Kosova-Sırbistan ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kosova–Sırbistan ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Kosovo ve Serbia

Kosova
Sırbistan

Kosova,[a] Sırbistan'ın reddettiği bir hareketle, 2008 yılında tek taraflı olarak Sırbistan'dan bağımsızlığını ilan etti. Sırbistan, Kosova'yı bağımsız bir devlet olarak tanımıyor ve Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi olduğunu iddia etmeye devam ediyor. Başlangıçta iki ülke arasında hiçbir ilişki yoktu; ancak sonraki yıllarda iki taraf arasında diyalog ve işbirliği artmıştır.

Avrupa Birliği tarafından kolaylaştırılan müzakereler, Kosova ve Sırbistan hükûmetleri arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesine ilişkin Brüksel Anlaşması ile sonuçlandı. Anlaşma, her iki tarafa da AB üyelik sürecinde diğerini engellememe sözü verdi, Kosova'nın tüm bölgelerindeki polis ve yerel seçimlerin yapısını tanımladı ve ayrıca Sırp Belediyeler Topluluğunun önerisini de dikkate aldı. Amerika Birleşik Devletleri arabuluculuğunda yürütülen diplomatik görüşmelerde hava, tren ve karayolu trafiğinin birbirine bağlanması üzerinde anlaşmaya varılırken, her iki taraf da ekonomik ilişkilerin normalleşmesi konulu 2020 anlaşmasını imzaladı. Kosova ve Sırbistan'ın Mini Schengen Bölgesi olarak bilinen tek pazarın parçası olması bekleniyor.

Sırbistan'ın bağımsızlık ilanına tepki[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan, Kosova'nın 17 Şubat 2008'de ilan edilen bağımsızlık ilanına şiddetle karşı çıktı. 12 Şubat 2008'de, Sırbistan Hükûmeti, Kosova'nın beklenen deklarasyonuyla mücadele etmek için bir Eylem Planı başlattı; bu plan, diğer şeylerin yanı sıra, Kosova'yı tanıyan herhangi bir devletten protesto amacıyla Sırp büyükelçilerini istişareler için geri çağırmayı şart koştu ve bunu tutarlı bir şekilde yaptı.[1][2] Bağımsızlığı tanıyan ülkelerdeki büyükelçilerin faaliyetleri, Dışişleri Bakanlığı alt yetkilileriyle yapılan görüşmelerle sınırlıdır.[3] Sırbistan İçişleri Bakanlığı, 18 Şubat 2008'de Hashim Thaçi, Fatmir Sejdiu ve Jakup Krasniqi hakkında yüksek ihanet suçlamasıyla tutuklama emri çıkardı.[4][5]

8 Mart 2008'de Sırbistan Başbakanı Vojislav Koštunica istifa ederek koalisyon hükûmetini feshetti ve Kosova'nın durumu konusunda koalisyonun devam edemeyecek kadar bölünmüş olduğunu söyledi. 11 Mayıs 2008'de yerel seçimlerle birlikte dönem öncesi parlamento seçimi yapıldı.[6][7] Cumhurbaşkanı Boris Tadić, hükûmetin "AB'ye daha fazla entegrasyon konusunda bir mutabakatı olmadığı için" düştüğünü söyledi.[8]

Kosova'nın bağımsızlığını tanıyan devletlerin haritası (2020 (2020-March) itibarıyla)
  Kosova'yı bağımsız olarak tanıyan devletler
  Kosova'nın Sırbistan'dan bağımsızlığını tanımayan devletler

24 Mart 2008'de, Kosova ve Metohija Bakanı Slobodan Samardžić, Kosova'nın etnik hatlara göre bölünmesini önererek, Birleşmiş milletlerden Belgrad'ın Sırpların çoğunluğunu[9] oluşturduğu alanlarda kilit kurumları ve işlevleri kontrol edebilmesini sağlamasını istedi, ancak hükûmetin diğer üyeleri ve Cumhurbaşkanı bu iddiaları reddetti.[10] 25 Mart 2008'de, Brüksel'e giden Başbakan Vojislav Koštunica, AB'nin Sırbistan'ı mevcut sınırları içinde tanıyıp tanımadığını belirtene kadar AB üyeliğinin "bir kenara bırakılması" gerektiğini belirtti.[11]

