Çatköy, Hanak
| Çatköy | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Çatköy Çatköy'ün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 2150 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 142 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Çatköy, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Çatköy'ün eski adı Coti veya Çoti'dir.[3] Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde Cot (جوت) / Çot (چوت) olarak geçer. Cot adının Gürcüce Cotisklde'den (ჯოთისკლდე) kısaltılarak yazılmış olabileceği tahmin edilmektedir.[4] Köyün adı zaman içinde Çat'a dönüşmüştür. Nitelim Rus idaresi köyü Çat (Чат) adıyla kaydetmiştir.[5] Ayrıca 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Çat (چات) olarak geçer.[6]
Coti veya Çoti, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Eruşeti'de yer alır. Köyün bulunduğu bölgede megalit kalenin varlığı, bu yörenin çok eskiden beri yerleşim yerlerine sahne olduğunu göstermektedir.[7] Osmanlılar köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirdi. Gürcüce adı Coti (ჯოთი) veya Çoti (ჩოთი) biçiminde yazılan köy, 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine benzer biçimde girmiştir. Bu tarihte bu yerleşme Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Coti'nin nüfusu 29 hanede (yaklaşık 145 kişi) oluşuyordu. Her hane, Osmanlı idaresinin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi ödemekle yükümlü kılınmıştı. Hane reislerinin çoğu Batata, İvane, Kakala, Lazare, Mahara, Elia, Kupata, Çita, Ağdgomel, Laşkara, Elisa, Gogina, Matsatsa gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, sebze, yonca yetiştiriliyor, arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. İki adet de değirmen bulunuyordu.[8]
Çat köyü, uzun süre Osmanlı egemenliği altında kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından Rusların eline geçti. Rus idaresinde altında Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Sorsi nahiyesinin (маркяз: merkez) köylerinden biriydi. Çat'ın nüfusu 43 kişiden oluşuyordu ve nüfusun tamamı "Türkmen" olarak kaydedilmişti.[5] Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 64, 1906'da 86 kişiye ulaşmıştır.[9]
Çat köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla, Çat köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[10] Çat köyü, 1928 yılında Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı.[6] 1935 genel nüfus sayımında da "Çat" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 165 kişiden oluşuyordu.[11]
Eski bir Hristiyan yerleşmesi olan Çatköy'de bir kilisesinin varlığı bilinmektedir. Bununla birlikte Coti Kilisesi'nin akıbeti konusunda kaynaklarda bilgi yer almamıştır. Köyde ayrıca bir kule ile bir kale kalıntısı bulunmaktadır. Çatköy'ün 6 km kuzeybatısında bulunan Coti Kulesi'nin (11,7 × 9,5 m) bulunduğu yer, "Ziyaret Tepe" olarak bilinir. Bu kulenin 1,4 km kuzeyindeki bir tepede megalit kalenin kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Şavtsihe (შავციხე / "kara kale"), olarak bilinen bu kale, kulenin bulunduğu yerden de görülmektedir. İki yapının birbiriyle ilişkili olduğu görülmektedir.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Çatköy, Ardahan il merkezine 50 km, Hanak ilçe merkezine 22 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 142[2] |
| 2021 | 155[2] |
| 2020 | 142[2] |
| 2019 | 149[2] |
| 2018 | 157[2] |
| 2017 | 160[2] |
| 2016 | 172[2] |
| 2015 | 163[2] |
| 2014 | 173[2] |
| 2013 | 175[2] |
| 2012 | 179[2] |
| 2011 | 178[2] |
| 2010 | 174[2] |
| 2009 | 181[2] |
| 2008 | 184[2] |
| 2007 | 191[2] |
| 2000 | 213[13] |
| 1990 | 277[14] |
| 1985 | 333[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Catkoy, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Hanak Çatköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 210, ISBN 9789941478178.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 549". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ a b ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 385, ISBN 9789941478178.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 506; II. cilt s. 494; III. cilt (1958), s. 549". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 82" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 210, 385, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Çatköy Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.