İskoçya Krallığı: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Ghetto (mesaj | katkılar)
Devriyeler
2.704 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Ghetto (mesaj | katkılar)
Devriyeler
2.704 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
16. satır: 16. satır:
|olay_tarihi4 = 1472
|olay_tarihi4 = 1472
|olay5 = [[1707 Birleşme Yasası]]
|olay5 = [[1707 Birleşme Yasası]]
|olay_tarihi5 = 1707
|olay_tarihi5 = 1 Mayıs 1707
|öncel1 = Piktland
|öncel1 = Piktler
|bayrak_öncel1 = Flag of None.svg
|bayrak_öncel1 = Flag of None.svg
|resim_öncel1 =
|resim_öncel1 =
24. satır: 24. satır:
|öncel3 = Strathclyde Krallığı
|öncel3 = Strathclyde Krallığı
|bayrak_öncel3 = Flag of None.svg
|bayrak_öncel3 = Flag of None.svg
|öncel4 = Northumbrya
|öncel4 = Northumbria
|bayrak_öncel4 = Flag of Northumbria.svg
|bayrak_öncel4 = Flag of Northumbria.svg
|öncel5 =
|öncel5 =
83. satır: 83. satır:
|yönetici1 = [[Kenneth MacAlpin|I. Kenneth]] <small>(ilk)</small>
|yönetici1 = [[Kenneth MacAlpin|I. Kenneth]] <small>(ilk)</small>
|yönetici2 = [[I. Robert (İskoçya)|I. Robert Bruce]]
|yönetici2 = [[I. Robert (İskoçya)|I. Robert Bruce]]
|yönetici3 = [[Anne (Büyük Britanya)|Anne]] <small>(son)</small>
|yönetici3 = [[Mary Stuart]]
|yönetici4 =
|yönetici4 = [[I. Charles (İngiltere Kralı)|I. Charles]]
|yönetici5 = [[Anne (Büyük Britanya)|Anne]] <small>(son)</small>
|yönetici_yılları1 = 843–58
|yönetici_yılları1 = 843–58
|yönetici_yılları2 = 1306–29
|yönetici_yılları2 = 1306–29
|yönetici_yılları3 = 1702–07
|yönetici_yılları3 = 1542-67
|yönetici_yılları4 =
|yönetici_yılları4 = 1625-49
|yönetici_yılları5 = 1702–07
|yönetici_unvanı = [[İskoçya hükümdarları listesi|Kral]]
|yönetici_unvanı = [[İskoçya hükümdarları listesi|Kral]]
|vekil1 =
|vekil1 =
136. satır: 138. satır:
[[Dosya:Early Medieval Scotland areas.png|thumb|upright|left|Erken Ortaçağ İskoçyası başlıca siyasi merkezleri]]
[[Dosya:Early Medieval Scotland areas.png|thumb|upright|left|Erken Ortaçağ İskoçyası başlıca siyasi merkezleri]]