24 Temmuz 2008'de hükûmet, büyükelçilerini AB ülkelerine geri gönderme kararı aldı.[12] BM Genel Kurulu'nda yapılan oylamanın olumlu sonucunun ardından diğer büyükelçiler de görevlerine geri gönderildi.[13] Sırbistan, daha sonra Kosova'nın bağımsızlığını tanıyan tüm komşu ülkelerin diplomatik temsilcilerini ihraç etti: Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Macaristan, Karadağ ve Kuzey Makedonya.[14]

15 Ağustos 2008 tarihinde, Sırbistan Dışişleri Bakanı Vuk Jeremić, bağımsızlık ilanının uluslararası hukuku ihlal edip etmediği konusunda Uluslararası Adalet Divanı'nın hukuken bağlayıcılığı olmayan bir tavsiye görüşünü almak için Birleşmiş Milletler'e bir talepte bulundu. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu bu öneriyi 8 Ekim 2008 tarihinde kabul etti.[15] Temmuz 2010'da UAD, Kosova'nın bağımsızlık ilanının "uluslararası hukuku ihlal etmediğini" tespit eden görüşünü yayınladı.[16]

2008-2013[değiştir | kaynağı değiştir]

Bağımsızlık ilanından bu yana Sırbistan, Kosova Cumhuriyeti ile doğrudan anlaşmayı reddetti, ancak yalnızca uluslararası aracılar olan UNMIK[17] ve EULEX aracılığıyla yürütmektedir.[18] Ancak, bazı normalleşmeler oldu; 2011'den itibaren, bir AB ekibi Sırbistan'ı Kosova ile bazı küçük sınır meselelerini tartışmaya ikna etti; Şubat 2013'te Kosova ve Sırbistan cumhurbaşkanları Brüksel'de bir araya geldi.[19] İrtibat görevlileri de değiş tokuş ediliyor.[20] Belgrad ve Priştine'ye müzakereleri Brüksel'de sürdürmeleri yönünde çağrıda bulunulmasına karşın, Sırbistan'ın sürecin hiçbir noktasında Kosova'yı tanıması gerekmiyor.[21] 27 Mart 2012'de, Viti belediye başkanı da dahil olmak üzere dört Kosovalı Sırp, Bela Zemlja'daki tartışmalı sınırı, yaklaşan bir seçim için kampanya malzemeleriyle birlikte Kosova'ya geri dönmeye çalışırken Kosova Polisi tarafından tutuklandı.[22]

Ertesi gün sendikacı Hasan Abazi, Gilan yakınlarındaki Orta Sırbistan/Kosova geçişini yöneten Sırp polisi tarafından sendikacı arkadaşı Adem Urseli ile birlikte tutuklandı.[22] Abazi casusluk, Urseli ise uyuşturucu kaçakçılığı ile suçlandı.[23] Sırbistan İçişleri Bakanı Ivica Dačić tutuklamalarla ilgili olarak "Sırp polisinin bu yaklaşımı benimsemediğini, ancak durumun misilleme olmadan devam edemeyeceği aşikar... Birisi tutuklamalarda rekabet etmek istiyorsa, cevabı bizde" dedi.[23] Avukatına göre Abazi hücre hapsinde tutuldu.[24] 30 Mart'ta, Vranje'deki Sırbistan Yüksek Mahkemesi, Abazi'nin 1999'da NATO'ya bilgi verdiği iddia edilen bir olayla ilgili casusluk suçlamasıyla Abazi'nin otuz gün tutuklu kalmasına karar verdi.[24] Abazi'nin tutuklanması Uluslararası Af Örgütü[25] ve İnsan Hakları İzleme Örgütü tarafından "keyfi" olduğu gerekçesiyle protesto edildi.

Kosova Başbakanı Hashim Thaçi (solda) ve Sırbistan Başbakanı Ivica Dačić (sağda), Michael Spindelegger (ortada) Viyana'da, 2013.

19 Ekim 2012'de, Sırbistan Başbakanı Ivica Dačić ve Kosova Başbakanı Hashim Thaçi ile Avrupa Birliği'nin arabuluculuk yaptığı normalleşme görüşmeleri başladı ve burada iki başbakan masaya oturarak Priştine ile Belgrad arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için görüşmeleri başlattı.[26] Böyle bir anlaşmaya varmak, Sırbistan'ın AB adaylığı için gerekli bir şarttı.[27] Hükûmetler, hareket özgürlüğü, üniversite diplomaları, bölgesel temsil, ticaret ve uluslararası gelenekler gibi çeşitli alanlarda yavaş yavaş anlaşmalara ulaştı. Brüksel'de Sırbistan ve Kosova, sınır anlaşmasının uygulanmasının 10 Aralık 2012'de başlayacağı konusunda anlaştılar.[28] 6 Şubat 2013 tarihinde, Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikolić ve Kosova Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga'nın Kosova'nın bağımsızlık ilanından bu yana ilk kez aynı masaya oturduğu tarihi bir toplantı gerçekleşti.[29]

