Tudjmanizm
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Ekim 2023) |
Tudjmanizm veya Tuđmanizm (Hırvatça: tuđmanizam), Hırvatistan'ın ilk cumhurbaşkanı Franjo Tuđman'ın yönetimi sırasında en güçlü zirvesine ulaşan bir Hırvat milliyetçiliği biçimidir. Tuđman, ideolojiyi komünist olmayan ve Hırvat tarihinin yeniden incelendiği bir milliyetçilik olarak tanımlamıştır. [1]
Hırvat tarihçi Ivo Banac'a göre Tudjmanizm, Hırvat liberalizm karşıtlığının her iki baskın kolunu, Hırvat faşistlerini ve eski Hırvatistan Sosyalist Cumhuriyeti'nin Hırvat komünistlerini, birleştirmiştir.[2][doğrulama başarısız oldu] Hırvat siyaset bilimci Slaven Ravlić ise Tuđmanizm'i hem bir ideolojinin hem de bir rejimin adı olarak tanımlamıştır. [2] Ravlić'e göre ideoloji, liberal demokrasiyi reddeden 20. yüzyıl muhafazakâr geleneğinin bir devamı olan ve Ante Starčević tarafından başlatılan Hırvat halkının yüceltilmesi unsurları ile neo-muhafazakarlığın temsil ettiği fikirlerin bir karışımını içermektedir. [2] Ortaya çıkan rejim otoriter bir rejimdir ve bir tür ahbap kapitalizmi ile ideolojik bir hegemonya yaratmaya girişmiştir. [2]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Josip Broz Tito'nun ölümünü takip eden Yugoslavya'nın son yıllarında, Yugoslav toplumu, resmi komünist rejimin onayladığı resmi anlatılardan sapma gösteren alternatif politika ve tarih görüşlerini yayınlayan medya ve yayınların artan bir şekilde yayılmasına tanıklık etti. Özellikle, komünist dönem boyunca bastırılan veya yumuşatılan milliyetçi bakış açılarının artışı dikkat çekiciydi. Bu dönemde resmi ideoloji olarak farklı ulusal grupların "kardeşlik ve birlik" ve milliyetçi ayrılıkçılığa karşı tutumunu vurgulayan bir dönem yaşanmıştı. Tuđman'ın kendisi de Yugoslavya'nın çöküşünden önce bu tür tartışmalara katılıyordu.
Tuđman, II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslav komünist partizanlarının bir üyesi olarak görev yapmış ve savaş sonrasında 1960'lı yıllara kadar devlet ideolojisinin "gerçek bir taraftarı" olmuştu. Daha sonra 1960'lı yıllarda Hırvat milliyetçiliğine dönüşmüştür ve bu dönemde birçok kez hapiste bulunmuştur, özellikle de 1971'deki Hırvat Baharı hareketi sonrasında. [1] [3][3] Hatta Tudjman, siyaset bilimci David Bruce MacDonald'ın ' benmerkezci ' ve bazen de ' mesihçi ' olarak tanımladığı tarih yazımı üzerine kendi yazılarına kendi adını verdi ve buna 'Tudjmanizm' adını verdi.[3]
En yaygın tartışmalardan biri, İkinci Dünya Savaşı sırasında faşist Bağımsız Hırvatistan Devleti yönetiminde olan Jasenovac toplama kampındaki Sırp kurbanların ölü sayısıyla ilgiliydi. Bu sayı, komünist otoriteler tarafından abartılıyor ve aynı şekilde Hırvat milliyetçisi yazarlar tarafından da fazlasıyla hafife alınıyordu.[4] Aslında Tuđman, 1960'ların ortasından beri bu konu hakkında yazılar yazıyor ve bunu yaptığı için de yetkililer tarafından sürekli olarak kınanıyordu.[4] Tuđman, 1987 yılında Tarihsel Gerçekliğin Vahşiliği başlıklı bir çalışma yayınladı ve bu çalışma, ''Jasenovac çarpıklığının" Sırp hakimiyetini "Hırvatlığı prangalarda tutmak" ve "Sırplığı Hırvatlığa karşı kışkırtmak" için bir araç olduğunu iddia etti: [1]
Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]
Yerel[değiştir | kaynağı değiştir]
