gelimi Laz aydınlarına göre; Gürcü resmi tarih tezleri Lazları ve Megrelleri, Gürcülerin (Kartveli) bir kolu olarak saymaktadırlar. Lazca, Megrelce, Gürcüce ve Svanca'nın dâhil olduğu dil ailesi bu milliyetçi görüş tarafından Kartvelurî yani Gürcü dilleri grubu olarak adlandırılmaktadır.

Lazlar'a ve dilbilimcilere göre: Bir dil ailesi içindeki bir dilin o dil ailesinin adı olamayacağına ilişkin dilbilimsel görüşe karşın bu tez günümüzde de savunulmaya devam etmektedir ve bu asimilasyonist bir çerçeve ile Gürcistan aracılığıyla filolojiye sunulmaktadır. Gerçekte Gürcü resmi ideolojisine bağlı olmayan dilbilimciler adı geçen dilleri bağımsız ve kendi başına bir olduğu konusunda şüphe dahi etmemektedirler.

Gürcü dilbilimciler ise: Uzun yıllar önce Megrelce, Lazca, Svanca ve Ana Gürcüce tek bir durumundaydı. Bu ortak dilin adı da "Kartveli dilleri" yani "Gürcü dili" idi. Zamanla dilden çeşitli ayrılmalar oldu. İlk olarak Svanca ayrıldı. Daha sonra da Lazca. Son olarak da Megrelce, Gürcüce'den ayrılarak günümüzdeki duruma varıldı.

Uluslararası dilbilimciler Lazların görüş açısını baskın olarak benimsemekle birlikte, Güney Kafkas dilleri için Gürcü yani "Kartveli dilleri" adlandırılmasını da hâlâ hazırda kullanmaktadırlar. Çünkü Fince, Estonca, Laponca, Karelyaca için yine bu dil ailesi içinden birinin adıyla "Fin dilleri"; Almanca, İsveççe, İngilizce için dil grubu ailesi içinden birinin adıyla "Cermen dilleri"; Azerice, Kazakça, Türkçe gibi diller için aileden birinin adıyla "Türk dilleri" denilmektedir. Dolayısıyla, Gürcü, Megrel, Laz, Acara ve Svan dilleri için aileden birinin adı olan Gürcülerin-Kartvelllerin adını kullanmakta mahsur görmemektedirler.

Güney Kafkasça'nın Kökenleri

Aslında Güney Kafkas dilleri, öteki Kafkas dilleri gibi kesin olarak Kafkasya isminde kategorize edilememiştir. Bu dört dil için izole diller oldukları da söylenmektedir bazı dilbilimcilere göre. Ancak bu kesin olarak kanıtlanamamıştır. Bu dillerin, diğer kardeş ve akraba Kafkas dilleriyle ortaklıkları bulunması bu ihtimâli de güçlendirmektedir. Sözgelimi birkaç örnek vermek gerekirse:

Türkçe Gürcüce MegreLazca Çerkezce Çeçençe-İnguşça Avarca-Lezgice
kedi kata katu chetuw - ketu
cuma günü paraskevi paraske bereskeshxo peraska -
şarap ğvino ğvini - - ğino
gelin nusaida nusa nıse nus nus
saban gutani gutani kuatan guotan kutan
kiraz bali buli - bal bagli

Ancak yine de Kafkas dilleri arasındaki benzerlik Türk dilleri düzeyindeki gibi değildir. Daha uzakçadır.Buna rağmen Laz - Megrel - Svan ve Gürcü dilleri arasındaki benzerlik kaçınılmaz düzeyde yakındır. Bu benzerlik ve yakınlık ortak sözcük dağarcığı karşılıklı anlaşmayı sağlamaya yetmemektedir. Yalnızca Zan dili'nin ya da Kolhis dilinin birbirinden ayrılmış iki lehçesi olarak kabul edilen Lazca ve Megrelce hâriç. Lazca ve Megrelce karşılıklı anlaşılır dillerdir.

Acarca ise Müslüman Gürcülerce, Acaralarca ve Çveneburilerce konuşulan Gürcüce'nin güneybatı lehçesidir.

Tablo üzerinden Güney Kafkas Dilleri'nin benzerliklerini karşılaştırırsak:

Türkçe Lazca Megrelce Gürcüce Svanca
yedi şk(v)iti şkviti şvidi işgwid
"onu tarttım" p-ǯoni dov-ǯoni a-v-ǯone on-ǯon
üflemek bar- (m)bar- ber- bēl-
baston biga biga biga biq'
yazmak (n)ç'ar- (n)ç'ar- ç'er- ēr-
bacak ǩuçx-e ǩuçx- ǩurcx- ǩǩwaçx-

Kaynakça

  1. ^ http://www.aboutlanguageschools.com/language/list/list_l.asp

Bağlantı Kaynakçaları

  • Vanilişi, M./ Tandilava, A., Lazların Tarihi, Gürcüceden Çev. Hayri Hayrioğlu, S. 10, Baskı 3., Ant Yayınları, İstanbul 1992
  • BUCAKLİŞİ, A. İsmail: “Japon Dilbilimci Kojima Goişi ile Söyleşi”, Kafkasya Yazıları, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1997, sayı 7.
  • Karşılaştırmalı Güney Kafkasça
  • Lazlar Üzerine Kartvelist Tezler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Güney_Kafkas_dilleri&oldid=17814653" sayfasından alınmıştır