[[İskoçya]]'da insan uygarlığına ilişkin ilk bulgular, [[mezolitik]] ve [[neolitik dönem]]lere dek uzanır ve [[Keltler]]'den önceki kavimlere dayanır. Keltler bu topraklarda MÖ VI. yy - MÖ III. yy arasında hüküm sürdü ve aristokratik bir toplumsal yapı kurdu. [[Roma İmparatorluğu|Romalılar]]'ın [[Kaledonya]] adını verdikleri İskoçya 'daki egemenliği(MÖ I. yy - MS 410) son bulduğunda bölgede 4 kavim bulunuyordu: Batıda [[İrlanda]]'dan gelmiş [[Skotlar]](İskoçlar), kuzeyde ve kuzeydoğuda [[Piktler]], güneybatıda [[Britonlar]] ve güneydoğuda [[Angıllar]].<ref>W. E. Burns, ''A Brief History of Great Britain'' (Infobase Publishing, 2009), ISBN 0816077282, pp. 44-5.</ref> Piktler sayıda çoğunluğu oluşturmakla birlikte, [[Dalriada Skot Krallığı]] bölge üzerinde güçlü bir kültürel ve dinsel etkiye sahipti. Bu etki [[İskoç]] halkının özelliklerinin oluşumunda önemli bir yer tutar. Bu dönemde [[Anglo-Sakson]] iki krallığın [[Northumbria]]'yı kurmak üzere birleşmeleri [[Strathclyde]]'deki Briton etkinliğine hızla son verdi. VI-VII. yy'larda [[Edwin(Northumbria)|Edwin]], [[Oswald(Northumbria)|Oswald]] ve [[Oswiu(Northumbria)|Oswy]] dönemlerinde [[Northumbria]] kuzeydeki halkları yenilgiye uğratarak bölgeye egemen oldu.<ref name=Yorke2006p54>B. Yorke, ''The Conversion of Britain: Religion, Politics and Society in Britain c.600-800'' (Pearson Education, 2006), ISBN 0582772923, p. 54.</ref> Ne ki [[Piktler]]'in kralı [[Bruce Mac Bili]] Piktler ile Britonları birleştirmeyi başararak Northumbria kralı [[Ecgfrith(Northumbria)|Egfrid]]'i 685'de yenilgiye uğrattı ve böylece İskoçya'nın İngiltere'yle birleştirilmesini önledi. VIII. yy'da başlayan [[Viking]] akınlarının ardından İskoçya'nın kuzey ve kuzeybatısı İskandinavlar'ca işgal edildi.<ref>A. Woolf, ''From Pictland to Alba: 789 - 1070'' (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007), ISBN 0748612343, p. 128.</ref>
[[İskoçya]]'da insan uygarlığına ilişkin ilk bulgular, [[mezolitik]] ve [[neolitik dönem]]lere dek uzanır ve [[Keltler]]'den önceki kavimlere dayanır. Keltler bu topraklarda MÖ VI. yy - MÖ III. yy arasında hüküm sürdü ve aristokratik bir toplumsal yapı kurdu. [[Roma İmparatorluğu|Romalılar]]'ın [[Kaledonya]] adını verdikleri İskoçya 'daki egemenliği(MÖ I. yy - MS 410) son bulduğunda bölgede 4 kavim bulunuyordu: Batıda [[İrlanda]]'dan gelmiş [[Skotlar]](İskoçlar), kuzeyde ve kuzeydoğuda [[Piktler]], güneybatıda [[Britonlar]] ve güneydoğuda [[Anglar]].<ref>W. E. Burns, ''A Brief History of Great Britain'' (Infobase Publishing, 2009), ISBN 0816077282, pp. 44-5.</ref> Piktler sayıda çoğunluğu oluşturmakla birlikte, [[Dalriada Skot Krallığı]] bölge üzerinde güçlü bir kültürel ve dinsel etkiye sahipti. Bu etki [[İskoç]] halkının özelliklerinin oluşumunda önemli bir yer tutar.
Bu dönemde [[Anglo-Sakson]] iki krallığın [[Northumbria]]'yı kurmak üzere birleşmeleri [[Strathclyde]]'deki Briton etkinliğine hızla son verdi. VI-VII. yy'larda [[Edwin(Northumbria)|Edwin]], [[Oswald(Northumbria)|Oswald]] ve [[Oswiu(Northumbria)|Oswy]] dönemlerinde [[Northumbria]] kuzeydeki halkları yenilgiye uğratarak bölgeye egemen oldu.<ref name=Yorke2006p54>B. Yorke, ''The Conversion of Britain: Religion, Politics and Society in Britain c.600-800'' (Pearson Education, 2006), ISBN 0582772923, p. 54.</ref> Ne ki [[Piktler]]'in kralı [[Bruce Mac Bili]] Piktler ile Britonları birleştirmeyi başararak Northumbria kralı [[Ecgfrith(Northumbria)|Egfrid]]'i 685'de yenilgiye uğrattı ve böylece İskoçya'nın [[İngiltere]]'yle birleştirilmesini önledi. VIII. yy'da başlayan [[Viking]] akınlarının ardından İskoçya'nın kuzey ve kuzeybatısı [[İskandinav]]lar'ca işgal edildi.<ref>A. Woolf, ''From Pictland to Alba: 789 - 1070'' (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007), ISBN 0748612343, p. 128.</ref>

=== Genişleme 943-1513 ===
=== Genişleme 943-1513 ===


[[Dosya:The Battle of Stirling Bridge.jpg|thumb|upright|left|[[Stirling Köprüsü Muharebesi]](1297).]]
[[Dosya:The Battle of Stirling Bridge.jpg|thumb|upright|left|[[Stirling Köprüsü Muharebesi]](1297).]]


