Azerbaycan'da satranç

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Azerbaycan'da satranç oyununun tarihi çok eskidir ve satranç Azerbaycan'ın millî sporlarındandır.[1]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hakani Şirvani (11. yüzyıl),Nizami Gencevi (12. yüzyıl), İmadeddin Nesimî (14. yüzyıl), Fuzûlî (16. yüzyıl) gibi büyük Azeri şairler eserlerinde satrançtan bahsetmiş, oyunla ilgili anlamlı fikirler söylemişler. Fransız yazar Alexandre Dumas Azerbaycan'da bulunduğu sırada dönemin ünlü Azeri kadın şair Hurşidbanu Natevan ile satranç oynamış ve Natevan'ın bu kadim oyunun sırlarını derinden bildiğini yazmıştır. Modern Azerbaycan edebiyatının kurucusu sayılan yazar ve filozof Mirza Fetali Ahundov oğluna yazdığı mektupta satrançın sırlarını öğrenmeği tavsiye etmiştir. Orta Asya'da yetenekli oyunuyla hayran bırakan Celaleddin Nahçıvani (12. yüzyıl) Azerbaycan'ın ilk satranç ustalarından sayılır.

1926 yılında Bakü'de, 1934 yılında ise Azerbaycan Şampiyonluk yarışmaları yapılmaya başlanmıştır. Yarışmaların galibi K.Selimhanov olmuştur. 1950’li yılların sonunda ünlü satranç ustası S.Halilbeyli SSCB spor ustası unvanını almış ilk Azerbaycanlı oyuncudur. 1970’li yıllardan itibaren Azerbaycan'da satranç oyununa devlet tarafından önemli destek verilmiştir. Ülke çapında yaklaşık 60 civarında çocuklar ve gençler için satranç okulu inşa edilmiştir. Bu kısa sürede olumlu sonuçlar vermiştir. Azerbaycan'da Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov, Vügar Heşimov ve Emil Sutocskiy gibi dünya çapında satranç oyuncuları yetişmiştir.

Fikret Sideifzade, Elmar Muharremov, Aydın Hüseynov, Aynur Sofiyeva,Fikret Velihanlı ve İlahe Gedimova, SSCB'de ve uluslararası yarışmalarda birbiri ardına zaferler kazanmışlardır. 1992 yılında kadınlardan oluşan Azerbaycan satranç takımı Manila Filipinler'de Dünya Satranç Olimpiyatına katıldı ve 67 takım arasından yedinciliği kazandı. 1993 yılında Debrecen, Macaristan'da Avrupa takım şampiyonluğu yarışmasında yine Azerbaycan kadın takımı bronz madalya kazandı. 14 yılda Azerbaycanlı yıldızlar Dünya ve Azerbaycan Şampiyonluk yarışmalarında toplam 70 madalya kazandı. 2002 yılında gençler arasında Avrupa Şampiyonluk yarışmaları Bakü'de ve bir yıl sonra ise Dünya Şampiyonluk yarışmaları Nahçıvan'da düzenlenmiştir. Bu yarışmalarda Azerbaycan'ı temsil eden oyuncular – Zeynep Memmedyarova (bir altın, bir gümüş), Şehriyar Memmedyarov (bir bronz, bir altın), Vügar Heşimov (bir gümüş) toplam beş madalya kazandılar. 2005 yılında Şeki'de, iki yıl sonra ise Bakü'de dünyanın güçlü kadın satranç oyuncularıyla yarıştılar. Bu başarısını dikkate alarak Dünya Satranç Federasyonu FIDE Grand Prix yarışmalarının ilk aşamasının 2007 yılında Bakü'de yapılması kararlaştırıldı. Azeri satranç oyuncuları Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov, dünyanın tanınmış satranç oyuncuları seviyesine yükselebilmiştir.[1] 2007'de Dünya Satranç Federasyonu Grand Prix yarışmaları Azerbaycan'da Bakü'de yapıldı.[1] 2007 yılı sonunda erkek takımı Yunanistan'ın Girit adasında düzenlenen Avrupa Şampiyonluk yarışmasında Azerbaycan’a bronz madalya ile dönmüştür.

