Subatuk, Oltu
| Subatuk | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Subatuk Subatuk'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Oltu |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1580 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 66 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25400 |
Subatuk, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Köyün bilinen en eski adı Cucurus’tur. Gürcüce kaynaklarda Cucurusi (ჯუჯურუსი) olarak geçer. Ancak bu adın kökeni ve anlamı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Osmanlı idaresi altındayken bölgeyi ele geçiren Ruslar da köyün adını Cucurus (Джуджурус) olarak kaydetmişlerdir.[4]
Köyün adı Osmanlıca kaynaklarda da yaklaşık olarak benzer biçimde yazılıyordu. Nitekim 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında köyün adı Cucuris (جوجوريس) olarak geçer.[5] Köyün adı sonradan Cürürüş biçimini de almıştır. İçişleri Bakanlığı'nın 1968 tarihli Köylerimiz adlı yayınında ise köyün eski adı Cücürüş, yeni adı da Subatuk olarak verilmiştir.[6] Tarihsel Tao-Klarceti'nin Tao bölgesinde yer alan Cucurus’un kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Köyün bulunduğu bölge erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı’nın, geç ortaçağda Cakeli sülalesinin yönettiği Samtshe-Saatabago sınırları içinde kalıyordu. 16. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine girdi.
Uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Cucurus'u Ruslar ele geçirdi. 1886 tarihli Rus sayımına göre Oltu kazasına (uçastok) bağlı köyün nüfusu 275 kişiden oluşuyordu. 270 kişi Ermeni, 5 kişi de Türk olarak kaydedilmiştir.[4] Daha sonra Kars oblastında, Oltu sancağının (okrug) Oltu kazasında (uçastok) yer alan Cucurus'un nüfusu kısa zaman aralıklarıyla artmış, 1896 yılında 360, 1906 yılında 443 kişiye ulaşmıştır.[7] Bu artış, Osmanlı sınırları içindeki Erzurum bölgesinden Rus idaresi altındaki köylere Ermeni göçüyle ilişkili olabilir. 20. yüzyılın başlarında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili, Oltu Çayı'nın bir kolu olan Cucurus Deresi kıyısında kurulu olan köyün Ermeni yerleşmesi olduğunu yazmış ve köydeki yarı yıkık kilise hakkında bilgi vermiştir.[8]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Cucurus bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Rusların çekilmiş olduğu bölgeler ile geçici olarak Batum'u fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Cucurus'un da içinde yer aldığı yerler Türkiye’ye bırakıldı.[9]
1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları'nda Cucuris (جوجوريس) olarak kaydedilmiş olan köyün adı, İçişleri Bakanlığı'nın 1968 tarihli Köylerimiz adlı yayınında Subatuk olarak verilmiştir. Bu kayıtlardan Cucurus adının, "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle 1968'den önce değiştirilmiş olduğu anlaşılmaktadır.[5][6]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Oltu Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[10]
Tarihsel yapılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Cucurus köyünde, yapım tarihleri bilinmeyen iki kilisenin varlığı bilinmektedir. Bu kiliselerin ikisi de tek nefli köy kilisesidir.
Geç tarihte inşa edilmiş olan kilise, bugün de büyük ölçüde ayaktadır. Köyün güney kısmında bulunan kilise, Cucurus’un geç tarihte sakinleri olan Ermeniler tarafından inşa edilmiş olabilir.
Günümüze sadece yıkıntıları kalmış olan diğer kilise ise, köyün güneybatısında, kayalık bir yamaçta yer alır. Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, köyün Ermeni yerleşmesi haline geldiği 20. yüzyılın başlarında da bu kilise yıkık durumdaydı. Bu durum, bu yıkık kilisenin Ermenilerden önce köyde yaşayan başka Hristiyan topluluğun kilisesi olabileceğini akla getirmektedir. 1907 yılında bu kiliseyi görmüş olan Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, irice bir yapı olan kilise basit taşlardan inşa edilmişti. O tarihte sadece apsisin tonozu duruyordu ve geri kalan kısmı yıkılmıştı. Kilisenin dört duvarı da sağlamdı. Bu duvarların kuzeyine bitişik küçük şapel ise tamamen yıkılmıştı. Güney tarafındaki duvara bitişik ikinci bir şapel daha vardı ve bu küçük yapı ayakta duruyordu. Bu küçük şapelin batı tarafında bir kapısı ve apsiste bir penceresi vardı. Kilisenin ise doğu ve batı tarafında birer penceresi bulunuyordu. Kilisenin sunağında küçük bir köşe mevcuttu. Kilisenin etrafındaki büyük mezarlıkta, eyerli at, koyun ve başka hayvan heykelleri olan mezar taşları dikkat çekiyordu.[8][11]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 112 km, Oltu ilçe merkezine 8 km uzaklıktadır.[12] Mahalle, Oltu'nun kuzeybatısında olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Tortum-Oltu) devlet yoluna,4,7 km.'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 66[1] |
| 2021 | 68[1] |
| 2020 | 68[1] |
| 2019 | 45[1] |
| 2018 | 41[1] |
| 2017 | 47[1] |
| 2016 | 57[1] |
| 2015 | 52[1] |
| 2014 | 58[1] |
| 2013 | 61[1] |
| 2012 | 67[2] |
| 2011 | 69[2] |
| 2010 | 68[2] |
| 2009 | 66[2] |
| 2008 | 71[2] |
| 2007 | 79[2] |
| 2000 | 102[2] |
| 1990 | 193[14] |
| 1985 | 214[15] |
| 1965 | 328[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Oltu Subatuk Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Subatuk, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b ""Oltu kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 224.
- ^ a b Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 485.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 119, ISBN 9786052100271.
- ^ a b Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 78.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 125-126, ISBN 9789941478178.
- ^ "Subatuk Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Google Maps detay". Google Maps. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.