İriağaç, Oltu
| İriağaç | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  İriağaç İriağaç'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Oltu |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1074 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 104 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25400 |
İriağaç, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
İriağaç köyünün eski adı Parnaki'dir. Bu yer adı Gürcüceden Türkçeye Pernek şeklinde girmiştir.[4]
Parnaki köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele içirmiştir. Parnaki Kalesi ve Parnaki Kilisesi bu dönemden günümüze kalmıştır.[5]
Parnaki köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde "Pernek-i Süfla" (Aşağı Pernek) ve "Pernek-i Ulya" (Yukarı Pernek) adıyla Oltu livasının Kuzay nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 19 Hristiyan haneden oluşuyordu.[6]
Parnaki köyü, 1835 Osmanlı Müslim nüfus defterinde tek yerlim olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte köy Çıldır Eyaleti'nin Penek sancağına bağlıydı. Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bu tarihte Pernek köyünde 18 hanede 59 erkek tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 118 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Parnaki köyü, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti arafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Pernyak (Пернякъ) şeklinde kaydettiği köy, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlı Sehçek nahiyesinin altı köyünden biriydi. Parnaki'nin nüfusu, 34'ü erkek ve 30'u kadın olmak üzere, 36 hanede yaşayan 64 kişiden oluşuyordu. Halkın tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[8] Rus idaresi sırasında nüfusu artmış olan köyde 1896’da 82 kişi, 1906’da da 100 kişi tespit edilmiştir.[9]
Parnaki köyü, 1940 genel nüfus sayımında Erzurum vilayetinin Oltu kazasına bağlı Kömürlü nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 98 kişiden oluşuyordu.[10] Parnaki veya Pernek Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla İriağaç olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında İriağaç köyünün nüfusu 228 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 24 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
İriağaç köyündeki başlıca tarihsel yapılar Parnaki Kalesi ve Parnaki Kilisesi'dir.[5]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Oltu Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 145 km, Oltu ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Oltu'nun kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Olur-Oltu devlet yolunun kenarındadır.[15]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 104[1] |
| 2021 | 107[1] |
| 2020 | 107[1] |
| 2019 | 105[1] |
| 2018 | 115[1] |
| 2017 | 86[1] |
| 2016 | 95[1] |
| 2015 | 92[1] |
| 2014 | 110[1] |
| 2013 | 118[1] |
| 2012 | 87[2] |
| 2011 | 88[2] |
| 2010 | 95[2] |
| 2009 | 99[2] |
| 2008 | 154[2] |
| 2007 | 114[2] |
| 2000 | 193[2] |
| 1990 | 261[16] |
| 1985 | 289[17] |
| 1965 | 228[18] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Oltu İriağaç Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Iriagac, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248.
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 111, 276, ISBN 9789941478178.
- ^ "Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 75". 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023.
- ^ "Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 89". 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 735". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 120, ISBN 9786052100271.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 354.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 740". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "İriağaç Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Google Maps detay". Google Maps. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.