Güdük devlet

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yeni kurulan barbar krallıklarıyla çevrili mor renkli Soissons krallığı, Galya'daki Roma İmparatorluğu'nun bir kalıntısıdır.

Güdük devlet, bir zamanların önemli bir devletinin, ilhak, işgal, ayrılma, dekolonizasyon ya da eski topraklarının bir bölümünde başarılı bir saldırı, darbe ya da devrim sonucu azalmış toprakla kalan kalıntısıdır. İkinci durumda, hükûmet eski topraklarının bir kısmını hâlâ kontrol ettiği için sürgün hükûmeti olarak adlandırılmamaktadır.[1]

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

  • MÖ 2. yüzyılın ortalarında Seleukos İmparatorluğu, topraklarının çoğunu doğuda Part İmparatorluğu'na kaptırarak Suriye'ye indirgenmiştir. Sonunda MÖ 64'te bir Roma'nın eyaleti oldu.[2]
  • Syagrius liderliğindeki Soissons krallığı, toprak kayıplarından ve ardından 476'da Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden varlığını muhafaza ederek çıktıysa da güdük devletti ve Krallık çok geçmeden 486'da Frank Kralı I. Clovis'in eline geçti.[3]

Orta Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

16. yüzyılda kırmızı ile işaretlenen bölge Bağımsız Navarre bölgesini, Kayısı rengi ise İspanya tarafından fethedilen ve işgal edilen bölgeyi göstermektedir.
Kongre Polonyası Haritası (açık gri renkte); siyah çizgiler, Polonya'nın ilk bölünmesinden (1772) önceki İki Ulus Cumhuriyeti'nin sınırlarına karşılık gelir.
  • 1522'de Navarra Krallığı, İspanya İmparatorluğu'na topraklarının çoğunu kaybettikten sonra yalnızca Pireneler'in kuzeyinde bulunan "Aşağı Navarre"ye indirgendi. 1589'dan itibaren kendisini Fransa ile hanedan birliği içinde bulur ve resmi olarak 1790'a kadar varlığını devam ettirir.[7]
  • 1644'te Ming Hanedanının son imparatoru öldü, ailesi güneye kaçtı ve Çing Hanedanı tarihi Çin'in çoğunun kontrolünü ele geçirdikten sonra Güney Ming hanedanını kurdular.[8]
  • 1772'de Polonya'nın Rusya, Prusya ve Avusturya tarafından ilk bölünmesinden sonra İki Millet Cumhuriyeti'nin toprakları %30 oranında küçültüldü. Ortaya çıkan güdük devlet 1793'te tekrar bölündü ve 1795'te tamamen ilhak edildi. I. Napolyon'un 1807'de Dördüncü Koalisyon'a karşı kazandığı zaferden sonra, yeni bir Polonya kıç devleti, Varşova Dükalığı yaratıldı.[9] 1815'teki Viyana Kongresi'nde, Napolyon'un Yedinci Koalisyon'a karşı yenilgisinden sonra, Dükalığın yerini Kongre Krallığı aldı ve Poznań, Bydgoszcz ve Kalisz ve Krakow'dakilerin bir kısmı tarafından küçültüldü; bu devlet aynı zamanda Rusya'nın bir kuklası olarak da kabul edilebilir.[10]