IX. yy'da, [[Kenneth Mac Alpine]], Skotlar yararına bir birlik kurdu; Alba krallığı İskandinav akınları boyunca Piktler'i kısa sürede özümsedi.<ref>B. T. Hudson, ''Kings of Celtic Scotland'' (Westport: Greenhill 1994), ISBN 0313290873, pp. 95–96.</ref> [[Dalriada Skot Krallığı]]'nın örgütlenmesi İskoçya'nın bütününde egemen oldu. Bu çerçevede [[II. Malcolm (İskoçya)|II. Malcolm]]'un tahtın varisi olarak olarak torunu [[I. Duncan (İskoçya)|Duncan]]'ı saptaması başlı başına bir yenilik oldu. Nitekim bir kadın tarafından tahtın varisi [[Macbeth(İskoçya)|Macbeth]] Duncan'ı öldürtüp tahta çıktıysa da kendisi de Duncan'ın oğlu tarafından öldürüldü. Böylece 1058'de tahta çıkan [[III. Malcolm (İskoçya)|III. Malcolm]] döneminde krallık güçlendi. 1093'de İngiltere'ye karşı savaşta III. Malcolm ölünce, ikinci karısı [[Anglosaksonlar|Sakson]] prensesi Margaret Kilise'yi yendiden düzenledi ve ülkede [[Norman]] adetlerini yerleştirdi. Buna karşı çıkan keltler III. Malcolm'un oğullarınca yenilgiye uğratıldı; bunların en genci olan [[I. David (İskoçya)|I. David]] tahta çıktı ve krallığı yönetsel bakımdan tam bir monarşi olarak örgütledi.<ref name=Barrow1992pp9-11>G. W. S. Barrow, "David I of Scotland: The Balance of New and Old", in G. W. S. Barrow, ed., ''Scotland and Its Neighbours in the Middle Ages'', (London: Bloomsbury, 1992), ISBN 1852850523, pp. 9–11.</ref><ref>M. Lynch, ''Scotland: A New History'' (London: Random House, 2011), ISBN 1446475638, p. 80.</ref> Yerine geçen William, [[II. Alexander (İskoçya)|II.]] ve [[III. Alexander (İskoçya)|III. Aleksandr]] dönemlerinde ülke zenginleşti. III. Aleksandr'ın ölümüyle taht sorunu doğdu. Bu dönemde İngiliz kralı [[I. Edward]]'ın baskısıyla [[John Balliol (İskoçya)|John Baliol]] tahta çıktı(1292).<ref name=Macquarrie2004p153>A. Macquarrie, ''Medieval Scotland: Kinship and Nation'' (Thrupp: Sutton, 2004), ISBN 0-7509-2977-4, p. 153.</ref> I. Edward'ın baskı ve aşağılamalarına dayanamayan Baliol İngiltere'nin kuzeyini işgal etti. İngiltere'nin yanıtı [[Berwick katliamı]] oldu. İskoçya İngiliz boyunduruğuna girdi(1296). Fakat [[William Wallace|Wallace]] önderliğinde birleşen yurtseverler boyun eğmeyerek İngiliz ordusunu birçok kez yenilgiye uğrattılar. 1298'de Edward'ın orduları yurtseverleri yendi. Tutsak alına Wallace [[Londra]]'da idam edildikten sonra vücudunun parçaları örnek olsun diye İskoç kentlerine gönderildi. Bu arada İskoçya tahtına çıkan [[I. Robert (İskoçya)|I. Robert Bruce]] 1307'de I. Edward 'ın ölümünden sonra İngilizlerle savaşa girişti. 1314'te [[II. Edward]]'ı yenilgiye uğratarak İskoçya'yı birleştirip yönetimi altına aldı.<ref>A. Grant and K. J. Stringer, eds, ''Uniting the Kingdom?: the Making of British History'' (London: Routledge, 1995), ISBN 0415130417, p. 101.</ref> 1329'da onun ölümüyle tahta çıkan II. Davaid döneminde krallık gerilemeye başladı. Bu gerileme [[II. Robert (İskoçya)|II.]] ve [[III. Robert (İskoçya)|III. Robert Stuart]] dönemlerinde sürdü. ve krallık otoritesi ortadan kalktı. [[Yüz Yıl Savaşı|Yüzyıl savaşları]] sırasında İngiltere'yle savaşan [[Fransa Krallığı|Fransa]]'yı destekleyen İskoçya, daha sonra İngiltere'nin saldırılarını önleyemedi.<ref name="G. Menzies 2002 p. 179">G. Menzies ''The Scottish Nation'' (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2002), ISBN 190293038X, p. 179.</ref>