Aralık 2012 tarihli bir anlaşmanın ardından, iki ülke iki başkentte AB tesislerinde çalışan irtibat görevlilerini değiştirdi. Priştine bu memurlardan "büyükelçi" olarak bahsetmesine karşın, Belgrad böyle bir atamayı reddetti.[30] Sırbistan'ın üst düzey yetkilileri 11 Mart 2013'te Brüksel'de AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton ile bir araya geldi, Sırbistan Cumhurbaşkanı Nikolić, Sırbistan ve Kosova'nın ilişkilerini geliştirecek bir anlaşma imzalamaya çok yakın olduklarını söyledi.[31]

19 Nisan 2013 tarihinde, iki hükûmet, ilişkileri normalleştirme yolunda büyük bir adım olarak takdir edilen ve hem Sırbistan hem de Kosova'nın Avrupa entegrasyonunda ilerlemesine izin verecek olan Brüksel Anlaşmasını[32] tamamladı.[27] Anlaşmanın her iki devleti de "diğer tarafın ilgili AB yolundaki ilerlemesini engellememeleri veya diğerini engellemeye teşvik etmemeleri" için taahhüt ettiği bildiriliyor.[32] Sırbistan, Kosova'yı uluslararası örgütlerde engelleyebilir, ancak Kosova'nın Avrupa entegrasyon sürecinin önünde duramaz.[33] Anlaşma, diğer önlemlerin yanı sıra özel bir polis komutanı (Komutan, Sırplar tarafından sunulan listeden Priştine tarafından atanacak) ve Kosova'daki Sırp azınlık için temyiz mahkemesi (Priştine yasaları ve prosedürlerine göre) kuruyor, ancak Belgrad tarafından Kosova'nın tanınması anlamına gelmiyor. Tüm belediyeler aynı haklara ve statüye sahip olduğundan, Kuzey Kosova'daki Sırp topluluklarına verilen anlaşmada özel hükümler yoktu.[34] Haberlerde Ashton, "Gördüğümüz şey geçmişten bir adım uzakta ve her ikisi için de Avrupa'ya bir adım daha yakın" derken, Thaçi "Bu anlaşma geçmişin yaralarını iyileştirmemize yardımcı olacak, eğer bunu pratikte uygulayacak bilgeliğe ve bilgiye sahipsek." dedi. Anlaşma, Kosova meclisi tarafından 28 Haziran 2013 tarihinde onaylandı.[35][36]

2013-günümüz müzakereleri[değiştir | kaynağı değiştir]

2013 Brüksel Anlaşması[değiştir | kaynağı değiştir]

Brüksel'de varılan anlaşmanın ardından Kosova-Sırbistan müzakereleri güçlüklerle karşılaştı. 7 Ağustos 2013'te, iki hükûmet arasında 2014 yılı boyunca Sırbistan ile Kosova arasında kalıcı sınır geçişleri kurulması için bir anlaşma duyuruldu.[37]

Sırbistan Başbakanı Ivica Dačić (solda) ve Kosova Başbakanı Hashim Thaçi (sağda), Catherine Ashton (ortada) ile Münih'te, 2014.

9 Eylül 2013 tarihinde, Kosova'nın kendi uluslararası telefon kodu için başvurmasına izin veren bir anlaşmaya varıldı.[38] İki gün sonra Sırp hükûmeti, Kosovalı Sırp azınlığın genel Kosova nüfusu ile bütünleşmesine izin vermek için kuzey Kosova'da oluşturduğu Sırp azınlık meclislerinin feshedildiğini duyurdu.[39] Kuzeydeki Sırp azınlığın Kosova toplumuna entegrasyonunu kolaylaştırmak için Kosova Meclisi, Kosova makamlarına karşı geçmişte gerçekleştirdikleri direniş eylemlerini affeden bir af yasası çıkarıldı.[40] Bu ilke, Sırbistan ve Kosova hükûmetleri bir Kosovalı Sırp'ın Kuzey Kosova'nın Sırp bölgesinde polis şefi olarak atanmasına karar verince Aralık ayı başlarında yürürlüğe girdi.[41] İki hükûmet, Sırp hükûmeti AB üyelik müzakerelerine başladığında Kosova'nın kendi uluslararası telefon kodu için başvurmasına izin verme konusunda prensipte anlaşmaya vardılar. 19 Eylül'de, Kosova'nın Sırp bölgesinde bir arabada ateş edilerek öldürülen bir EULEX memurunun cinayeti uzlaşma karşıtlarının bir eylemi olarak görüldü.[42]

