Eyyubizade Ahmed Paşa
|
Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
Eyyubizade Ahmed Paşa, Osmanlı devlet adamı (ö. Bağdat, 1747).
1704-1724 arasında Bağdat Beylerbeyi olan Eyyubi Hasan Paşa'nın oğludur.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk görevleri[değiştir | kaynağı değiştir]
İstanbul’da doğdu. Şehrizor, Kerkük ve Basra Beylerbeyliklerinde bulundu. 1719’da vezir oldu.
1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
1724 yılı başlarında, İran seferiyle görevlendirilen babası Eyyubi Hasan Paşa'nın ölümü üzerine Bağdat Beylerbeyliğine getirildi. Bu görevle birlikte Şark Seraskerliğini de üstlenen Ahmed Paşa aynı yıl Hemedan’ı kuşatarak Osmanlı topraklarına kattı. 1725 yılında Luristan üzerine seferlerini sürdürdü ve Hava ile Aleşter geçitlerinden geçtikten sonra Safevî komutan Ali Merdan üzerine yürüdü. Ali Merdan direnemeyerek önce Şuşter, ardından Dizfûl’a çekildi. Hürremabad Osmanlı egemenliğine girdi (Ekim). Ahmed Paşa 1726 yılında İran'da hâkimiyetini ilan etmiş Afgan Hotakî Şahı Eşref'le yaptığı Ancedan Muharebesi'nde ise yenilgiye uğradı. Bununla birlikte, ertesi yıl daha güçlü bir orduyla yenilemeyi planladığı seferden çekinen Hotakîlerle akdettiği Hemedan Antlaşması'yla Hemedan, Tebriz, Revan ve Tiflis'i de içerecek şekilde geniş topraklar üzerindeki Osmanlı hakimiyetinin tanınmasını sağladı.
1730-1732 Osmanlı-İran Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Safevîlerin İran'da eski hâkimiyetler kurmaları ve Şah II. Tahmasb ile Nadir Han'ın Hemedan Antlaşması'yla Osmanlılara kaybedilen toprakları geri almak üzere saldırıya geçmelerinin ardından Eyyubizade Ahmed Paşa da Hekimoğlu Ali Paşa'yla birlikte Şark cephesinin savunulması görevini devraldı.
Osmanlılar karşısında Revan'da bozguna (1731 Mart) uğrayan Şah II. Tahmasb'ın üzerine yürüyen Ahmed Paşa 30 Temmuz 1731'de (1 yıl önce İranlıların eline geçmiş bulunan) Kirmanşah'ı bütün top ve mühimmatıyla geri aldı. Ardından Erdelan'ı da Osmanlı hakimiyetine aldı. Osmanlı ordusu ileri harekâtını sürdürerek 15 Eylül 1731 tarihinde Kürican Muharebesi'nde Şah II. Tahmasb'ı daha büyük bir hezimete uğrattı. Ahmed Paşa bu zaferinin ardından Hemedan'ı zapt etti. Osmanlı kuvvetleri tarafından sıkıştırılmakta olan Huveyze kalesi de teslim oldu. Kum ve Kaşan'a çekilen Safevîlerin üzerine 7-8.000 kişilik süvari birliği gönderen Ahmed Paşa İsfahan'a kadar akınlar yaptırdı.
Tahran'a çekilen Şah II. Tahmasb'ın barış talep eden mektubu üzerine (18 Kasım) Kirmanşah'ta müzakereler başladı. Müzakereler sürerken Hekimoğlu Ali Paşa 4 Aralık 1731 günü Tebriz'e girdi. Müzakerelerde Ahmed Paşa Tebriz'in Osmanlılarda kalmasını emreden Osmanlı Padişahı I. Mahmud'un fermanının geç ulaşması nedeniyle 10 Ocak 1732'de Ahmed Paşa Antlaşması olarak bilinen sekiz maddelik Kirmanşah Mukavelenâmesini imzaladı. Sözkonusu antlaşma uyarınca, Aras Nehri iki devlet arasında sınır olarak kabul ediliyor, (Şirvan Hanlığı ile Dağıstan dahil) Kafkasya ve Urmiye Osmanlı Devleti'nde kalırken, Tebriz dahil Aras nehrinin güneyindeki Batı İran toprakları Safevîlere bırakılıyordu.[1][2][3]
1732-1736 Osmanlı-İran Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Antlaşma her iki tarafı da memnun etmedi. Zira, Osmanlı Padişahı I. Mahmud kazanılan kesin zaferler neticesinde kurtarılan toprakların Safevîler'e barış yoluyla terkini kabullenmedi. İran'da iktidarını Şah II. Tahmasb aleyhine pekiştiren Nadir Han ise Osmanlıların elinde kalan Kafkasya topraklarını geri alma hedefinden vazgeçmedi.