IX. yy'da, [[Kenneth Mac Alpine]], Skotlar yararına bir birlik kurdu; Alba krallığı İskandinav akınları boyunca Piktler'i kısa sürede özümsedi.<ref>B. T. Hudson, ''Kings of Celtic Scotland'' (Westport: Greenhill 1994), ISBN 0313290873, pp. 95–96.</ref> [[Dalriada Skot Krallığı]]'nın örgütlenmesi İskoçya'nın bütününde egemen oldu. Bu çerçevede [[II. Malcolm (İskoçya)|II. Malcolm]]'un tahtın varisi olarak olarak torunu [[I. Duncan (İskoçya)|Duncan]]'ı saptaması başlı başına bir yenilik oldu. Nitekim kadın tarafından tahtın varisi [[Macbeth(İskoçya)|Macbeth]] Duncan'ı öldürüp tahta çıktıysa da kendisi de Duncan'ın oğlu tarafından öldürüldü. Böylece 1058'de tahta çıkan [[III. Malcolm (İskoçya)|III. Malcolm]] döneminde krallık güçlendi. 1093'de İngiltere'ye karşı savaşta III. Malcolm ölünce, ikinci karısı [[Anglosaksonlar|Sakson]] prensesi [[Margaret of Wessex|Margaret]] Kilise'yi yeniden düzenledi ve ülkede [[Norman]] adetlerini yerleştirdi. Buna karşı çıkan keltler III. Malcolm'un oğullarınca yenilgiye uğratıldı; bunların en genci olan [[I. David (İskoçya)|I. David]] tahta çıktı ve krallığı yönetsel bakımdan tam bir monarşi olarak örgütledi.<ref name=Barrow1992pp9-11>G. W. S. Barrow, "David I of Scotland: The Balance of New and Old", in G. W. S. Barrow, ed., ''Scotland and Its Neighbours in the Middle Ages'', (London: Bloomsbury, 1992), ISBN 1852850523, pp. 9–11.</ref><ref>M. Lynch, ''Scotland: A New History'' (London: Random House, 2011), ISBN 1446475638, p. 80.</ref> Yerine geçen William, [[II. Alexander (İskoçya)|II.]] ve [[III. Alexander (İskoçya)|III. Aleksandr]] dönemlerinde ülke zenginleşti.
III. Aleksandr'ın ölümüyle taht sorunu doğdu. Bu dönemde İngiliz kralı [[I. Edward]]'ın baskısıyla [[John Balliol (İskoçya)|John Baliol]] tahta çıktı(1292).<ref name=Macquarrie2004p153>A. Macquarrie, ''Medieval Scotland: Kinship and Nation'' (Thrupp: Sutton, 2004), ISBN 0-7509-2977-4, p. 153.</ref> I. Edward'ın baskı ve aşağılamalarına dayanamayan Baliol İngiltere'nin kuzeyini işgal etti. İngiltere'nin yanıtı [[Berwick katliamı]] oldu. İskoçya İngiliz boyunduruğuna girdi(1296). Fakat [[William Wallace|Wallace]] önderliğinde birleşen yurtseverler boyun eğmeyerek İngiliz ordusunu birçok kez yenilgiye uğrattılar. 1298'de Edward'ın orduları yurtseverleri yendi. Tutsak alına Wallace [[Londra]]'da idam edildikten sonra vücudunun parçaları örnek olsun diye İskoç kentlerine gönderildi. Bu arada İskoçya tahtına çıkan [[I. Robert (İskoçya)|I. Robert Bruce]] 1307'de I. Edward 'ın ölümünden sonra İngilizlerle savaşa girişti. 1314'te [[II. Edward]]'ı yenilgiye uğratarak İskoçya'yı birleştirip yönetimi altına aldı.<ref>A. Grant and K. J. Stringer, eds, ''Uniting the Kingdom?: the Making of British History'' (London: Routledge, 1995), ISBN 0415130417, p. 101.</ref>
1329'da onun ölümüyle tahta çıkan [[II. David (İskoçya)|II. David]] döneminde krallık gerilemeye başladı. Bu gerileme [[II. Robert (İskoçya)|II.]] ve [[III. Robert (İskoçya)|III. Robert Stuart]] dönemlerinde sürdü. ve krallık otoritesi ortadan kalktı. [[Yüz Yıl Savaşı|Yüzyıl savaşları]] sırasında İngiltere'yle savaşan [[Fransa Krallığı|Fransa]]'yı destekleyen İskoçya, daha sonra İngiltere'nin saldırılarını önleyemedi.<ref name="G. Menzies 2002 p. 179">G. Menzies ''The Scottish Nation'' (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2002), ISBN 190293038X, p. 179.</ref>