2014'ün sonlarında, Kosova-Sırbistan müzakereleri, şimdi Sırbistan'a karşı daha katı bir yaklaşımı savunan Kosova'daki hükûmet değişikliği nedeniyle durma noktasına geldi.[43] Aralık 2014'te Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikoliç, Kosova ile ilgili herhangi bir kararın referanduma sunulması gerektiğini belirterek hükûmetin tutumuna karşı çıktığı için daha fazla zorluk ortaya çıktı.[44]

26 Ağustos 2015'te Kosova ve Sırbistan, ilişkileri normalleştirme yolunda önemli bir adım olarak kilit alanlarda bir dizi anlaşma imzaladı.[45] Kosova dışişleri bakanı bunun fiilen bağımsızlığın tanınması olduğunu iddia ederken, Sırbistan başbakanı Kosova'daki etnik Sırpların temsilini sağladığını söyledi.[45] Anlaşmaların bir sonucu olarak, Sırbistan artık AB'ye katılım müzakerelerinde ilerleyebilir. Ancak Sırp hükûmeti, Kosova hükûmetinin BM kurumlarına katılma girişimine hala karşı çıkıyor ve Kosova'nın UNESCO üyeliğine ilişkin girişimi Belgrad'ın protestosuyla karşılandı.[46][47]

Sırp Belediyeler Topluluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova Cumhuriyeti tarafından düzenlenen Kosova Belediyeleri
  Sırp Belediyeler Topluluğu

13 Aralık 2016'da, 3511. Avrupa Birliği Konseyi toplantısında delegeler, Kosova'yı iyi niyetle geçmişteki tüm anlaşmaların bir kısmını hızlı bir şekilde uygulamaya ve özellikle Sırp çoğunluklu belediyeler topluluğunun kurulması ve gelecekteki anlaşmaları formüle etmek ve uygulamak için Sırbistan ile yapıcı bir şekilde ilişki kurmaya çağırdı.[48] 29 Aralık 2016'da Dışişleri Bakanı Ivica Dačić, diyaloğu sürdürmenin ve başta Sırp Belediyeleri Topluluğunun kurulması için geçerli olanlar olmak üzere tüm anlaşmaları uygulamanın önemini belirtti.[49] 30 Aralık 2016'da Kosova Cumhurbaşkanı Hashim Thaçi, Topluluğun sorunlarının 2017 başında çözülmesini umduğunu belirtmişti. Bu asla gerçekleşmedi ve hükûmet içinde derin ayrılıklar oluştu.[50]

2017 tren olayı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak 2017'de Sırp bayrağı renklerine boyanmış ve üzerinde "Kosova Sırbistan'dır" yazan bir trenin Kosova'ya geçişi engellendi.[51] Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikolić, Kosovalı Sırpların saldırıya uğraması halinde Sırbistan'ın ordusunu Kosova'ya göndereceğini söyledi. Kosova treni provokasyon olarak gördü. Hem Sırbistan hem de Kosova, askerî güçlerini Kosova-Sırp sınırı boyunca seferber etti.[52]

2018 Sırp siyasetçinin Kosova'da tutuklanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova özel polisi, Mart 2018'de Kuzey Mitroviça'yı ziyaret eden Sırp siyasetçi Marko Đurić'i tutukladı. Đurić, Kosova'ya girişinin yasaklanmasına ve Kosova polisinin uyarılarına rağmen Mitroviça'nın kuzey bölümünü ziyaret etmeye karar verdi.[53] Tüfeklerle silahlanmış Kosova polisi ve ardından EULEX, yerel Sırp siyasetçilerin toplantı yaptığı binalara girdi ve Pacolli'ye göre "nefreti teşvik ettiği" için girmesi yasak olan Đurić'i tutukladı. Olayla ilgili yorum yapan Cumhurbaşkanı Vučić, Kosova devletini ve polis teröristlerini aradı ve kuzey Kosova'yı ele geçirmek için dışarı çıktıklarını söyledi.[54]

Ticari yaptırımlar (2018–2020)[değiştir | kaynağı değiştir]