Tuđman, Yugoslav komünizmini reddetmesine rağmen radikal Ustaşa ideolojisini de doğrudan benimsememiş ve kendi fikir ve kişiliğine dayalı yeni bir Hırvat milliyetçiliği geliştirmiştir. En etkili milliyetçi lider olarak konumunu güvence altına almanın bir yolu, katı anti-komünist olan ve Titoizm'e karşı olmaları sebebiyle Yugoslavya'dan göç etmiş birçok aileyi barındıran iyi koordine edilmiş Hırvat diasporasından önemli miktarda fon elde etmekti. Böylece yerel milliyetçilerin tasfiye edilmesi önlenildi.[3]
Tuđman, bağımsız bir Hırvat devleti kurmaya çalışırken pragmatik bir yaklaşım benimsedi ve hem milliyetçilerin hem de komünist sistemde yakın geçmişi olanların desteğini aradı.[5]
Tuđman, cumhurbaşkanı olarak görev yaptığı süre boyunca Hırvat hükûmetinde hızlı bir şekilde hegemonya kurdu ve HDZ'nin ideolojisini kamuya yaymanın bir yolu olarak medya üzerinde güçlü bir devlet kontrolü sağladı. Bazı durumlarda, melez (yani yarı Hırvat, yarı Sırp) gazeteciler "Hırvatistan'ın düşmanı" olarak eleştirildi ve görevlerinden alındı. Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı sırasında rejim aleyhinde konuşanlar sıklıkla sansürlendi veya cezalandırıldı. Bir keresinde hicivli Feral Tribune'un editörleri, Tuđman'ı eleştirdikten sonra askere alındı. Bu süreçler, Slobodan Milošević'in Sırbistan'ında meydana gelen benzer siyasi güç konsolidasyonlarına ve milliyetçiliğin devlet medyasında yayılmasına paralel olarak ilerledi.[3]
Jeopolitik[değiştir | kaynağı değiştir]
Tuđman, hem eski bir yazar hem de sonrasında bir devlet adamı olarak Bosna-Hersek'e yönelik irredantist dürtülerini uzun süredir dile getirmişti ve bunun Büyük Hırvatistan fikrinin bir parçası olduğuna inanıyordu. Bir keresinde Hırvatistan'ın, Bosna-Hersek'e atıfta bulunarak, "bir ısırığı alınmış elmaya" benzediğini söyledi.[3] Lakin Tuđman'ın Bosna-Hersek'in Sırbistan ile paylaşılmasını ve Boşnak-Hırvat Savaşı döneminde Boşnak güçlerine karşı Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti güçlerini desteklediği bilinmektedir.
Tudman eski yazılarında da Balkanlar'a olumsuz bir bakış açısı sergilemiştir. Hırvatistan'ın tarihsel olarak Orta Avrupa ve Akdeniz medeniyetine ait olduğuna ve Hırvatistan'ın kendisini bu jeo-kültürel bölgelere yönlendirmesi gerektiğine inanmıştır. Yugoslavizmle ilgili olarak görüşlerini, "1918 ile 1990 yılları arasında Balkanlar ile olan siyasi bağlarımız Hırvat tarihinde sadece kısa bir dönemdi ve bu dönemi bir daha tekrarlamamaya kararlıyız!" ifadesiyle belirtmiştir.[3] Bununla birlikte, Bosna Savaşı'na yönelik politikaları onu uluslararası toplum ve Avrupa Birliği ile anlaşmazlığa düşürmüştür. Sonuç olarak yönetiminin ikinci yarısı ekonomik durgunluğun yanı sıra göreceli jeopolitik izolasyonla da karşılaşmıştır.[6]
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvat Demokrat Birliği'nde (HDZ) Tudjmanist duruşların devam etmesi en az üç süreç gördü. Bunlardan ilki, sözde titolaşmadan kurtulma ve ardından 1989'dan Tuđman'ın ölümünden kısa bir süre sonrasına kadar Tudjmanist dönemin gelişiydi. 2000 yılında Ivo Sanader HDZ'nin başkanı oldu ve ardından partinin merkez sağ pozisyona yönelimini ılımlaştıran tudjmanizasyon gerçekleşti. Bu durum, Ivo Sanader 2010 yılında partiden ihraç edilene kadar sürdü. Yerine yardımcısı Jadranka Kosor geçti. Bilahare Mayıs 2012'de Hırvat Demokrat Birliği, Tomislav Karamarko adında yeni bir başkan seçti ve onun başkanlığında parti, HDZ'nin yeniden tudjmanizasyonu olarak adlandırılan nispeten daha katı bir pozisyona geri döndü.[7]