=== Birleştirme ve birlik 1513-1707 ===
=== Birleştirme ve birlik 1513-1707 ===
148. satır: 157. satır:
[[Dosya:Articles_of_Union_1707.jpg|thumb|İskoçya'nın özerkliğini yitirdiği 1707'de imzalanan Birleşme Yasası]]
[[Dosya:Articles_of_Union_1707.jpg|thumb|İskoçya'nın özerkliğini yitirdiği 1707'de imzalanan Birleşme Yasası]]


1513'de İskoç kralının [[Fladden Savaşı]]'nda İngilizler'e yenilmesi ülkede karışıklıklara yol açtı. Bu dönemde İskoçya'da [[John Knox]]'un etkisiyle [[Calvincilik]] yayıldı.<ref name=Thomas2012p188>A. Thomas, "The Renaissance", in T. M. Devine and J. Wormald, ''The Oxford Handbook of Modern Scottish History'' (Oxford: Oxford University Press, 2012), ISBN 0191624330, p. 188.</ref> İngiltere'nin de desteklediği bu hareket kısa zamanda kitlesel bir boyut kazanarak Katolik monarşiyi devirdi.<ref>Wormald, ''Court, Kirk, and Community'', pp. 120-33.</ref> İskoçya Kraliçesi [[I. Elizabeth]]'e sığınmak zorunda kaldı(1569). I. Elizabeth'in varis bırakmadan ölmesi üzerine [[Mary Stuart]]'ın oğlu [[I. Charles (İngiltere Kralı)|I. Charles]] krallık üzerinde mutlak bir egemenlik kurmak ve Katolik dinini krallığın resmi dini yapmak isteyince İngiltere parlementosuyla anlşamazlığa düştü.<ref>D. L. Smith, ''A History of the Modern British Isles, 1603–1707: The Double Crown'' (Wiley-Blackwell, 1998), ISBN 0631194029, ch. 2.</ref> Krala karşı birleşen [[İskoçya Parlamentosu|İskoçya]] ve [[Birleşik Krallık Parlamentosu|İngiltere Parlamentosu]] 1649'da [[Oliver Cromwell|Cromwell]]'in önderliğinde I. Charles'ı tahttan indirdi ve kral idam edildi. Cromwell' İskoçya'yı İngiltere ile birleşmeye zorladı. Buna karşı birleşmeyi reddeden İskoçyalılar, I. Charles'ın oğlunu tahta çıkarmak istediler. Ama Cromwell'in İskoçyalılar karşısında kazandığı [[İngiliz İç Savaşı|Dunbar(1650) ve Worcester(1651) savaşları]]ndan sonra ülke İngiltere'nin egemenliğine girdi. 1707 'de imzalanan Birleşme yasasıyla da İskoçya özerkliğini yitirdi ve Birleşik Krallığın bir parçası oldu.<ref>Mackie, Lenman and Parker, ''A History of Scotland'', pp. 225–26.</ref>
1513'de İskoç kralının [[Fladden Savaşı]]'nda İngilizler'e yenilmesi ülkede karışıklıklara yol açtı. Bu dönemde İskoçya'da [[John Knox]]'un etkisiyle [[Calvincilik]] yayıldı.<ref name=Thomas2012p188>A. Thomas, "The Renaissance", in T. M. Devine and J. Wormald, ''The Oxford Handbook of Modern Scottish History'' (Oxford: Oxford University Press, 2012), ISBN 0191624330, p. 188.</ref> İngiltere'nin de desteklediği bu hareket kısa zamanda kitlesel bir boyut kazanarak Katolik monarşiyi devirdi.<ref>Wormald, ''Court, Kirk, and Community'', pp. 120-33.</ref> İskoçya Kraliçesi [[I. Elizabeth]]'e sığınmak zorunda kaldı(1569). I. Elizabeth'in varis bırakmadan ölmesi üzerine [[Mary Stuart]]'ın oğlu [[James Stuart]] İngiltere ve İskoçya kralı oldu. Böylece iki ülkenin tacı birleşti(1603).
James Stuart'ın oğlu [[I. Charles (İngiltere Kralı)|I. Charles]] krallık üzerinde mutlak bir egemenlik kurmak ve Katolik dinini krallığın resmi dini yapmak isteyince İngiltere parlamentosuyla anlaşmazlığa düştü.<ref>D. L. Smith, ''A History of the Modern British Isles, 1603–1707: The Double Crown'' (Wiley-Blackwell, 1998), ISBN 0631194029, ch. 2.</ref> Krala karşı birleşen [[İskoçya Parlamentosu|İskoçya]] ve [[Birleşik Krallık Parlamentosu|İngiltere Parlamentosu]] 1649'da [[Oliver Cromwell|Cromwell]]'in önderliğinde I. Charles'ı tahttan indirdi ve kral idam edildi. Cromwell İskoçya'yı İngiltere ile birleşmeye zorladı. Buna karşı birleşmeyi reddeden İskoçyalılar, I. Charles'ın oğlunu tahta çıkarmak istediler. Ama Cromwell'in İskoçyalılar karşısında kazandığı [[İngiliz İç Savaşı|Dunbar(1650) ve Worcester(1651) savaşları]]ndan sonra ülke İngiltere'nin egemenliğine girdi. 1707 'de imzalanan Birleşme yasasıyla da İskoçya özerkliğini yitirdi ve Birleşik Krallığın bir parçası oldu.<ref>Mackie, Lenman and Parker, ''A History of Scotland'', pp. 225–26.</ref>