6 Kasım 2018'de Kosova, Sırbistan ve Bosna-Hersek'ten ithal edilen mallara %10 vergi uyguladığını açıkladı. Yeni tarifenin resmi gerekçesi, Kosova'yı hedef alan haksız ticaret uygulamaları ve yıkıcı davranışlardı.[55]

Sırbistan Ekonomi Bakanlığı Devlet Bakanı Milun Trivunac (solda oturan),
Richard Grenell, Sırbistan ve Kosova Barış Müzakereleri ABD Özel Elçisi (sağda duran),
Kosova Sivil Havacılık İdaresi Müdürü Eset Berisha (sağda oturuyor)

21 Kasım 2018'de Kosova, vergi oranını %100'e yükselttiğini açıkladı. Yeni politikanın, Kosova'nın Interpol üyeliğine ilişkin üçüncü başarısız adaylığına bir yanıt olduğuna inanılıyor ve bu, Kosovalı kamu görevlileri tarafından Sırp kampanyasında yaygın bir şekilde suçlanan bir sonuçtur. Duyuru gününde, Başbakan Yardımcısı Enver Hoxhaj alenen tweet attı: “Sırbistan, uluslararası aşamada Kosova'ya karşı agresif kampanyasını sürdürüyor. (...) Yaşamsal çıkarlarımızı savunmak için, Kosova hükûmeti bugün gümrük tarifesini %100'e çıkarma kararı aldı. (...) ”[56]

1 Nisan 2020'de Kosova %100 vergiyi kaldırdı.[57]

Belgrad-Priştine uçuşları[değiştir | kaynağı değiştir]

20 Ocak 2020'de Sırbistan ve Kosova, yirmi yıldan fazla bir süredir ilk kez başkentleri arasındaki uçuşları eski haline getirmeyi kabul etti.[58][59] Alman havayolu firması Lufthansa'nın gösterişsiz yan kuruluşu Eurowings, Belgrad ile Priştine arasında uçuşları gerçekleştirecek. Anlaşma, bir yıl önce Başkan Donald Trump tarafından Sırbistan-Kosova ilişkilerinden sorumlu özel elçi olarak atanan ABD'nin Almanya Büyükelçisi Richard Grenell'in aylarca süren diplomatik görüşmeleri sonrasında geldi.[58]

Enerji[değiştir | kaynağı değiştir]

Nisan 2020'de Kosova İletim Sistemi İşletmecisi KOSTT, Kosova'nın elektrik için bağımsız bir düzenleme bölgesi haline gelmesinin önünü açan Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı ENTSO-E tarafından yapılan bir oylamayla Elektromreža Srbije'den resmen ayrıldı.[60] Anlaşma, Priştine ve Tiran'ı "Büyük Arnavutluk enerjisi" peşinde koşmakla suçlayan Sırbistan tarafından eleştirildi. Sırp hükûmetinin Kosova irtibat sorumlusu Marko Curiç, "Sırbistan, Kosova ve Metohija'daki güç şebekelerinin sahibi ve kurucusu ve bunun için bol miktarda kanıt bulunuyor" şeklinde bir bildiri yayınladı.[61]

2020 ekonomik normalleşme anlaşmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić (solda), Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump (ortada) ve Kosova Başbakanı Avdullah Hoti (sağda), 2020'de Beyaz Saray'da anlaşmayı imzalıyor.

4 Eylül 2020'de Sırbistan ve Kosova, ABD'nin aracılık ettiği bir anlaşma uyarınca ekonomik ilişkileri normalleştirme konusunda anlaştılar.[62] Anlaşma, demiryolu ve karayolu da dahil olmak üzere daha serbest taşımayı kapsayacak, her iki taraf da ABD İhracat-İthalat Bankası ve ABD Uluslararası Kalkınma Finans Kurumu ile çalışmayı ve Mini Schengen Bölgesine katılmayı ve aynı zamanda demiryolu bağlantılarını başlatmayı ve Niş-Priştine ve Priştine-Merdare ve Belgrad-Priştine demiryolu ağını Adriyatik Denizi kıyısındaki derin bir limana bağlamayı kabul etti.[63] Ayrıca, iki devlet arasındaki sınırı aşan Gazivoda Gölü'nün paylaşılmasıyla ilgili olarak ABD Enerji Bakanlığı ile fizibilite çalışması yapacak. Ekonomik anlaşmaya ek olarak Sırbistan, Haziran 2021'den itibaren İsrail'deki büyükelçiliğini Tel Aviv'den Kudüs'e taşımayı ve İsrail ile Kosova karşılıklı olarak birbirlerini tanımayı kabul etti.[64]