Antlaşmadan duyulan memnuniyetsizlik neticesinde Sadrazam Topal Osman Paşa ve antlaşmayı müzakere ederek akdeden Eyyubizade Ahmed Paşa azledildi. Ahmed Paşa 1724'ten beri yürüttüğü Bağdat Beylerbeyliğinden alınarak Rakka Beylerbeyliğine atandı. İran tarafında ise, Osmanlılarla barışın muhafazasından yana olan Şah II. Tahmasb'ı tahttan indirerek Tahmasb’ın 3-5 aylık oğlu Mirza Abbas’ı III. Abbas adıyla şah ilan ettiren Nadir Han Şah Kulu sıfatıyla Şubat 1732'de yönetimi fiilen ele geçirdi. Ardından ise Osmanlılara yeniden savaş açtı.
Bu gelişmeler olurken, Eyyubizade Ahmed Paşa yeniden Bağdat Beylerbeyliğine getirildi. 1733 yılında Bağdat'ı kuşatan ve destek amacıyla bölgeye gönderilen Topal Osman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusuna karşı Ducum Muharebesi'nde (19 Temmuz) hezimete uğrayan Nadir Şah, Osmanlı ordusunun kışlaklara dağılmasını fırsat bilerek yeniden topladığı orduyla sürpriz bir taarruza geçerek bu defa Leylan Muharebesi'nde (24-26 Ekim) az sayıdaki Osmanlı ordusunu yenilgiye uğrattı. Bu muharebenin ardından Bağdat önlerine gelen Nadir Şah ile Ahmed Paşa 1734 yılında bir mütarekename imzaladı. Bu mütarekenin ardından Osmanlılar ile İranlılar arasındaki savaş 1735'e kadar durdu ve yeniden başladığında ise Kafkasya cephesine kaydı.
1742-1746 Osmanlı-İran Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
1743 ilkbahar sonlarında Nadir Şah Irak üzerine yürüdü ve Bağdat’ı kuşattı. Şehrizor ve Kerkük’ü ele geçirdikten sonra 1743 sonbaharında Musul'u kuşattıysa da Abdülcelilzade Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı garnizonu karşısında büyük bir yenilgiye uğradı. Düzensiz bir şekilde çekilen Nadir Şah bir darbe de ricat yürüyüşü sırasında Serine Boğazı'nda Bağdat Beylerbeyi Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı eyalet ordusunun 25 Ekim'de hücumuyla aldı.[4]
Ahmed Paşa ile Nadir Şah arasında 1743-1744 kışında Necef’te yapılan toplantıdan sonra taraflar uzlaşıya vardı ve Kerkük, Şehrizor ve Erbil'i terkederek Basra kuşatmasını kaldıran Nadir Şah İran'a çekildi.
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Ahmed Paşa Bağdat Beylerbeyliğinin son dönemlerinde âsi aşiretleri yola getirmekle meşgul oldu. 1747 yılında İran sınırındaki Baban sancağı hâkimi Selim’e karşı yaptığı başarılı bir seferden dönerken hayatını kaybetti. Bağdat’ta İmâm-ı Âzam Türbesi civarında babasının yanına defnedildi.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Erewantsʻi, Abraham; Bournoutian, George (1999). History of the wars: (1721-1736). Mazda Publishers. s. 2. ISBN 978-1568590851. 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020.
(...) against Nader's advice, Shah Tahmasp marched against the Turks to force their withdrawal from Transcaucasia. The Ottomans routed the Persian forces in 1731, and in January 1732, the Shah concluded an agreement that left eastern Armenia, eastern Georgia, Shirvan, and Hamadan in Turkish hands.
- ^ A ́goston, Ga ́bor; Masters, Bruce Alan (2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. ss. 415-416. ISBN 978-1438110257.
But while Nadir pursued conquests in the east, Shah Tahmasp reopened hostilities with the Ottomans in an effort to regain his lost territories. He was defeated and agreed to a treaty that restored Tabriz but left Kermanshah and Hamadan in Ottoman hands. Nadir was incensed at the treaty (...)
- ^ "On line document (in Turkish)". 28 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2012.
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.15, s.56
- ^ "İslam Ansiklopedisi, "Ahmed Paşa" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul (1989), c.2, s.111". 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2023.