Sayfanın 21.50, 26 Mart 2015 tarihindeki hâli

İskoçya
İskoçya Krallığı
Rìoghachd na h-Alba (İskoç Galcesi)
Royaume d'Écosse (Fransızca)
Kinrick o' Scotland (İskoç İngilizcesi)
843-1707
İskoçya bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Kraliyet arması
Slogan
In My Defens God Me Defend (İskoçça)
(sık kullanılan kısaltması ile In Defens)
İskoçya Krallığı'nın Avrupa'daki konumu.
İskoçya Krallığı'nın Avrupa'daki konumu.
BaşkentScone
843 - 1452
Edinburgh
1452 - 1707
Yaygın dil(ler)
HükûmetMonarşi
Kral 
• 843–58
I. Kenneth (ilk)
• 1306–29
I. Robert Bruce
• 1542-67
Mary Stuart
• 1625-49
I. Charles
• 1702–07
Anne (son)
Yasama organıİskoçya Parlamentosu
Tarihçe 
• Kuruluşu
843
• Lothian ve Strathclyde birleşti
1124 (York Antlaşması'nda resmileşti, 1237)
• Galloway katıldı
1234/5
• Hebrides, Adam Adası ve Caithness katıldı
1266 (Perth Antlaşması)
• Orkney ve Shetland ilhak edildi
1472
1 Mayıs 1707
• Dağılışı
1707
Nüfus
• Sayılan
500.000
Para birimiİskoç Sterlini (Pound)
Öncüller		 Ardıllar
Piktler
Dál Riata
Strathclyde Krallığı
Northumbria
Büyük Britanya Krallığı
Günümüzdeki durumu
1 Piktiş dili ve Cumbric dili 10. ve 11. yüzyıllarda öldü. 2Fransızca yaygın olarak İskoçya'daki Auld Alliance zirvesinde konuşuluyordu.

İskoçya Krallığı (İskoç Galcesi: Rìoghachd na h-Alba, İskoç İngilizcesi: Kinrick o Scotland) 843'ten 1707'ye kadar Büyük Britanya'nın kuzeyine egemen bir tarihi devlet. Daha sonra İngiltere Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya Krallığı oldu.