Dünya Satranç Federasyonu FIDE'nin listesinde Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov dünyanın en güçlü 20 satranç oyuncusu arasında yer almaktadır.[1]

Azerbaycan'da düzenlenen uluslararası satranç turnuvaları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 2002 Avrupa Şampiyonası - Bakü.
  • 2003 Gençler Dünya Şampiyonası - Nahçıvan
  • 2008 yılında FIDE'nin Grand Prix serisinin Haydar Aliyev'in anısına adanmış yarışması - Bakü
  • 2015 yılında satranç Dünya Kupası ve 2016 yılında Dünya Satranç Olimpiyatları Bakü'de yapıldı..

Azerbaycan posta pullarında[değiştir | kaynağı değiştir]

Bireysel istatistikler[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 itibarıyla FIDE tarafından, Azerbaycanlı 24'ü büyükusta, 30'u uluslararası usta olmak üzere, toplam aktif 151 unvanlı satranç oyuncusu olduğu listelenmiştir.[2]

Erkekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim 2018 itibarıyla en iyi 10 Azerbaycanlı erkek satranç oyuncusu aşağıda listelenmiştir.[3]

Azerbaycanlı erkek satranç oyuncuları FIDE müsabakalarında
Şehriyar Memmedyarov (3)
Teimour Radjabov (18)
Arkadij Naiditsch (29)
Rauf Mamedov (46)
Eltaj Safarli (67)
# Adı Doğum yılı Büyükusta olduğu yıl Ratingi Dünya sıralamasındaki yeri[n 1]
1 Şehriyar Memmedyarov 1985 2002 2820 3
2 Radjabov, TeimourTeimour Radjabov 1987 2001 2751 18
3 Naiditsch, ArkadijArkadij Naiditsch 1985 2001 2721 29
4 Mamedov, RaufRauf Mamedov 1988 2004 2699 46
5 Safarli, EltajEltaj Safarli 1992 2008 2676 67
6 Huseynov, QadirQadir Huseynov 1986 2002 2667 74
7 Durarbayli, VasifVasif Durarbayli 1992 2010 2629 139
8 Abasov, NicatNicat Abasov 1995 2011 2627 143
9 Mammadov, NijatNijat Mammadov 1985 2006 2615 188
10 Rasulov, VugarVugar Rasulov 1991 2011 2538 498

Kadınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim 2018 itibarıyla en iyi 10 Azerbaycanlı kadın satranç oyuncusu aşağıda listelenmiştir.[4]

Azerbaycanlı kadın satranç oyuncuları FIDE müsabakalarında
Gunay Mammadzada (33)
Zeinab Mamedyarova (107)
Gulnar Mammadova (110)
Khanim Balajayeva (145)
Ulviyya Fataliyeva (156)
# Adı Doğum yılı Unvanı Ratingi Dünya sıralamasındaki yeri[n 2]
1 Mammadzada, GunayGunay Mammadzada 2000 IM 2438 33
2 Mamedyarova, ZeinabZeinab Mamedyarova 1983 WGM 2358 107
3 Mammadova, GulnarGulnar Mammadova 1991 IM 2355 110
4 Balajayeva, KhanimKhanim Balajayeva 2001 WIM 2326 145
5 Fataliyeva, UlviyyaUlviyya Fataliyeva 1996 WGM 2320 156
6 Hojjatova, AydanAydan Hojjatova 1999 WFM 2303 185
7 Mamedyarova, TurkanTurkan Mamedyarova 1989 WGM 2295 198
8 Khalafova, NarminNarmin Khalafova 1994 WGM 2279 228
9 Kazimova, NarminNarmin Kazimova 1993 WGM 2271 247
10 Dadashli, NarminNarmin Dadashli 1993 WFM 2262 270

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ sadece aktif oyuncular
  2. ^ sadece aktif kadın oyuncular

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d Azerbaijans.com – Spor – Satranç 29 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
  2. ^ "Federations Ranking". World Chess Federation (FIDE). 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018. 
  3. ^ "Federations Ranking: Azerbaijan". World Chess Federation (FIDE). 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018. 
  4. ^ "Federations Ranking: Azerbaijan, Women". World Chess Federation (FIDE). 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018. 

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azerbaycan%27da_satranç&oldid=32629544" sayfasından alınmıştır