Çağdaş dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 1830'da, Büyük Kolombiya'nın çökmesine neden olan Venezuela ve Ekvador'un ayrılmasından sonra, Yeni Granada Devleti adlı bir güdük devlete yol açtı. Yeni ulus eyalet sistemini denedi ve adı, 1858'de Granada Konfederasyonu, ardından 1863'te Kolombiya Birleşik Devletleri oldu ve 1886'da Kolombiya Cumhuriyeti'nin şu anki adı altında yeniden merkezi bir ülke haline geldi. Panama, Bin Günlük Savaşın ardından 1903'te ayrıldı. Savaş, Kolombiya'nın mevcut sınırlarını oluşturdu.[11]
  • 1870'te, Roma'nın düşüşü ve Lazio'nun İtalya Krallığı tarafından ilhak edilmesinin ardından Papalık Devletinin düşüşü, İtalya'nın birleşmesi, Vatikan'nın Kutsal Makam topraklarına indirgemesi; Apostolik Sarayı'nın (Vatikan Sarayı) duvarları içinde emekli olmaya zorlanan papa, kendisini bir "Vatikan tutsağı" olarak görerek orada kilitli kaldı.[12] Vatikan'ın Vatikan'dan farklı olarak uluslararası kamu hukukunun egemen bir Devleti olarak tanınması, 1929'da Vatikan Şehir Devleti'nin kurulmasıyla birlikte Lateran Anlaşmaları tarafından kaydedildi.
  • 1918'de, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun parçalanması, bu ikili monarşiyi devam ettiren iki güdük devletin oluşmasına tanık oldu: çoğunluğu Almanca konuşan nüfusa sahip bölgelerde kurulan Avusturya Cumhuriyeti ve çoğunluğu Macarca konuşan nüfusa sahip bölgelerde kurulan Macar Demokratik Cumhuriyeti.[12] Ancak Yeni Macaristan, Büyük Macaristan'ın hem nüfus hem de sınır bakımından yalnızca üçte birine tekabül ediyordu.
  • Çekoslovakya, Münih Antlaşmasını takiben ve ardından İkinci Dünya Savaşı sırasında, Sudetenland'ı Almanlara ve Český Těšín'i Polonyalılar, Macar azınlıkların yaşadığı yerler Macarlar almış ve Ruten ve Slovak azınlıkların yaşadığı yerler bağımsız olmuştu. Bu kayıplar sonrasında güdük devlet haline gelen Çekoslovakya, nihayetinde Almanlar tarafından tamamen işgal edildi.[13]
  • 1949'da, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan Alman işgal rejiminin sona ermesi, Almanya'nın yeniden doğuşuna, Almanya'nın Batı ve Doğu olarak iki Alman devletinin kurulmasına tanık oldu. Bu iki güdük devlet, 1945'te Üçüncü Reich'ın teslim olmasının ardından bir yandan Oder-Neisse hattının batısında, azaltılmış bir Alman topraklarına dayanmaktadır. 1938'de başlayan ilhakların hepsi Almanya'nın elinden alınması, Saar'ın Fransız himayesinde özerk bir bölge haline gelmesi ve Hollanda'nın sınırı boyunca yaklaşık 69 km²'lik bir alanı ilhak etmesi ve diğer yandan, daha sonra Pomeranya da dahil olmak üzere aynı hattın doğusundaki topraklarının elden çıkmasıyla Almanya, Weimar Cumhuriyeti'nin savaş öncesi topraklarının yaklaşık dörtte birinin teslim etmişti.[13]
  • 1949'da Çin İç Savaşı sırasında Çin Komünist Partisi'nin Çin anakarası üzerindeki zaferinden sonra, Çin Cumhuriyeti hükûmeti Tayvan adasına kaçtı ve tüm ülke üzerinde otorite iddiasını savunmaya devam etti. O zamandan beri, bazıları Çin Cumhuriyetini bir güdük devlet olarak görürken, diğerleri onu sürgündeki bir hükûmet olarak görüyor.[14]
  • 1971'de Batı Pakistan, Bangladeş Kurtuluş Savaşı sırasında Doğu Pakistan'ın ayrılmasının ardından yerini bir güdük devlete bıraktı. Pakistan daha sonra, nüfusunun yarısından biraz fazlasının yaşadığı topraklarının yaklaşık %17'sini kaybetti.[15]
  • 1991'de Etiyopya, Eritre Bağımsızlık Savaşı'nda Eritre'nin ayrılmasıyla, nüfusunun yaklaşık %7'sinin yaşadığı topraklarının yaklaşık %11'ini kaybederek bir güdük devlet olarak kaldı.[16]
  • Federal Yugoslavya Cumhuriyeti, yani Sırbistan ve Karadağ devlet birliğinin 1992'den 2003'e kadar kullandığı isim, halef statüsüne sahip olmasına rağmen,[17] Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin 1992'de dağılması sırasında bıraktığı güdük devlet olarak kabul ediliyor.[18] Devlet Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından reddedildi. 2006 yılında Karadağ birlikten bağımsızlığını ilan etti. Ayrıca Kosova, 2008 yılında tek taraflı olarak Sırbistan'dan bağımsızlığını ilan etti.[18]