Tarihçe

Kökenler 400–943

Erken Ortaçağ İskoçyası başlıca siyasi merkezleri

İskoçya'da insan uygarlığına ilişkin ilk bulgular, mezolitik ve neolitik dönemlere dek uzanır ve Keltler'den önceki kavimlere dayanır. Keltler bu topraklarda MÖ VI. yy - MÖ III. yy arasında hüküm sürdü ve aristokratik bir toplumsal yapı kurdu. Romalılar'ın Kaledonya adını verdikleri İskoçya 'daki egemenliği(MÖ I. yy - MS 410) son bulduğunda bölgede 4 kavim bulunuyordu: Batıda İrlanda'dan gelmiş Skotlar(İskoçlar), kuzeyde ve kuzeydoğuda Piktler, güneybatıda Britonlar ve güneydoğuda Anglar.[1] Piktler sayıda çoğunluğu oluşturmakla birlikte, Dalriada Skot Krallığı bölge üzerinde güçlü bir kültürel ve dinsel etkiye sahipti. Bu etki İskoç halkının özelliklerinin oluşumunda önemli bir yer tutar.

Bu dönemde Anglo-Sakson iki krallığın Northumbria'yı kurmak üzere birleşmeleri Strathclyde'deki Briton etkinliğine hızla son verdi. VI-VII. yy'larda Edwin, Oswald ve Oswy dönemlerinde Northumbria kuzeydeki halkları yenilgiye uğratarak bölgeye egemen oldu.[2] Ne ki Piktler'in kralı Bruce Mac Bili Piktler ile Britonları birleştirmeyi başararak Northumbria kralı Egfrid'i 685'de yenilgiye uğrattı ve böylece İskoçya'nın İngiltere'yle birleştirilmesini önledi. VIII. yy'da başlayan Viking akınlarının ardından İskoçya'nın kuzey ve kuzeybatısı İskandinavlar'ca işgal edildi.[3]

Genişleme 943-1513

Stirling Köprüsü Muharebesi(1297).

IX. yy'da, Kenneth Mac Alpine, Skotlar yararına bir birlik kurdu; Alba krallığı İskandinav akınları boyunca Piktler'i kısa sürede özümsedi.[4] Dalriada Skot Krallığı'nın örgütlenmesi İskoçya'nın bütününde egemen oldu. Bu çerçevede II. Malcolm'un tahtın varisi olarak olarak torunu Duncan'ı saptaması başlı başına bir yenilik oldu. Nitekim kadın tarafından tahtın varisi Macbeth Duncan'ı öldürüp tahta çıktıysa da kendisi de Duncan'ın oğlu tarafından öldürüldü. Böylece 1058'de tahta çıkan III. Malcolm döneminde krallık güçlendi. 1093'de İngiltere'ye karşı savaşta III. Malcolm ölünce, ikinci karısı Sakson prensesi Margaret Kilise'yi yeniden düzenledi ve ülkede Norman adetlerini yerleştirdi. Buna karşı çıkan keltler III. Malcolm'un oğullarınca yenilgiye uğratıldı; bunların en genci olan I. David tahta çıktı ve krallığı yönetsel bakımdan tam bir monarşi olarak örgütledi.[5][6] Yerine geçen William, II. ve III. Aleksandr dönemlerinde ülke zenginleşti.

III. Aleksandr'ın ölümüyle taht sorunu doğdu. Bu dönemde İngiliz kralı I. Edward'ın baskısıyla John Baliol tahta çıktı(1292).[7] I. Edward'ın baskı ve aşağılamalarına dayanamayan Baliol İngiltere'nin kuzeyini işgal etti. İngiltere'nin yanıtı Berwick katliamı oldu. İskoçya İngiliz boyunduruğuna girdi(1296). Fakat Wallace önderliğinde birleşen yurtseverler boyun eğmeyerek İngiliz ordusunu birçok kez yenilgiye uğrattılar. 1298'de Edward'ın orduları yurtseverleri yendi. Tutsak alına Wallace Londra'da idam edildikten sonra vücudunun parçaları örnek olsun diye İskoç kentlerine gönderildi. Bu arada İskoçya tahtına çıkan I. Robert Bruce 1307'de I. Edward 'ın ölümünden sonra İngilizlerle savaşa girişti. 1314'te II. Edward'ı yenilgiye uğratarak İskoçya'yı birleştirip yönetimi altına aldı.[8]

1329'da onun ölümüyle tahta çıkan II. David döneminde krallık gerilemeye başladı. Bu gerileme II. ve III. Robert Stuart dönemlerinde sürdü. ve krallık otoritesi ortadan kalktı. Yüzyıl savaşları sırasında İngiltere'yle savaşan Fransa'yı destekleyen İskoçya, daha sonra İngiltere'nin saldırılarını önleyemedi.[9]