Haziran 2011'de yaptığı bir ankette Večernji list, ankete katılanların %62'si bağımsız bir Hırvatistan'ın kurulması konusunda en fazla itibarı Tuđman'a verdi.[8] Aralık 2014'te 600 kişiyle yapılan bir Ipsos Puls anketi, ankete katılanların %56'sının onu olumlu bir figür olarak gördüğünü %27'sinin hem olumlu hem de olumsuz yönleri olduğunu söylediğini yalnızca %14'ünün onu olumsuz bir figür olarak gördüğünü ortaya çıkardı.[9]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c MacDonald 2002.
- ^ a b c d Ravlić 2006.
- ^ a b c d e f g Macdonald, David Bruce (2002), "Croatia, 'Greater Serbianism', and the conflict between East and West", Balkan Holocausts?, Serbian and Croatian victim centred propaganda and the war in Yugoslavia, Manchester University Press, ss. 98-131, ISBN 978-0-7190-6466-1, 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Eylül 2023
- ^ a b Macdonald, David Bruce (2002), "Comparing genocides: 'numbers games' and 'holocausts' at Jasenovac and Bleiburg", Balkan Holocausts?, Serbian and Croatian victim centred propaganda and the war in Yugoslavia, Manchester University Press, ss. 160-182, ISBN 978-0-7190-6466-1, 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Eylül 2023
- ^ Pavlaković, Vjeran (2019). "Cultures of Victory and the Political Consequences of Foundational Legitimacy in Croatia and Kosovo". Journal of Contemporary History. 54 (4): 799-824. ISSN 0022-0094 – JSTOR vasıtasıyla.
Any analysis of post-Yugoslav cultures of victory in Croatia must start in the person of Franjo Tuđman, a former Partisan officer and dissident historian, who effectively used nationalist discourse to mobilize electoral support in the first multiparty elections in Croatia in 1990. Tuđman’s combined communist credentials and Croatian nationalism made him appealing to a wide spectrum of voters when it became clear that the ruling establishment in Croatia was unwilling to resolutely resist Milošević's power grab that threatened to turn Yugoslavia into centralized Serbian state. Tuđman’s political ideology of ‘national reconciliation’ adopted an ambivalent attitude towards the Second World War-era fascist Ustaša regime, combining formal denunciation with the re-inclusion of its supporters in national discourse.4 Even as he engaged in such revisionism, Tudman was able to recruit elements of the security services, JNA officer corps, and Communist Party members in the battle for an independent Croatia that was based upon anti-communist and anti-Yugoslav rhetoric.
Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Sadkovich, James J. "304. Father of His Country? Franjo Tudjman and the Creation of Contemporary Croatia | Wilson Center". www.wilsoncenter.org (İngilizce). 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
- ^ Opačak-Klobučar, Tamara (8 Mayıs 2012). "Karamarko: Ni za Pavelića ni za Tita, moramo se vratiti Tuđmanu". Večernji list (Hırvatça). 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
- ^ "Tuđman najzaslužniji za državu kakvu imamo, osvojio 62% glasova". Vecernji.hr. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015.
- ^ "15 GODINA POSLIJE: Evo što Hrvati danas misle o Franji Tuđmanu". dnevnik.hr. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015.
Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]
- MacDonald, David Bruce (2002). Balkan Holocausts?: Serbian and Croatian Victim-Centred Propaganda and the War in Yugoslavia. Manchester University Press. ISBN 9780719064678.