Brüksel'de Eylül 2020 görüşmeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

7 Eylül'de Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić ve Kosova Başbakanı Avdullah Hoti, Avrupa Birliği himayesinde Josep Borrell'in ev sahipliğinde Brüksel'de görüşmek üzere bir araya geldi.[65] AB'nin Sırbistan-Kosova Diyaloğu Özel Temsilcisi Miroslav Lajcak, görüşmelerin ardından düzenlediği basın toplantısında ekonomik işbirliği, kayıp kişiler ve yerlerinden edilmiş kişiler alanlarında "tam ilerleme" sağlandığını belirtti.[66][67] Vučić ve Hoti'nin 28 Eylül 2020'de[68] Brüksel'de tekrar bir araya gelmeleri ve azınlık toplulukları için düzenlemeleri, karşılıklı mali taleplerin ve mülkiyetin çözümünü tartışacakları ve daha kapsamlı bir anlaşma yolunda ilerleme kaydetmeye çalışacakları bekleniyordu.[69] İkinci toplantı, kısmen Kosova'nın Sırp çoğunluklu belediyeler topluluğu oluşumunu tartışmayı reddetmesi nedeniyle ertelendi.[70]

Azınlıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

1999 yılında Yugoslavya'nın bombalanmasından bu yana, eyaletteki diğer azınlıklar gibi Kosova Sırplarının büyük bir kısmı evlerinden çıkarıldı. Sırp Ortodoks kiliselerinin yanı sıra Sırp mezarlıkları ve evlerinin önemli bir kısmı yıkıldı veya tahrip edildi.

Sırp hükûmeti, çalıştıkları Kosova kurumlarını terk etmeleri halinde Lipyan'dan uzaklaştırılan Sırp cezaevi işçilerine para sözü verdi, işçiler öyle de yaptılar. Ancak, kendilerine hiçbir zaman ödeme yapılmadığı için Gračanica'daki Koordinasyon Merkezi'ne yönelik bir abluka devam etti. Belgrad'ın, özellikle Kosova Bakanlığı'nın kendilerine Kosova kurumlarından ayrılmaları için söz verdiği parayı ödemediğini iddia ediyorlar.[71] Sırplar da buna kendi meclislerini kurarak yanıt verdiler.