Birleştirme ve birlik 1513-1707

1649'da I. Charles'ın idamı
İskoçya'nın özerkliğini yitirdiği 1707'de imzalanan Birleşme Yasası

1513'de İskoç kralının Fladden Savaşı'nda İngilizler'e yenilmesi ülkede karışıklıklara yol açtı. Bu dönemde İskoçya'da John Knox'un etkisiyle Calvincilik yayıldı.[10] İngiltere'nin de desteklediği bu hareket kısa zamanda kitlesel bir boyut kazanarak Katolik monarşiyi devirdi.[11] İskoçya Kraliçesi I. Elizabeth'e sığınmak zorunda kaldı(1569). I. Elizabeth'in varis bırakmadan ölmesi üzerine Mary Stuart'ın oğlu James Stuart İngiltere ve İskoçya kralı oldu. Böylece iki ülkenin tacı birleşti(1603).

James Stuart'ın oğlu I. Charles krallık üzerinde mutlak bir egemenlik kurmak ve Katolik dinini krallığın resmi dini yapmak isteyince İngiltere parlamentosuyla anlaşmazlığa düştü.[12] Krala karşı birleşen İskoçya ve İngiltere Parlamentosu 1649'da Cromwell'in önderliğinde I. Charles'ı tahttan indirdi ve kral idam edildi. Cromwell İskoçya'yı İngiltere ile birleşmeye zorladı. Buna karşı birleşmeyi reddeden İskoçyalılar, I. Charles'ın oğlunu tahta çıkarmak istediler. Ama Cromwell'in İskoçyalılar karşısında kazandığı Dunbar(1650) ve Worcester(1651) savaşlarından sonra ülke İngiltere'nin egemenliğine girdi. 1707 'de imzalanan Birleşme yasasıyla da İskoçya özerkliğini yitirdi ve Birleşik Krallığın bir parçası oldu.[13]


Bayraklar

Kaynakça

  1. ^ W. E. Burns, A Brief History of Great Britain (Infobase Publishing, 2009), ISBN 0816077282, pp. 44-5.
  2. ^ B. Yorke, The Conversion of Britain: Religion, Politics and Society in Britain c.600-800 (Pearson Education, 2006), ISBN 0582772923, p. 54.
  3. ^ A. Woolf, From Pictland to Alba: 789 - 1070 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007), ISBN 0748612343, p. 128.
  4. ^ B. T. Hudson, Kings of Celtic Scotland (Westport: Greenhill 1994), ISBN 0313290873, pp. 95–96.
  5. ^ G. W. S. Barrow, "David I of Scotland: The Balance of New and Old", in G. W. S. Barrow, ed., Scotland and Its Neighbours in the Middle Ages, (London: Bloomsbury, 1992), ISBN 1852850523, pp. 9–11.
  6. ^ M. Lynch, Scotland: A New History (London: Random House, 2011), ISBN 1446475638, p. 80.
  7. ^ A. Macquarrie, Medieval Scotland: Kinship and Nation (Thrupp: Sutton, 2004), ISBN 0-7509-2977-4, p. 153.
  8. ^ A. Grant and K. J. Stringer, eds, Uniting the Kingdom?: the Making of British History (London: Routledge, 1995), ISBN 0415130417, p. 101.
  9. ^ G. Menzies The Scottish Nation (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2002), ISBN 190293038X, p. 179.
  10. ^ A. Thomas, "The Renaissance", in T. M. Devine and J. Wormald, The Oxford Handbook of Modern Scottish History (Oxford: Oxford University Press, 2012), ISBN 0191624330, p. 188.
  11. ^ Wormald, Court, Kirk, and Community, pp. 120-33.
  12. ^ D. L. Smith, A History of the Modern British Isles, 1603–1707: The Double Crown (Wiley-Blackwell, 1998), ISBN 0631194029, ch. 2.
  13. ^ Mackie, Lenman and Parker, A History of Scotland, pp. 225–26.
  14. ^ http://www.highbeam.com/doc/1P2-18715263.html.

Ayrıca bakınız

İskoçya Krallığı
843-1707 		Sonra gelen:
Büyük Britanya Krallığı
1707-1801 		Sonra gelen:
Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı
1801-1921 		Sonra gelen:
Birleşik Krallık
since 1921


Kaynak hatası: <ref> "nb" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="nb"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İskoçya_Krallığı&oldid=15310531" sayfasından alınmıştır