Diş taşı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Otorite kontrolü şablonu eklendi |
Değişiklik özeti yok |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
'''Diş taşı''' ya da '''tartar''', [[diş]]lerin çevresinde biriken [[gıda]] artıklarının (dental plak, dental plaque) uzun süre kalması sonucu oluşan sert, mineralize yapılardır. Yetişkinlerin yaklaşık %90'ında diş taşı mevcuttur.<ref>İngiltere Erişkin Diş Kayıtları, 1988</ref> |
'''Diş taşı''' ya da '''tartar''', [[diş]]lerin çevresinde biriken [[gıda]] artıklarının (dental plak, dental plaque) uzun süre kalması sonucu oluşan sert, mineralize yapılardır. Yetişkinlerin yaklaşık %90'ında diş taşı mevcuttur.<ref>İngiltere Erişkin Diş Kayıtları, 1988</ref> İnsanlar dışındaki diğer hayvanlarda da tartar varlığı tespit edilmiştir.<ref>{{cite journal|title=Periodontal disease and diet in domestic pets|date=December 1998|issue=12 Suppl|pages=2712S–2714S|journal=The Journal of Nutrition|volume=128|pmid=9868248|doi=10.1093/jn/128.12.2712S|vauthors=Gorrel C|doi-access=free}}</ref> |
||
== Oluşumu == |
== Oluşumu == |
||
| 5. satır: | 5. satır: | ||
== Sınıflandırma == |
== Sınıflandırma == |
||
* Diş eti üstü diş taşı (''Supragingival |
* Diş eti üstü diş taşı (''Supragingival calculus''): Diş etinin üzerinde yer alır. Tükürük kaynaklıdır. |
||
* Diş eti altı diş taşı (''Subgingival |
* Diş eti altı diş taşı (''Subgingival calculus''): Diş eti oyuğu içerisinde veya [[periodonsiyum]] cebi ''(periodontal cep)'' içindedir. Serum kaynaklıdır. Rengi kahverengi-siyahtır. |
||
== Arkeolojide kullanımı == |
|||
Tartar, DNA, protein ve çeşitli mikropartikülleri muhafaza ettiğinden ötürü arkeolojik araştırmalarda önemli bir yere sahiptir.<ref>{{cite journal|title=Ancient human oral plaque preserves a wealth of biological data|date=April 2014|issue=4|pages=321–3|journal=Nature Genetics|volume=46|pmid=24675519|doi=10.1038/ng.2930|vauthors=Metcalf JL, Ursell LK, Knight R|s2cid=27141424}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Dental calculus evidence of Taï Forest Chimpanzee plant consumption and life history transitions|date=2015-10-19|issue=1|language=en|pages=15161|journal=Scientific Reports|volume=5|issn=2045-2322|pmc=4611876|pmid=26481858|doi=10.1038/srep15161|bibcode=2015NatSR...515161P|last1=Power|first1=Robert C.|first5=Amanda G.|last5=Henry|first4=Martin|last4=Freiberg|first3=Roman M.|last3=Wittig|first2=Domingo C.|last2=Salazar-García|doi-access=free}}</ref> Tartarın analizi ile incelenen canlının [[Ağız florası|ağız florasının]] yapısının tespit edilmesi veya ağızdaki patojenlerin varlığı bulunabilmektedir.<ref>{{cite journal|title=Pathogens and host immunity in the ancient human oral cavity|date=April 2014|display-authors=6|issue=4|language=En|pages=336–44|journal=Nature Genetics|volume=46|pmc=3969750|pmid=24562188|doi=10.1038/ng.2906|vauthors=Warinner C, Rodrigues JF, Vyas R, Trachsel C, Shved N, Grossmann J, Radini A, Hancock Y, Tito RY, Fiddyment S, Speller C, Hendy J, Charlton S, Luder HU, Salazar-García DC, Eppler E, Seiler R, Hansen LH, Castruita JA, Barkow-Oesterreicher S, Teoh KY, Kelstrup CD, Olsen JV, Nanni P, Kawai T, Willerslev E, von Mering C, Lewis CM, Collins MJ, Gilbert MT, Rühli F, Cappellini E}}</ref> Tartar ayrıca canlının tükettiği besinlerin ne olduğunun belirlenmesinde öneme sahiptir.