Eylül 2013'te Sırp hükûmeti, Kosova hükûmeti ile yapılan anlaşmanın bir parçası olarak Kuzey Mitrovica, Leposavić, Zvečan ve Zubin Potok'taki Sırp azınlık meclislerini dağıttı. Aynı zamanda, Kosova cumhurbaşkanı, Kosova kanunlarını uygulama makamlarına karşı geçmişteki direniş eylemleri nedeniyle verilen cezalardan dolayı Kosova'daki etnik Sırplara af veren bir yasayı imzaladı. Kosova, Sırbistan'daki Arnavut azınlığa büyük önem veriyor. Sırbistan'daki Arnavut azınlık, Kosova'daki Sırpların hakları doğrultusunda daha fazla hak talebinde bulundu. 2013 yılında, Kosova'daki muhalefet liderlerinden biri olan İsa Mustafa, Brüksel Anlaşması'na atıfta bulunarak, "Anlaşmayı uygulama programı bittiğinde, Kosova ve Sırbistan, Sırbistan'ın Preşova kentinde yaşayan Arnavutların sahip olduğu haklar konusunda bir tartışma başlatması gerekiyor." dedi.[72]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Kosova, Kosova Cumhuriyeti ile Sırbistan Cumhuriyeti arasındaki toprak anlaşmazlığının konusudur. Kosova Cumhuriyeti 17 Şubat 2008 tarihinde tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti. İki hükûmet, Brüksel Anlaşması'nın bir parçası olarak ilişkileri normalleştirmeye başladı. Kosova şu anda 193 Birleşmiş Milletler üye devletinin 98'i tarafından bağımsız bir devlet olarak tanınmaktadır. Toplamda 113 Birleşmiş Milletler üye devleti bir noktada Kosova'yı tanıdı ve bunlardan 15'i daha sonra tanımalarını geri çekti.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Serbia recalls ambassador from US". BBC. 19 Şubat 2008. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008. 
  2. ^ "Canada recognizes Kosovo, Serbia pulls ambassador". CBC News. 18 Mart 2008. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008. 
  3. ^ "PROTEST CONVEYED TO FRANCE, BRITAIN, COSTA RICA, AUSTRALIA, ALBANIA", Wayback Machine sitesinde (index tarihinde arşivlendi) The economic team for Kosovo and Metohija and the South of Serbia, 20 February 2008. Retrieved 25 March 2008
  4. ^ "Podnesena krivična prijava protiv Tačija, Sejdijua i Krasnićija". Trebinjedanas.com. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  5. ^ Meares, Richard (18 Şubat 2008). "Serbia charges Kosovo leaders with treason". Reuters. 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2010. 
  6. ^ PM Dissolves Serbia's Government[ölü/kırık bağlantı], AFP, 8 March 2008.[ölü/kırık bağlantı]
  7. ^ Divisions over Kosovo cripple Serb government 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Daily Telegraph, 8 March 2008.
  8. ^ "Tadić: Lack of agreement on EU toppled government". B92.net. 10 March 2008. 7 June 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 April 2010. 
  9. ^ Serbia proposes dividing Kosovo along ethnic lines 6 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., International Herald Tribune, 25 March 2005.
  10. ^ "Serb Ministers Deny Kosovo Partition Talks". Balkaninsight.com. 12 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2010. 
  11. ^ "PM: Serbia not choosing between Russia and West". B92.net. 25 March 2008. 7 June 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 April 2010. 
  12. ^ "Govt. to return ambassadors". B92. 24 Temmuz 2008. 28 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008. 
  13. ^ "Serbian diplomats return to countries recognizing Kosovo". En.rian.ru. 12 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  14. ^ "Serbia Expels Macedonian, Montenegrin Envoys Over Kosovo". Dw-world.de. 11 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  15. ^ "UN seeks World Court Kosovo view". BBC. 8 Ekim 2008. 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2009. 
  16. ^ "Kosovo independence declaration deemed legal". Reuters. 22 Temmuz 2010. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2012. 
  17. ^ "Rule of Law liaison Office". 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  18. ^ "After a police protocol, EULEX and Serbian officials will intensify preparations for customs and judiciary cooperation". 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  19. ^ "Serbia and Kosovo: Inching closer". The Economist. 2 Şubat 2013. 10 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2013. 
  20. ^ "Belgrade, Priština to discuss energy next week". B92. 2 Şubat 2013. 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2013. 
  21. ^ ""EU wants results of dialogue, not recognition of Kosovo"". Bulevar B92. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  22. ^ a b "Serbia/Kosovo: Halt Arbitrary Arrests". Human Rights Watch. 31 Mart 2012. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2012. 
  23. ^ a b Lawrence Marzouk and Gordana Andric (28 Mart 2012). "Dacic: Kosovo Trade Unionist Arrest Is Retaliation". Eurasia Review. 29 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2012. 
  24. ^ a b Fatmir Aliu (30 Mart 2012). "Hasan Abazi Faces Month in Custody". Eurasia Review. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2012. 
  25. ^ "Serbia: Amnesty International condemns "retaliatory" arrest of Kosovo Albanian trade unionist". Amnesty International. 29 March 2012. 22 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 April 2012. 
  26. ^ "Dacic and Thaci Meet in Brussels, Make History". Balkan Insight. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013. 
  27. ^ a b "Serbia and Kosovo reach EU-brokered landmark accord". BBC. 19 Nisan 2013. 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013. 
  28. ^ "Serbia PM Pledges Kosovo Solution in 2013". Balkan Insight. 8 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013. 
  29. ^ "Kosovo, Serbia Presidents Hail Outcome of Talks". Balkan Insight. 12 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013. 
  30. ^ Hoxha, Kreshnik. "Kosovo, Serbia Liaison Officers to Start Work". Balkan Insight. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013. 
  31. ^ "Nikolic: Very close to an agreement with Kosovo". Balkan Inside. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 April 2013. 