  • 2011'de Güney Sudan'ın kendi kaderini tayin referandumunda ayrılmasının ardından Sudan'ın kuzeyi yerini bir güdük devlete bıraktı. O zamana kadar Afrika'nın ve Arap dünyasının yüzölçümü bakımından en büyük ülkesi olan Sudan, bu bölünme sonucunda topraklarının yaklaşık üçte birini kaybetmişti.[19]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  2. ^ Demshuk, Andrew (30 Nisan 2012). The Lost German East: Forced Migration and the Politics of Memory, 1945-1970 (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-02073-3. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  3. ^ Fattah, Hala Mundhir; Caso, Frank (2009). A Brief History of Iraq (İngilizce). Infobase Publishing. ISBN 978-0-8160-5767-2. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  4. ^ "8 décembre 1949 - Tchang Kai-chek se réfugie à Formose - Herodote.net". www.herodote.net. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2023. 
  5. ^ Granger, Christophe; Vanneau, Victoria (19 Kasım 2013). Le Vase de Soissons n'existe pas: Et autres vérités cruelles de l'histoire de France (Fransızca). Autrement. ISBN 978-2-7467-3771-6. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  6. ^ Krasner, Stephen D. (2001). Problematic Sovereignty: Contested Rules and Political Possibilities (İngilizce). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12179-8. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  9. ^ Modéran, Yves (22 Mayıs 2013). Les Maures et l’Afrique romaine (IVe-VIIe siècle) (Fransızca). Publications de l’École française de Rome. ISBN 978-2-7283-1003-6. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  10. ^ Forges, Roger V. Des (2003). Cultural Centrality and Political Change in Chinese History: Northeast Henan in the Fall of the Ming (İngilizce). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-4044-9. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  11. ^ Seth, Michael J. (16 Ekim 2010). A History of Korea: From Antiquity to the Present (İngilizce). Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0-7425-6717-7. 
  12. ^ a b Fazal, Tanisha (30 Ekim 2011). State Death: The Politics and Geography of Conquest, Occupation, and Annexation (İngilizce). Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-4144-8. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  13. ^ a b Lerski, Jerzy Jan (1996). Historical Dictionary of Poland, 966-1945 (İngilizce). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-26007-0. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  14. ^ Marcus, Joseph (18 Ekim 2011). Social and Political History of the Jews in Poland 1919-1939 (İngilizce). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-083868-8. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  15. ^ Meurice, Jean-Michel (22 Ekim 2010). Le Vrai Pouvoir du Vatican: Enquête sur une diplomatie pas comme les autres (Fransızca). Albin Michel. ISBN 978-2-226-22340-1. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  16. ^ Noé, Jean-Baptiste (14 Ekim 2015). Géopolitique du Vatican: La puissance de l'influence (Fransızca). Presses Universitaires de France. ISBN 978-2-13-073268-6. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  17. ^ "Top Serb Leaders Back Proposal To Form Separate Yugoslav State (Published 1991)" (İngilizce). 24 Ekim 1991. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2023. 
  18. ^ a b Magocsi, Paul Robert (12 Kasım 2018). Historical Atlas of Central Europe: Third Revised and Expanded Edition (İngilizce). University of Toronto Press. ISBN 978-1-4875-2331-2. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  19. ^ Fulbrook, Mary (13 Ekim 2014). A History of Germany 1918 - 2014: The Divided Nation (İngilizce). John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-77613-1. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Güdük_devlet&oldid=32533536" sayfasından alınmıştır