Lolan aşireti
Lolan aşireti[1] (Lolan, Lolıj[2] veya Lol[3] ), Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesinde yaşayan Dersim aşiretleri'nden birisi olan ve Zazaca konuşan Kürt aşireti.[4][5]
Aşiretin Irak-İran sınırında yaşayan kısmı ise çoğunlukla Soranice az bir kısmı ise Goranice (Hewramani) konuşur.[6]
Pülümür, Çemişgezek, Varto, Nazımiye, Hınıs,Tercan, Aşkale, Tekman, Bayburt, Kelkit, Ardahan, Bingöl, Erzincan, Kahramanmaraş gibi geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.[7]
Lolan aşiretinin İran-Irak-Türkiye topraklarının kesiştiği bölgeden geldiği, bu bölgede halen Lolan ismini taşıyan birçok mezra ve kazanın bulunmasının bunu kanıtladığı öne sürülür.[7][8] Aşiretin Türkmen kökenli olduğuna ilişkin iddialar da bulunmaktadır.[9][10]
1981-1908 yılları arasında Cibran aşireti ile uzun bir mücadele yürütmüşlerdir.[11]
24 Ocak 1923'te Lozan Barış Konferansı sırasında Lord Curzon'a Kürtler adına bir mektup gönderilmiş ve mektubu Umûm Kürt Amele ve Esnâf Cem'iyyeti Re'isi Salih Kahyâ nâmına Erzurumlu İsa-zâde Ahmet ve İstanbul'da Umûm Kürtler nâmına Lolan Aşîreti Re'isi ve sâbık Kürt Gençler Cem'iyeti Re'isi (Düzer)-zâde Dersimli Mehmet Sabri imzalamıştır.[12]
1925'te Şeyh Said İsyanı sırasında önemli bir kısmı Şeyh Said'e karşı durdular.[13][14]
1938 Dersim Katliamı'nda dönemin hükümeti tarafından köyleri yakıldı, aralarında ileri gelenler olmak üzere mensupları katledildi.[2]
1959 Mayıs'ında Toprak Reformu uygulamalarına karşı ayaklandılar.[15]
Seyahatname'de Lolan Aşireti[değiştir | kaynağı değiştir]
Evliya Çelebi Seyahatname'sinde, o dönemde Bingöl'de bulunan Zazaca ve Kurmançça konuşan aşiretleri Ekrad (Kürt) olarak adlandırmıştır ve Lolo (Lolan) aşiretini de bunların arasında anmıştır.
"Ahali-yi Bingöli beyan eder: Evvela Ekrad-ı Zaza ve Lolo ve İzolî ve Yezîdî ve Haltî ve Çekvanî ve Şîqaqî ve Kîkî ve Pîsyanî ve Mudkî..."[16]
"Bu şehre Palu kalasından sekiz saadde gelirken Nehr-i Murad üzre Çabakçur cisr-i aziminden ubur ederken Bingöl yaylasına çıkan aşiret-i Halti ve aşiret-i Çekvanî ve aşiret-i Yezîdî ve aşiret-i Zaza ve Zebarî ve Lolo ve aşiret-i Îzolî ve Şiqaqî ve Kiki aşiretleri ki cümle iki yüz bin âdem-i Ekrad ve on kere yüz bin gûsfendi devabat olup bu cisr üzre Çapakçur beginin âdemleri kuş uçurmayıp öşür alırlar..."
Lolan ve Lolıj Adlandırması[değiştir | kaynağı değiştir]
Zazaki ; Lolan (Türkçesi Lollar Manasında)
Zazaki ; Lolıj (Türkçesi Lol'lu manasında)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Aşiretler raporu. Kaynak Yayınları. 1998. ISBN 978-975-343-220-7. 19 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023.
- ^ a b Çem, Munzur. Dêrsim merkezli Kürt aleviliği:. Vate. ss. 149, 284.
- ^ Baytekin, Alican (2004). Öteki Aleviler: Şare Ma. Eko. s. 34.
- ^ Şener, Cemal. "Aleviler'in Etnik Kimliği Aleviler Kürt mü, Türk mü?". Us Düşün ve Ötesi. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023.
- ^ "Kırmancca ( Zazaca) Konuşan Kürtler Ve 20. Yüzyıl Kürt Direnişlerinde Rolleri". Gelawej. 19 Eki 2007 – Internet Archive vasıtasıyla.
- ^ Türk dünyası araştırmaları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. 1984. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023.
- ^ San, M. Salih (1982). Doğu Anadolu ve Muşʼun izahlı kronolojik tarihi. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. s. 189.
- ^ Ergül, Cevdet (1997). İkinci Abdülhamid'in Doğu politikası ve Hamidiye alayları. Çağlayan Yayınları. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023.
- ^ Güzel, Hasan Celal. "Kürtlerin Lozan Konferansı'na gönderdiği mesaj". Radikal Gazetesi. 26 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2016.
- ^ Mumcu, Uğur (1991). Kürt-İslam ayaklanması, 1919-1925. Tekin Yayınevi. s. 100. ISBN 978-975-478-088-8.
- ^ Çolpan, Rıza (2007). Coğrafyasını arayan ırmak: acı ve yaşam. Doz Yayınları. s. 54. ISBN 978-9944-227-00-1.
- ^ Bilgin, M. Sıraç (1992). Barzani. Fırat Yayınları. s. 136. ISBN 978-9944-108-02-7.
- ^ Çelebi, Evliya (1996). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının transkripsiyonu, dizini. Yapı Kredi Yayınları Limited Şti. s. 143. ISBN 978-975-08-0075-7. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023.