  32. ^ a b "Unofficial text of proposed Kosovo agreement". B92. 19 April 2013. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2013. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021. 
  34. ^ "Kosovo and Serbia Reach Historic Deal in Brussels". Balkan Insight. 19 Nisan 2013. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013. 
  35. ^ "LIGJI NR. 04/L-199 PËR RATIFIKIMIN E MARRËVESHJES SË PARË NDËRKOMBËTARE TË PARIMEVE QË RREGULLOJNË NORMALIZIMIN E MARRËDHËNIEVE MES REPUBLIKËS SË KOSOVËS DHE REPUBLIKËS SË SERBISË". 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  36. ^ "Kosovo MPs Defy Protests to Ratify Serbia Deal :: Balkan Insight". 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  37. ^ "Permanent Kosovo-Serbia Border Crossings Due in 2014 :: Balkan Insight". 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  38. ^ "Belgrade, Pristina Strike Telecoms and Energy Deals :: Balkan Insight". 13 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  39. ^ "Serbia Pulls Plug on North Kosovo Assemblies :: Balkan Insight". 14 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  40. ^ "Kosovo President Approves Controversial Amnesty Law :: Balkan Insight". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  41. ^ "Serb to Run Police in North Kosovo :: Balkan Insight". 9 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  42. ^ "EULEX Policeman Shot Dead in North Kosovo :: Balkan Insight". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  43. ^ "Kosovo Opposition Hand Serbia Talks to Nationalists :: Balkan Insight". 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  44. ^ "Serbian President Demands Kosovo Referendum :: Balkan Insight". 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  45. ^ a b "Kosovo and Serbia sign 'landmark' agreements". 26 Ağustos 2015. 26 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017 – www.bbc.com vasıtasıyla. 
  46. ^ "Kosovo Plans to Join UNESCO by November :: Balkan Insight". 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  47. ^ "Serbia Vows to Stop Kosovo Joining UNESCO :: Balkan Insight". 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  48. ^ "General Affairs Council, 13/12/2016". Council of the European Union. 13 Aralık 2016. ss. 28–29. 18 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  49. ^ "DAILY SURVEY 30.12.2016". Ministry of Foreign Affairs (Serbia). 30 Aralık 2016. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  50. ^ "Thaçi: I hope that the issue of CSM will be resolved early in 2017". European Western Balkans. 30 Aralık 2016. 25 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  51. ^ "Serbia-Kosovo train row escalates to military threat". BBC News (İngilizce). 15 Ocak 2017. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  52. ^ "How a train nearly brought Kosovo and Serbia to the brink of war". TRT World. 6 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  53. ^ "Kosovo Arrests Serbian Official for Illegal Entry". 26 Mart 2018. 14 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  54. ^ "Vučić: Teroristi hteli da pokažu moć i podršku Zapada". B92. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  55. ^ "Kosovo Imposes Customs Tariffs on Serbia, Bosnia" (İngilizce). balkaninsight.com. 6 Kasım 2018. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  56. ^ "Kosovo Slaps 100 Percent Tariffs On Serbia, Bosnia To 'Defend Vital Interest'" (İngilizce). rferl.org/. 21 Kasım 2018. 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  57. ^ "Kosovo Lifts 100 Percent Tariff On Serbia; Belgrade Calls It 'Fake News'". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 1 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  58. ^ a b "Serbia-Kosovo Flights to Resume Under U.S.-Brokered Deal" (İngilizce). The New York Times. 20 Ocak 2020. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  59. ^ "Kosovo-Serbia flights to restart after two decades" (İngilizce). Euronews. 25 Ocak 2020. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  60. ^ "Kostt gains independence from Serbia". Prishtinainsight.com. 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020. 
  61. ^ "Kosovo moves to join Albanian grid. Serbia incensed". balkaninsight.com. 5 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2019. 
  62. ^ Riechmann, Deb (4 Eylül 2020). "Serbia, Kosovo normalize economic ties, gesture to Israel". Associated Press. 4 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  63. ^ "Documents signed at the White House cover wider scope than expected". European Western Balkans. 4 Eylül 2020. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020. 
  64. ^ Gearan, Anne (4 Eylül 2020). "Serbia and Kosovo sign breakthrough economic accord that is short of normal relations". The Washington Post. 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. 
  65. ^ "Serbian, Kosovar Leaders Meet EU Officials In Brussels On Heels Of 'Historic' U.S.-Mediated Deal". RadioFreeEurope/RadioLiberty. 7 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  66. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  67. ^ "Kosovo, Serbia Make Progress in All Three Topics during Brussels Dialogue". 7 Eylül 2020. 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  68. ^ "Lajcak hails progress in Kosovo Serbia-dialogue". 7 Eylül 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  69. ^ "Belgrade-Pristina Dialogue: Remarks by the EU Special Representative Miroslav Lajčák after the high-level meeting". EEAS - European External Action Service - European Commission. 7 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  70. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  71. ^ "News - Society - Kosovo Serb prison workers continue protest". B92. 2 April 2008. 7 June 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 April 2010. 
  72. ^ "Serbia's Presevo Albanians Ask Pristina for Support". BalkanInsight. 17 Mayıs 2013. 12 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2018. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosova-Sırbistan_ilişkileri&oldid=32547782" sayfasından alınmıştır