<ref>{{cite journal|url=https://radar.brookes.ac.uk/radar/file/d6689cb0-38fa-4d3e-98e4-c8be2bd0263e/1/weyrich2017reconstructing.pdf|title=Neanderthal behaviour, diet, and disease inferred from ancient DNA in dental calculus|date=April 2017|display-authors=6|issue=7650|language=En|pages=357–361|journal=Nature|volume=544|pmid=28273061|doi=10.1038/nature21674|vauthors=Weyrich LS, Duchene S, Soubrier J, Arriola L, Llamas B, Breen J, Morris AG, Alt KW, Caramelli D, Dresely V, Farrell M, Farrer AG, Francken M, Gully N, Haak W, Hardy K, Harvati K, Held P, Holmes EC, Kaidonis J, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Rosas A, Semal P, Soltysiak A, Townsend G, Usai D, Wahl J, Huson DH, Dobney K, Cooper A|hdl=10261/152016|bibcode=2017Natur.544..357W|s2cid=4457717}}</ref> |
|||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
Sayfanın 21.11, 12 Aralık 2021 tarihindeki hâli
Diş taşı ya da tartar, dişlerin çevresinde biriken gıda artıklarının (dental plak, dental plaque) uzun süre kalması sonucu oluşan sert, mineralize yapılardır. Yetişkinlerin yaklaşık %90'ında diş taşı mevcuttur.[1] İnsanlar dışındaki diğer hayvanlarda da tartar varlığı tespit edilmiştir.[2]
Oluşumu
Dişler üzerindeki gıda artıkları temizlenmediği zaman tükürük teki kalsiyum ve fosfat iyonları ile mineralize olurlar. İnorganik kalsiyum fosfat kristalleri diş plağı matriksinde oluşur ve plak mineralize olana kadar büyürler. Calculus kristalleri mine, dentin ve sement üzerinde büyürler ve diş yüzeyinin düzensizliklerinden mekanik tutuculuk sağlarlar. Calculusun dış yüzeyi, mineralize olmamış bir plakla kaplıdır.
Sınıflandırma
- Diş eti üstü diş taşı (Supragingival calculus): Diş etinin üzerinde yer alır. Tükürük kaynaklıdır.
- Diş eti altı diş taşı (Subgingival calculus): Diş eti oyuğu içerisinde veya periodonsiyum cebi (periodontal cep) içindedir. Serum kaynaklıdır. Rengi kahverengi-siyahtır.
Arkeolojide kullanımı
Tartar, DNA, protein ve çeşitli mikropartikülleri muhafaza ettiğinden ötürü arkeolojik araştırmalarda önemli bir yere sahiptir.[3][4] Tartarın analizi ile incelenen canlının ağız florasının yapısının tespit edilmesi veya ağızdaki patojenlerin varlığı bulunabilmektedir.[5] Tartar ayrıca canlının tükettiği besinlerin ne olduğunun belirlenmesinde öneme sahiptir.[6]
Kaynakça
- ^ İngiltere Erişkin Diş Kayıtları, 1988
- ^ Gorrel C (December 1998). "Periodontal disease and diet in domestic pets". The Journal of Nutrition. 128 (12 Suppl): 2712S–2714S. doi:10.1093/jn/128.12.2712S. PMID 9868248. Geçersiz
|doi-access=free(yardım) - ^ Metcalf JL, Ursell LK, Knight R (April 2014). "Ancient human oral plaque preserves a wealth of biological data". Nature Genetics. 46 (4): 321–3. doi:10.1038/ng.2930. PMID 24675519.
- ^ Power, Robert C.; Salazar-García, Domingo C.; Wittig, Roman M.; Freiberg, Martin; Henry, Amanda G. (2015-10-19). "Dental calculus evidence of Taï Forest Chimpanzee plant consumption and life history transitions". Scientific Reports (İngilizce). 5 (1): 15161. Bibcode:2015NatSR...515161P. doi:10.1038/srep15161. ISSN 2045-2322. PMC 4611876 $2. PMID 26481858. Geçersiz
|doi-access=free(yardım) - ^ Warinner C, Rodrigues JF, Vyas R, Trachsel C, Shved N, Grossmann J, ve diğerleri. (April 2014). "Pathogens and host immunity in the ancient human oral cavity". Nature Genetics (İngilizce). 46 (4): 336–44. doi:10.1038/ng.2906. PMC 3969750 $2. PMID 24562188.
- ^ Weyrich LS, Duchene S, Soubrier J, Arriola L, Llamas B, Breen J, ve diğerleri. (April 2017). "Neanderthal behaviour, diet, and disease inferred from ancient DNA in dental calculus" (PDF). Nature (İngilizce). 544 (7650): 357–361. Bibcode:2017Natur.544..357W. doi:10.1038/nature21674. hdl:10261/152016. PMID 28273061.
